Ba năm có hiệu lực, Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa "rất chậm" đi vào cuộc sống

Theo ông Phùng Văn Minh, nhằm chia sẻ khó khăn cùng cộng đồng doanh nghiệp trong việc giảm thiểu tác động của dịch Covid-19, thực hiện tốt “nhiệm vụ kép” vừa ưu tiên phòng chống dịch, vừa duy trì sản xuất, kinh doanh, để phát triển, cộng đồng doanh nghiệp nhỏ và vừa mong sẽ có thêm sự đồng hành bằng việc đưa Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) vào cuộc sống.

Việt Nam hiện có khoảng trên 800 nghìn doanh nghiệp đang hoạt động, trong đó, doanh nghiệp nhỏ và vừa chiếm khoảng 98%. Trong những năm qua, doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, đóng góp tới 45% trong GDP, khoảng trên 31% tổng số thu ngân sách nhà nước và thu hút hơn 5 triệu lao động có công ăn việc làm, ổn định kinh tế, mở rộng thị trường xuất khẩu. DNNVV đã có mặt ở hầu hết các vùng, miền, địa phương tận dụng và khai thác tốt các nguồn lực tại chỗ. Tuy nhiên, thực tiễn hoạt động của doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn còn gặp những khó khăn do tác động từ các yếu tố khách quan và chủ quan, Đặc biệt là đại dịch Covid-19 vừa qua ảnh hưởng đến sự phát triển, hạn chế về quy mô, mức độ đóng góp vào nền kinh tế.

Ba năm thi hành Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn còn nhiều nhiều khoảng trống

Nhận thức được vai trò và tầm quan trọng của khu vực DNNVV, thời gian qua, Đảng và Chính phủ luôn quan tâm phát triển doanh nghiệp (DN) mà trong đó chủ yếu là các DNNVV. Chính phủ đã ban hành một số chính sách hỗ trợ DNNVV. Đặc biệt, ngày 12/06/2017, Quốc hội đã thông qua Luật Hỗ trợ DNNVV. Luật có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2018. Theo Luật này, DNNVV sẽ được hưởng hỗ trợ của Nhà nước trong tiếp cận tín dụng, chính sách thuế, kế toán, mặt bằng sản xuất, công nghệ; hỗ trợ cơ sở ươm tạo, cơ sở kỹ thuật, khu làm việc chung, mở rộng thị trường; thông tin tư vấn pháp lý, phát triển nguồn nhân lực. Ngoài chính sách hỗ trợ cơ bản nêu trên, Nhà nước còn thực hiện chính sách hỗ trợ trọng tâm đối với DNNVV chuyển đổi từ hộ kinh doanh; DNNVV khởi nghiệp sáng tạo; DNNVV tham gia cụm liên kết ngành, chuỗi giá trị.

Tuy nhiên, theo ông Phùng Văn Minh, sau gần 3 năm triển khai thi hành luật trên toàn quốc, hiện vẫn còn nhiều khó khăn, vướng mắc cần quan tâm tháo gỡ để các điều khoản hỗ trợ của luật có giá trị thiết thực đối với hoạt động của các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Xét về mức độ tổng thể, khái quát các lĩnh vực ưu đãi của Luật Hỗ trợ DNNVV, các doanh nghiệp vẫn chưa được thụ hưởng nhiều chính sách hỗ trợ, nhất là hỗ trợ mặt bằng sản xuất, giảm thuế, phí, tiền thuê đất, đổi mới công nghệ, tư vấn pháp lý. Cũng theo đánh giá của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, công tác triển khai Luật Hỗ trợ DNNVV vẫn còn nhiều khó khăn, vướng mắc. Nguyên nhân chủ yếu là do nguồn lực hỗ trợ còn hạn chế.

Bên cạnh đó, một số quy định về thủ tục hành chính trong lĩnh vực đất đai, thuế, bảo vệ môi trường, ưu đãi đầu tư,... vẫn còn bất cập, chưa phù hợp với quy định của Luật Đầu tư, Luật Doanh nghiệp, Luật Hỗ trợ DNNVV, gây khó khăn trong quá trình triển khai thực hiện. Cùng với đó, khả năng tiếp cận chính sách hỗ trợ quy định theo Luật Hỗ trợ DNNVV của các DNNVV còn rất hạn chế do quy định, thủ tục xét chọn, tuyển chọn, thẩm định kinh phí, thanh quyết toán kinh phí hỗ trợ từ ngân sách nhà nước còn khá rườm rà, phức tạp, nhiều thủ tục gây tâm lý e ngại cho các DN khi tham gia các chương trình, đề án hỗ trợ của Nhà nước.

Diễn đàn Hợp tác - Liên kết và Phát triển doanh nghiệp khu vực phía Bắc lần thứ XIII năm 2020 tại tỉnh Hòa Bình ngày 4/10/2020.

