Thiếu nguyên liệu có xuất xứ thuần tuý, doanh nghiệp cá ngừ lo mất thị trường xuất khẩu

Nhu cầu ngày càng tăng

Số liệu từ Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản Việt Nam (VASEP) cho thấy, tháng 6, xuất khẩu cá ngừ vẫn duy trì được sự tăng trưởng. Giá trị xuất khẩu cá ngừ trong tháng này đạt hơn 85 triệu USD, tăng 32% so với cùng kỳ năm 2023. Lũy kế 6 tháng đầu năm, giá trị xuất khẩu đạt gần 472 triệu USD, tăng 23%.

Xuất khẩu cá ngừ sang các thị trường chính như Mỹ, EU hay Israel vẫn tiếp tục tăng trong tháng 6 với các mức tăng lần lượt là 18%, 56% và 50%. Đáng chú ý, tại khối thị trường EU, xuất khẩu cá ngừ sang Italy và Hà Lan đang tăng “phi mã” ở mức 3 con số, trong khi xuất khẩu sang Đức lại giảm.

Cùng với đó, xuất khẩu cá ngừ sang Nga cũng đang tăng mạnh mẽ ở mức 3 con số trong tháng 6. Với sự tăng trưởng cao liên tục từ đầu năm, Nga đang trở thành 1 trong 5 thị trường nhập khẩu nhiều nhất cá ngừ của Việt Nam.

Trái với xu hướng xuất khẩu sang 3 thị trường kể trên, xuất khẩu sang khối thị trường các nước tham gia Hiệp định Đối tác toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) giảm trong tháng 6. Giá trị xuất khẩu sang khối thị trường này trong tháng 6 chỉ đạt gần 9 triệu USD, giảm 12%.

Đánh chung về nhu cầu xuất khẩu, VASEP cho biết, hiện tại, nhu cầu của các thị trường đang ngày càng tăng vì để chuẩn bị cho dịp lễ cuối năm, và đây sẽ là cơ hội cho các doanh nghiệp Việt Nam.

Doanh nghiệp thiếu nguyên liệu có xuất xứ thuần túy

Tuy nhiên, theo các doanh nghiệp, xu hướng tăng trưởng xuất khẩu cá ngừ sang các thị trường kể trên đang khó có thể duy trì.

Ngày 4/4/2024, Nghị định số 37 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 26 ngày 8/3/2019 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Thủy sản có hiệu lực. Nghị định 37 quy định, kích cỡ tối thiểu của cá ngừ vằn cho phép khai thác hiện nay là 0,5m (tương đương trọng lượng từ 5kg đến 7kg).

Các doanh nghiệp cho rằng, sản lượng cá ngừ đạt kích cỡ này thực tế rất thấp. Theo đó, khi Nghị định 37 có hiệu lực, tất cả các cảng cá không dám cấp xác nhận nguyên liệu đối với cá ngừ vằn nhỏ hơn kích cỡ khai thác này. Như vậy, sẽ khiến cho nguồn cung cá ngừ vằn trong nước giảm. Đồng nghĩa với đó, doanh nghiệp không có nguồn nguyên liệu có xuất xứ thuần túy để sản xuất.

Hiện tại, xuất khẩu cá ngừ vẫn tăng là do lượng cá ngừ vằn nguyên liệu dự trữ tại các doanh nghiệp đã được cấp giấy xác nhận vẫn còn. Tuy nhiên, lượng nguyên liệu dự trữ này cũng đang cạn dần. Doanh nghiệp sẽ phải gia tăng nhập khẩu từ nguồn cung ngoài nước. Dù vậy, nửa cuối năm thường là thời gian doanh nghiệp phải tăng cường sản xuất cho các đơn hàng xuất khẩu sang các thị trường lớn như EU, để được hưởng ưu đãi thuế quan khi hạn ngạch được mở lại vào đầu năm sau.

Bên cạnh đó, quy định về bảo tồn của Liên minh châu Âu (EU) không đề cập kích thước tối thiểu của cá ngừ vằn mà chỉ áp dụng với một số loài nhạy cảm; kích thước tối thiểu cũng thay đổi khác nhau tùy từng vùng biển và nguồn lợi tại khu vực đó. EU bảo vệ nguồn lợi thủy sản bằng biện pháp quy định hạn ngạch, thời gian cấm biển… chứ không chỉ quy định bằng kích thước tối thiểu được khai thác. Các tàu cá của nước ngoài vẫn đánh bắt cá ngừ vằn dưới 1,5 kg và vẫn được cấp chứng nhận thủy sản khai thác.

"Do đó, nếu Việt Nam không nhanh chóng tháo gỡ vướng mắc, khó khăn trên cho doanh nghiệp, thì chẳng mấy chốc Việt Nam sẽ bị mất thị trường xuất khẩu", VASEP nhận định.