Đơn hàng dồi dào nhưng chưa thể làm doanh nghiệp dệt may bớt lo

Tại toạ đàm kinh tế Việt Nam và thế giới với chủ đề "Nhận diện kinh tế quý I/2024: Mở lối cho kinh tế cả năm” ngày 22/4, ông Trương Văn Cẩm - Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS) cho biết, năm 2023 là một năm cực kỳ khó khăn với ngành dệt may và có thể nói là khó khăn nhất trong mấy chục năm qua.

Kim ngạch xuất khẩu giảm 10,9%, chỉ đạt khoảng 39,5 tỷ USD. Trong khi đó, năm 2022 kim ngạch xuất khẩu dệt may đạt tới 44,4 tỷ USD.

Theo ông Cẩm, khó khăn lớn nhất với DN trong ngành hiện nay là giá giảm 20 - 30%, thậm chí có những đơn hàng giảm giá tới 50 - 60%, điều không ai tưởng tượng được.

"Sau năm 2023 đối mặt nhiều khó khăn nên khi có đơn hàng thì dù với mức giá nào, DN cũng ký để duy trì sản xuất, bảo đảm việc làm cho người lao động, thậm chí chấp nhận lỗ một phần để giữ chân người lao động", ông Cẩm nói.

Rất may từ đầu quý I năm nay, tình hình có khởi sắc hơn. Đơn hàng khá dồi dào nhưng giá chưa được như mong muốn. Giá vẫn còn thấp hơn so với bình thường, mặc dù đã bắt đầu có xu hướng tăng lên.

"DN đã ký hợp đồng đến đầu quý III, thậm chí có DN đến hết quý III. Chúng tôi đang chuyển từ trạng thái đơn nào cũng nhận, đơn gì cũng làm thì giờ DN dệt may đã có sự lựa chọn. Các DN bắt đầu lựa chọn có nên ký hay không và ký bao nhiêu, không ký nhiều quá vì trong điều kiện giá thấp như hiện nay mà ký nhiều là lỗ. Các DN có tâm lý nhận đơn đủ làm và dư một chút", Phó Chủ tịch VITAS chia sẻ.

Tuy nhiên, về dài hạn, ông Cẩm cho rằng, DN cần hết sức thận trọng. VITAS khuyến cáo DN nên liên kết với nhau để có thể chia sẻ thông tin bởi khách hàng bao giờ cũng muốn ký được đơn hàng với giá rẻ nhất. Không "chốt" được với DN này, khách hàng sẽ tìm đến DN khác.

3 tháng đầu năm, kim ngạch xuất khẩu dệt may đạt 9,54 tỷ USD, tăng 9,6% so với năm 2023, nhưng vẫn chưa bằng so với năm 2022.

Trong điều kiện không có biến động quá lớn, ngành dệt may có thể đặt mục tiêu kim ngạch xuất khẩu đạt khoảng 44 tỷ USD trong năm nay.

"Năm 2024 vẫn chưa phải là năm đã khởi sắc, vẫn còn dư âm của năm 2023. DN còn đối diện với rất nhiều khó khăn bởi những tác động từ tình hình quốc tế như chiến tranh Nga - Ukraine, xung đột tại Trung Đông hay căng thẳng Biển Đỏ", ông Cẩm nhìn nhận.

Theo ông Cẩm, trong dài hạn, DN dệt may có 2 áp lực. Đó chính là yêu cầu của các thị trường có rất nhiều thay đổi. Ví dụ, EU đưa ra chiến lược về thời trang bền vững, dệt may bền vững. Từ khâu thiết kế, họ đã yêu cầu thiết kế sinh thái, sản xuất và tiêu dùng cũng phải bền vững, thậm chí thải bỏ cũng phải bền vững. Trong thải bỏ, DN phải chứng minh được việc sử dụng và tái chế lại. Ngay cả hàng tồn kho họ cũng yêu cầu DN phải có trách nhiệm tái chế lại. Do đó, DN chịu rất nhiều áp lực.

Đối với nhiều khách hàng, nhãn hàng yêu cầu từ nay đến năm 2030 phải giảm được 30% lượng điện sử dụng, thay vào đó sử dụng điện tái tạo. Đến 2050, 100% sử dụng năng lượng tái tạo thì họ mới ký kết đơn hàng.

Họ yêu cầu các DN Việt Nam phải có lộ trình, phải chứng minh đến thời điểm đó DN phải thực hiện được. Chẳng hạn điện áp mái DN chưa làm được thì có thể thay bằng tín chỉ carbon, DN phải mua tín chỉ carbon. Theo đó làm tăng chi phí cho DN.

Vấn đề lao động cũng là gây khó khăn cho DN khi đơn hàng nhiều. Nguyên nhân thiếu lao động là vì nửa đầu năm 2023, gần 80.000 lao động ngành dệt may mất việc làm. Khi người lao động tìm được việc phù hợp thì họ không quay lại nữa. Các địa phương cũng có chính sách tuyển lao động đi hợp tác lao động. Thêm vào đó, chính sách về BHXH, bảo hiểm thất nghiệp cũng tạo ra biến động lao động cho DN. Việc tăng lương tối thiểu vùng vào tháng 7 tới cũng tạo áp lực cho DN.

Từ thực trạng trên, Phó Chủ tịch VITAS kiến nghị, Nhà nước đẩy nhanh việc triển khai chương trình 120 nghìn tỷ xây dựng nhà ở xã hội. Nếu người lao động tại các khu công nghiệp hay một vùng nào đó có nhà ở, con cái họ được học hành tại chỗ thì đương nhiên người lao động sẽ gắn bó với DN thay vì về quê. Việc xây dựng nhà ở xã hội rất nhân văn. Nếu thực hiện được mục tiêu xây 1 triệu căn hộ cho người lao động sẽ tác động tích cực đến DN và người lao động.

Với gói 40.000 tỷ đồng, VITAS đã có những kiến nghị tại các cuộc họp của Chính phủ. Theo ông Cẩm, với gói hỗ trợ này, lãi suất 2% không thực hiện được với các ngân hàng thương mại, đề nghị chuyển sang quỹ khác để hỗ trợ DN. Có ý kiến đề nghị hỗ trợ DN nhỏ và vừa, còn VITAS kiến nghị hỗ trợ DN chuyển đổi xanh.

"Việc hỗ trợ này rất phù hợp vì khi các DN chuyển đổi xanh phải chi rất nhiều tiền để đổi mới máy móc, thiết bị, đầu tư vào công nghệ. Trong khi các DN chuyển đổi xanh không phải là những đơn vị yếu nên không lo mất vốn", ông Cẩm nói.