Cũng theo ông Phùng Văn Minh, có thể nói, Luật Hỗ trợ DNNVV vẫn rất chậm đi vào cuộc sống, một số chính sách hỗ trợ DN theo quy định của luật vẫn chưa được triển khai thực hiện như: Chính sách ưu đãi về thuế thu nhập DN, thuế sử dụng đất phi nông nghiệp cho DNNVV; hướng dẫn thành lập cơ sở ươm tạo, cơ sở kỹ thuật, khu làm việc chung cho DNNVV; hướng dẫn thành lập hoặc tham gia thành lập chuỗi phân phối sản phẩm theo hình thức đối tác công tư; Trình tự, thủ tục thực hiện chuyển đổi từ hộ kinh doanh sang hoạt động theo mô hình DN đã được hướng dẫn; song, chính sách miễn thuế môn bài 3 năm, miễn lệ phí đăng ký kinh doanh theo quy định của Luật chưa đủ lợi ích, hấp dẫn để thu hút hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp; chính sách miễn, giảm thuế cho hộ kinh doanh chuyển thành doanh nghiệp chưa được áp dụng hoặc DNNVV khó tiếp cận với vốn vay tín dụng… Luật Hỗ trợ DNNVV chưa tạo được nhiều tác động tích cực đến cộng đồng DN. Trong đó, 3 lĩnh vực tác động lớn và trực tiếp tới hoạt động sản xuất, kinh doanh của DN là chính sách cho thuê đất, tín dụng và thuế thì còn nhiều khó khăn vướng mắc, có rất ít DN được thụ hưởng. Cụ thể như:

DNNVV còn khó khăn trong việc tiếp cận đất đai ,các thủ tục giải phóng mặt bằng, thu hồi đất thường tốn thời gian gây ảnh hưởng đến kế hoạch kinh doanh của DN; phương pháp tính giá đất, thủ tục cấp phép, thông tin quy hoạch còn gây nhiều bức xúc, cản trở tốc độ thu hồi và bàn giao đất sạch cho các nhà đầu tư. Theo điều khoản của luật, DNNVV sẽ được bố trí quỹ đất cho thuê phát triển sản xuất, kinh doanh tại các khu, cụm công nghiệp, với mức giá hỗ trợ cấp bù từ ngân sách hoặc miễn giảm tiền thuê có thời hạn. Tuy nhiên hiện nay, rất ít tỉnh đã bố trí được. Trong khi đó, giá cho thuê đất sản xuất, kinh doanh còn khá cao, gây khó khăn cho DN trong điều kiện năng lực tài chính còn hạn hẹp. Những yếu tố này đã làm giảm khả năng cạnh tranh cũng như hạn chế khả năng tiếp cận đất đai, mặt bằng sản xuất, kinh doanh của nhiều DNNVV.

Với chính sách hỗ trợ thuế, kế toán, Cục Thuế các tỉnh đã tăng cường tuyên truyền về chính sách thuế; chỉ đạo Chi cục thuế các huyện, thị xã, thành phố tăng cường hỗ trợ, hướng dẫn DN kê khai, nộp thuế bằng phương pháp điện tử. Nhiều địa phương đã ban hành cơ chế hỗ trợ thủ tục pháp lý thành lập mới DN, hỗ trợ phần mềm kế toán và kê khai thuế năm đầu cho DN mới thành lập, nhưng chưa có Chính sách ưu đãi về thuế thu nhập DN, thuế sử dụng đất phi nông nghiệp cho DNNVV, cái mà doanh nghiệp đang mong đợi và kỳ vọng nhiều nhất.

Việc tiếp cận tín dụng cũng chưa thực sự hiệu quả khi các gói sản phẩm tín dụng dành cho đối tượng DNNVV chưa đa dạng, nhiều DNNVV đặc biệt là các DNNVV khởi nghiệp sáng tạo phản ánh còn gặp khó khăn trong tiếp cận các khoản vay ngân hàng do không có tài sản thế chấp. Trong khi đó, các chính sách hỗ trợ tiếp cận tín dụng quy định tại Luật Hỗ trợ DNNVV như khuyến khích tổ chức tín dụng cho vay đối với DNNVV dựa trên xếp hạng tín nhiệm DN và biện pháp phù hợp khác chưa được trển khai hiệu quả trên thực tế. Ngoài ra, nguồn lực để triển khai các chính sách hỗ trợ còn hạn chế, các địa phương chưa chủ động bố trí được kinh phí hỗ trợ theo quy định, Trung ương cũng chưa chủ động được để tập trung vào triển khai một số chính sách trọng tâm; cơ chế hỗ trợ tiếp cận vốn cho DNNVV thông qua bảo lãnh của Quỹ bảo lãnh tín dụng, hỗ trợ vốn cho DNNVV từ Quỹ Phát triển DNNVV còn đang vướng mắc do pháp luật chưa hoàn thiện, chưa đồng bộ, chưa thống nhất. Hơn nữa, nhiều DNNVV năng lực tài chính còn hạn chế, hạch toán kế toán thiếu chuyên nghiệp, thông tin tài chính còn thiếu minh bạch; phương án sản xuất, kinh doanh thiếu khả thi, khả năng hoàn vốn thấp, trong khi lại thiếu tài sản bảo đảm nên đã hạn chế khả năng tiếp cận nguồn vốn tại các tổ chức tín dụng.

