Nóng chuyện hàng rào phi thuế

Nhiều thủ tục, lắm cơ chế

Năm 2005, Chính phủ đã thành lập ban liên ngành nghiên cứu và thiết lập các tiêu chuẩn kĩ thuật, tiêu chuẩn an toàn vệ sinh môi trường con người và động thực vật đối với hàng nhập khẩu vào Việt Nam với sự tham gia của nhiều bộ ban ngành như Khoa học - Công nghệ, Công thương, Y tế, Hải quan…

Bên cạnh đó, tại các bộ đều có các Vụ, các địa phương đều có Chi cục tiêu chuẩn đo lường xây dựng và kiểm định TBT (Hiệp định về Hàng rào kỹ thuật đối với thương mại) và SPS (Hiệp định về việc áp dụng các biện pháp kiểm dịch động thực vật) hàng nhập khẩu đặc thù.

Tính chất đa dạng của hàng nhập khẩu cần có sự tham vấn của nhiều bộ ngành nhưng đây cũng là một trong những điểm nghẽn chính bởi có nhiều tiếng nói khác nhau. Nhiều cơ quan liên ngành tham gia soạn thảo nên từ năm 2005 đến nay nhưng mới chỉ có một số hàng rào quy định được thông qua, trong đó đáng chú ý nhất là bộ tiêu chuẩn SPS.

Các hàng rào TBT và xây dựng luật chống bán phá giá tại Việt Nam khó thiết lập bởi việc định giá giá trị thông thường hay xác định hàm lượng khoa học công nghệ trong doanh nghiệp, sản phẩm - một trong những cơ sở để thiết lập hàng rào và kiện chống bán phá giá Việt Nam vẫn chưa làm được.

Từ cuối năm 2010, một số tiêu chuẩn về hàm lượng chì trong linh kiện điện tử, quy định kiểm soát hàm lượng chất độc hại liên quan đến thiết bị điện, điện tử… mới được áp dụng. Tuy nhiên, hầu hết quy định trên áp dụng cho các doanh nghiệp sản xuất trong nước, với các hàng hóa nhập khẩu chúng ta chưa có nhiều biện pháp đối phó hữu hiệu, nhất là kiểm soát hàng nhập khẩu trên thị trường hiện nay đang bị buông lỏng.

Hàng nhập khẩu chính ngạch qua các cảng  hầu hết được thông quan bởi các quy định về tiêu chuẩn của Việt Nam còn ở mức thông thường và thấp hơn cả nước xuất khẩu. Trái lại, thị trường trong nước chưa được kiểm soát chặt chẽ khiến lượng hàng giả còn tràn ngập.

Không thể chậm hơn

Là nước có lợi thế hàng đầu về xuất khẩu nông sản trên thế giới nhưng trong những năm trở lại đây, hàng hóa của Việt Nam luôn gặp phải nhiều hàng rào phi thuế quan của các nước nhập khẩu.

Trong vụ kiện, các doanh nghiệp Việt Nam luôn chịu yếu thế và mất thị trường do các chính sách điều tra chống bán phá giá, trợ cấp thương mại và vi phạm các quy định trong hàng rào phi thuế quan từ các nước nhập khẩu.

Trái lại, tại thị trường trong nước do chưa có các hàng rào phi thuế quan đầy đủ nên Việt Nam được coi là thị trường dễ dãi đối với hàng nhập khẩu. Việt Nam đang đứng trước nguy cơ trở thành thị trường giá rẻ và bãi rác công nghệ nếu các hàng rào phi thuế quan chưa được thiết lập đầy đủ và hoạt động trơn tru.

Theo các chuyên gia kinh tế, có hai khó khăn để xây dựng và áp dụng các hàng rào phi thuế quan bảo hộ thị trường: một là cơ sở khoa học, kiểm định chất lượng của Việt Nam còn thấp so với nhiều nước trong khu vực.

Hàng nhập khẩu nhiều chủng loại thế hệ thứ 2, 3 nhưng vẫn phù hợp với tiêu chuẩn Việt Nam ; hai là tiêu chuẩn chất lượng các doanh nghiệp ứng dụng hiện nay còn thấp so với quy định, nếu áp đặt các hàng rào phi thuế quan cao, doanh nghiệp trong nước thì người chịu thiệt hại chính là các doanh nghiệp Việt.

Để thiết lập hàng rào phi thuế quan có hiệu quả, bên cạnh đưa ra bộ tiêu chuẩn phù hợp, đổi mới công nghệ sản xuất của doanh nghiệp là điều phải làm ngay. Một trong những khó khăn hiện nay chính là quy trình xây dựng và thiết lập hàng rào phi thuế quan trong khi nhiều hàng hóa nhập khẩu có liên quan đến nhiều ban ngành và nhiều hàng hóa có tính đặc thù cần sự phối hợp kiểm định của nhiều cơ quan chuyên môn.

Hiện nay, để thiết lập hàng rào phi thuế quan, các nước nhập khẩu cần tôn trọng quy định của WTO và Nguyên tắc đối xử quốc gia.

Theo đó, các nước nhập khẩu không được áp dụng tiêu chuẩn TBT, SPS đối với hàng nhập khẩu cao hơn hàng sản xuất trong nước, quy định này nhằm ngăn chặn các nước lợi dụng hàng rào phi thuế quan để cạnh tranh không lành mạnh. Với trình độ ứng dụng khoa học công nghệ hiện nay, bài toán khó đặt ra cho doanh nghiệp phải làm sao cân bằng lợi ích thị trường và lợi ích chính mình.

Vì vậy, với mức độ thị trường của Việt Nam, áp dụng tiêu chuẩn SPS và TBT như thế nào để tránh tác động xấu đến doanh nghiệp trong nước, vừa bảo vệ, nâng cao giá trị thị trường vừa không gây khó cho doanh nghiệp sản xuất trong nước.

Chính những lo ngại doanh nghiệp không đủ sức đáp ứng các tiêu chuẩn nên sau nhiều năm hàng rào phi thuế quan vẫn dậm chân tại chỗ. Hiện tượng hàng nhập khẩu máy móc thiết bị dù thế hệ thứ hai của các nước phát triển vào Việt Nam vẫn phù hợp với tiêu chuẩn TBT là việc quá bình thường bởi nếu áp dụng các biện pháp TBT hàng nhập khẩu cao hơn hàng trong nước sẽ gánh chịu biện pháp trả đũa hoặc kiện thương mại bất cứ lúc nào.

Theo TBDN