"Hiến kế" xuất khẩu bền vững trong bối cảnh thực thi hàng loạt FTA

Thông tin này đã được các diễn giả phân tích tại Tọa đàm Phát triển xuất khẩu bền vững trong bối cảnh thực thi các FTA do Báo Công Thương tổ chức sáng 16/8 tại Hà Nội.

Chia sẻ về những khó khăn của DN ngành da giày, bà Phan Thị Thanh Xuân - Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Da giày – Túi xách Việt Nam cho biết, các đơn hàng 6 tháng cuối năm 2022 chịu tác động của tình hình quốc tế, đặc biệt khi da giày xuất khẩu chính sang EU, Mỹ đang có sự sụt giảm tiêu dùng từ thị trường nên chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến sức mua.

Tồn kho của ngành da giày đang là vấn đề khá lớn. Hiện tồn kho do gián đoạn chuỗi cung ứng tác động đến tồn kho tiêu thụ hàng hoá khiến đơn hàng cuối năm sẽ có phần chững lại. Các đơn hàng từ nay đến quý I/2023 của DN da giày đã gần như bị suy giảm.

"Tuy nhiên, chúng tôi vẫn hy vọng, với lợi thế của các FTA thì khi tổng cầu của thế giới giảm nhưng các đơn hàng dịch chuyển cho Việt Nam sẽ vẫn được duy trì tốt như giai đoạn chúng ta chống dịch COVID-19", bà Phan Thị Thanh Xuân bày tỏ.

Trong khi đó, thách thức lớn nhất trong việc phát triển bền vững khi tham gia các FTA thế hệ mới là việc các DN bắt buộc phải tuân thủ các yêu cầu, quy định về môi trường, lao động. Đây là những yêu cầu được đưa ra rất ngặt nghèo, khắt khe. Nghĩa là khi thực hiện các cam kết FTA, các hàng rào thuế quan được dỡ bỏ, nhưng các hàng rào phi thuế quan sẽ được dựng lên.

Theo ông Vương Đức Anh - Chánh Văn phòng Hội đồng quản trị Tập đoàn Dệt may Việt Nam, những rủi ro, tình hình lạm phát và những căng thẳng trên thế giới khiến nhu cầu tiêu dùng bị ảnh hưởng trong những tháng cuối năm nay.

Đối với ngành may, những khó khăn xuất hiện khi nhu cầu các tháng còn lại năm 2022 có thể sụt giảm. Đơn cử như tháng 3 vừa qua, Uỷ ban châu Âu đã thông qua Chiến lược phát triển bền vững và tuần hoàn dệt may của EU. Các nhà sản xuất phải chịu trách nhiệm về sản phẩm của họ trong chuỗi giá trị, kể cả khi chúng trở thành chất thải. Đây cũng là một khó khăn, thách thức cho ngành dệt may khi những yêu cầu được luật hoá.

Ở góc độ chuyên gia, ông Lê Quốc Phương - nguyên Phó Giám đốc Trung tâm Thông tin công nghiệp và thương mại (Bộ Công Thương) chia sẻ, Việt Nam đã có 15 FTA, trong đó có nhiều FTA đạt chất lượng cao, như CPTTP, EVFTA… bao trùm nhiều nền kinh tế lớn của thế giới.

"Có thể nói, Việt Nam có nhiều FTA để xuất khẩu, vấn đề là liệu chúng ta có tận dụng được hay không? Ở chiều ngược lại, các FTA này cũng đặt ra những thách thức và áp lực cạnh tranh lớn cho các DN cả trên sân nhà và trên thế giới, trong khi tiềm lực và năng lực cạnh tranh còn hạn chế. Đó là thách thức lớn đầu tiên", ông Lê Quốc Phươngnhấn mạnh.

Thứ hai, các FTA đặt ra nhiều tiêu chuẩn cao về hàng rào kỹ thuật cho các DN. Và các DN trong nước cũng phải chấp nhận các tiêu chuẩn khắt khe của các FTA. Theo đó, DN Việt Nam phải đáp ứng được nhiều tiêu chuẩn cao của thị trường, thì mới có thể tham gia các sân chơi này.