5 kiến nghị để doanh nghiệp nhỏ và vừa vượt qua khó khăn do đại dịch Covid-19

Để tạo điều kiện cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa vượt qua khó khăn, duy trì, khôi phục hoạt động sản xuất, kinh doanh sau đại dịch Covid-19, cộng đồng doanh nghiệp nhỏ và vừa mong muốn sẽ có thêm sự đồng hành bằng việc đưa Luật Hỗ trợ DNNVV vào cuộc sống. Ông Phùng Văn Minh nêu ra một số kiến nghị:

Thứ nhất, thay đổi tư duy, thừa nhận vai trò của DNNVV, trên cơ sở xây dựng môi trường cạnh tranh bình đẳng với DN lớn; cải cách thủ tục hành chính, đặc biệt là về đất đai, thuế, đăng ký giao dịch bảo đảm, xử lý tài sản đảm bảo...; tạo điều kiện thuận lợi nhất giúp các DNNVV có niềm tin, tạo động lực và sức bật để phát triển,

Thứ hai, tập trung triển khai quyết liệt, thực hiện nghiêm yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ đối với các bộ, ngành, địa phương, tổ chức hiệp hội đẩy mạnh triển khai hiệu quả Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa nhằm tạo điều kiện cho các DNNVV vượt qua khó khăn, duy trì và khôi phục hoạt động sản xuất, kinh doanh. Theo đó, Thủ tướng yêu cầu khẩn trương sửa đổi bổ sung, hoàn thiện các văn bản hướng dẫn và nghiên cứu bổ sung các giải pháp để đưa các chính sách hỗ trợ DNNVV vào cuộc sống; ưu tiên bố trí nguồn lực, đẩy mạnh triển khai hiệu quả các nội dung, chương trình, đề án hỗ trợ DNNVV.

Cụ thể, Bộ Kế hoạch và Đầu tư nghiên cứu, sửa đổi Nghị định số 39/2018/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật Hỗ trợ DNNVV; Bộ Tài chính hướng dẫn triển khai sớm Nghị quyết của Quốc hội về giảm thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp của năm 2020 đối với doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ sau khi được Quốc hội ban hành; khẩn trương trình Chính phủ Nghị định về tổ chức hoạt động của Quỹ đầu tư phát triển địa phương, trong đó xem xét thêm việc đầu tư vào các DNNVV khởi nghiệp sáng tạo. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chủ trì, phối hợp các cơ quan liên quan nghiên cứu, đề xuất triển khai giải pháp thử nghiệm cho vay ngang hàng (P2P Lending) để hỗ trợ DNNVV tiếp cận vốn vay. Các hiệp hội doanh nghiệp tiếp tục đẩy mạnh phối hợp với chính quyền các cấp trong việc tuyên truyền, phổ biến và triển khai các nội dung hỗ trợ của Nhà nước theo quy định tại Luật Hỗ trợ DNNVV.

Thứ ba, đồng thời, tiếp tục miễn, giảm tiền thuê đất cho doanh nghiệp nhỏ và vừa chịu ảnh hưởng của dịch; kéo dài thời gian, giãn tiến độ nộp tiền thuê đất sau khi dịch được kiểm soát; giảm giá thuê đất, mặt bằng cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa bị ảnh hưởng do đại dịch Covid-19 như các doanh nghiệp: logistics, doanh nghiệp bán lẻ để kịp thời hỗ trợ các dịch vụ hậu cần, lưu thông, kho lạnh, bảo quản hàng hóa, tiêu thụ nông, lâm, thủy sản, thúc đẩy và tăng cầu nội địa trong thời gian chịu ảnh hưởng của dịch.

Thứ tư, đối với DNNVV Chủ động nâng cao năng lực tài chính, năng lực hoạt động, quản trị điều hành để đáp ứng các điều kiện vay vốn từ ngân hàng và các chính sách hỗ trợ khác của luật. Các DNNVV cần tích cực tham gia các hiệp hội DN để tiếp cận thông tin về các chính sách, chương trình hỗ trợ đối với DNNVV của Chính phủ, Nhà nước cũng như các TCTD.

Nền kinh tế nói chung và cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam nói riêng đang trải qua giai đoạn khó khăn và chưa thể khẳng định diễn biến tiếp theo. Tuy nhiên, với sự chung tay có trách nhiệm của toàn xã hội và các quyết sách, cơ chế hỗ trợ kịp thời của Chính phủ cùng với sự tăng cường liên kết, hợp tác sẽ giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa vượt qua khó khăn và duy trì phát triển.