Các FTA cũng đặt ra khó khăn cho các DN là tiêu chuẩn lao động, như không có lao động trẻ em, không có lao động cưỡng bức, trong khi đâu đó chúng ta vẫn có lao động trẻ em...

Trước những thách thức mà DN phải đối mặt, bà Phan Thị Thanh Xuân khuyến nghị, các DN sản xuất cần đa dạng hoá thị trường từ nguồn cung cho đến các thị trường xuất khẩu.

DN cần có chiến lược phát triển nguồn nhân lực. Thực tế ngành da giày mới chỉ sản xuất được các dòng sản phẩm có chất lượng ở mức trung bình của thế giới. Nếu muốn có giá trị gia tăng cao, phải tiến tới sản xuất được sản phẩm chất lượng cao hơn nữa và nhờ đó giá trị thu về sẽ tốt hơn.

"Để làm được vậy, chất lượng nguồn nhân lực, kỹ năng, tay nghề của đội ngũ lao động phải được nâng lên. Việc có giải pháp khắc phục cũng như chiến lược đào tạo nghề phải được triển khai, thực hiện hiệu quả hơn. Đặc biệt, cần áp dụng các quy định, yêu về chứng chỉ đối với lao động tham gia trong lĩnh vực da giày", bà Phan Thị Thanh Xuân đề xuất.

Với góc nhìn rộng hơn, ông Vương Đức Anh - Chánh Văn phòng Hội đồng quản trị Tập đoàn Dệt may Việt Nam đề xuất có một chiến lược cụ thể cho hai ngành dệt may và da giày theo định hướng của Chính phủ. Qua đó, hai ngành này biết phát triển theo hướng nào, phát triển ở đâu, ngành dệt may Việt Nam phát triển như thế nào để duy trì tính bền vững của xuất khẩu.

"Ngày 19/4/2022, Chính phủ đã ban hành Quyết định số 493 về Chiến lược xuất nhập khẩu hàng hóa đến năm 2030. Tuy nhiên, chiến lược đó vẫn chưa quy định cụ thể mục tiêu mà 2 ngành dệt may và da giày cần phải hướng đến trong thời gian tới. Chúng tôi mong muốn có 1 chiến lược xuất nhập khẩu cụ thể trong giai đoạn 2025 đến 2030 cho ngành dệt may và da giày", ông Vương Đức Anh kiến nghị.

Tham gia "hiến kế" để hoạt động xuất nhập khẩu phát triển bền vững trong thời gian tới, chuyên gia kinh tế Lê Quốc Phương cho rằng, điều quan trọng là Nhà nước cần có chính sách khuyến khích, đảm bảo thực thi để xuất khẩu chuyển mạnh tăng về chất lượng, giá trị gia tăng, tăng tỉ lệ nội địa hoá, công nghệ cao hơn.

Việc tăng khả năng cạnh tranh để DN vươn lên ngang bằng với các DN FDI trong nhiều lĩnh vực là những giải pháp lớn mà Nhà nước cần tập trung. Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh cải cách hành chính, giảm chi phí thời gian, để DN tập trung vào sản xuất kinh doanh.

Với DN, theo chuyên gia, cần tận dụng tốt các biện pháp hỗ trợ của Nhà nước. Có chiến lược phát triển phù hợp khi chúng ta đang tham gia sâu rộng thế giới. Cần đổi mới sáng tạo, hạ giá thành sản phẩm, chuyển đổi số, đổi mới quy trình công nghệ, đổi mới nguồn nhân lực.

"Những giải pháp này cần đồng bộ, không chỉ Nhà nước mà chính các DN cũng phải cùng thực hiện mới có thể hướng đến xuất khẩu bền vững đáp ứng các yêu cầu FTA đề ra", chuyên gia nhấn mạnh.

Đưa ra lời khuyên với DN để tận dụng hiệu quả các giải pháp xúc tiến thương mại, hướng tới xuất khẩu bền vững cho hàng Việt, ông Lê Hoàng Tài - Phó Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) cho biết, các DN cần chuẩn bị kế hoạch xuất khẩu cho từng mặt hàng, từng thị trường mục tiêu, chủ động liên kết giữa DN - DN nhằm hỗ trợ lẫn nhau trong việc đáp ứng yêu cầu của nhà nhập khẩu...