Bài 4: Khung pháp lý bảo vệ bản quyền nội dung số trong thời đại Internet
Đã đến lúc Big Tech có trách nhiệm trả thuế đầy đủ, ngay tại Việt Nam / El Savador chấp nhận đồng Bitcoin làm phương tiện thanh toán hợp pháp
LTS: Ngành Nội dung số đang được đánh giá là một “mỏ vàng mới” hình thành một ngành công nghiệp mới quy mô nhiều tỷ USD tại Việt Nam. Internet đã trở thành một nền tảng quan trọng để cung cấp nội dung kỹ thuật số như phim ảnh, âm nhạc, sách, tin tức và phần mềm. Doanh nghiệp Việt Nam giới thiệu loạt bài viết của tác giả Nguyễn Ngọc Hân (CEO Thudo Multimedia) dưới góc nhìn về “quản lý và bảo vệ bản quyền trên Internet”. Trong đó cho thấy tầm quan trọng của bản quyền như một cơ chế khuyến khích cho việc tạo và phổ biến nội dung số.
Bài 1: Bản quyền trong kỷ nguyên kỹ thuật số
Bài 2: Ngành công nghiệp bản quyền dưới góc nhìn kinh tế
Bản quyền là một khái niệm pháp lý ra đời và phát triển đã hơn ba thế kỷ, bản quyền được thể hiện trong khá nhiều các điều ước quốc tế, mặc dù tốc độ cập nhật các luật cho mảng này trên phạm vi toàn cầu gần đây có xu hướng chậm lại. Nhưng cuộc cách mạng công nghệ và tác động của nó đối với nội dung sáng tạo, như trình bày ở trên, đã định hình lại đáng kể môi trường pháp lý nhằm giải quyết vấn đề bản quyền tác giả. Do đó, một số khía cạnh pháp lý nhất định có thể cần phải thể hiện lại và một số quốc gia đã sửa đổi hoặc cố gắng sửa đổi luật bản quyền. Với phần lớn quốc gia hiện nay, luật bản quyền trong bối cảnh Internet sẽ tập trung vào năm lĩnh vực của luật bản quyền, bao gồm: Các hạn chế bản quyền và ngoại lệ; Phạm vi bản quyền; Tác phẩm mồ côi (tác phẩm khuyết danh); Thực thi bản quyền; Đăng ký bản quyền
Hạn chế và ngoại lệ
Công nghệ cho phép nội dung số được dễ dàng sao chép và dễ dàng vận chuyển (trao đổi) chính là mấu chốt đặt ra các giải pháp pháp lý trong lĩnh vực này.
Một các tình huống mà các nhà hoạch định chính sách đã đưa ra các hạn chế và ngoại lệ là lợi ích công cộng liên quan đến việc sao chép nội dung có bản quyền.
Ngoài ra cũng có các ngoại lệ cho việc miễn trừ và hạn chế trong việc sử dụng tài liệu có bản quyền cho mục đích nghiên cứu hoặc nghiên cứu, tố tụng tư pháp, trích dẫn hoặc, phê bình hoặc thẩm định.
Phạm vi bản quyền
Bản quyền có thể áp dụng trong phạm vi của các hình thức sáng tạo, trí tuệ hoặc nghệ thuật hoặc "tác phẩm" cụ thể khác nhau tùy theo thẩm quyền, nhưng chúng có thể bao gồm: Thơ, luận văn, vở kịch và các tác phẩm văn học khác, hình ảnh chuyển động, vũ đạo, sáng tác âm nhạc, ghi âm, biểu diễn trực tiếp, tranh, vẽ, điêu khắc, hình ảnh, phần mềm máy tính, tác phẩm phát thanh và truyền hình, và kiểu dáng công nghiệp.
Trong bối cảnh tiến bộ công nghệ, điều quan trọng là phải chú ý đến các giải pháp liên quan đến bảo vệ dữ liệu bằng bản quyền. Bởi các hoạt động kinh tế và xã hội từ lâu đã dựa vào dữ liệu. Ngày nay, công nghệ đã cho phép chuyển sang mô hình kinh tế xã hội dựa trên dữ liệu, trong đó coi dữ liệu là tài sản cốt lõi có thể tạo ra lợi thế cạnh tranh đáng kể và thúc đẩy đổi mới, tăng trưởng và phát triển bền vững (OECD, 2013b). Dữ liệu có thể được tạo bởi người hoặc máy (như cảm biến thu thập thông tin khí hậu, hình ảnh vệ tinh, hình ảnh và video kỹ thuật số, mua bản ghi chuyển động, tín hiệu GPS…). Nó được tạo ra trong nhiều lĩnh vực của nền kinh tế, từ chăm sóc sức khỏe đến vận tải và năng lượng, và được lưu trữ trong cơ sở dữ liệu.
Trong bối cảnh bản quyền, cần phân biệt giữa cơ sở dữ liệu sáng tạo và không sáng tạo vì một bộ quy tắc pháp lý khác nhau áp dụng cho mỗi cơ sở dữ liệu. Nói chung, các hệ thống pháp lý bảo vệ cơ sở dữ liệu sáng tạo theo luật bản quyền. Ngoài ra, một số quốc gia cấp bảo vệ pháp lý cho cơ sở dữ liệu không sáng tạo thông qua việc đưa chúng vào luật bản quyền hoặc bằng quyền sui (quyền đặc biệt) để bảo vệ cơ sở dữ liệu không sáng tạo.
Vi phạm bản quyền các trận đấu bóng đá EURO 2020 diễn ra tràn lan trên mạng.
Tác phẩm mồ côi (tác phẩm khuyết danh)
Các tác phẩm mồ côi (tác phẩm khuyết danh) là các tác phẩm có bản quyền mà chủ sở hữu quyền không thể được xác định và/hoặc không được tìm thấy sau khi tìm kiếm kỹ lưỡng.
Vấn đề các tác phẩm mồ côi (tác phẩm khuyết danh) không phải là mới, nhưng sự ra đời của công nghệ mới đã đưa hiện tượng này trở thành mối quan tâm hàng đầu. Do tính chất toàn cầu của mạng Internet và khối lượng nội dung có bản quyền đang bùng nổ trên môi trường trực tuyến, việc xác định chủ sở hữu quyền của một mặt hàng có bản quyền cụ thể thường trở nên không thể.
Như được nhấn mạnh trong một báo cáo được chuẩn bị cho Viện phim Anh (BFI), thực tế là khi không thể xác định hoặc định vị chủ bản quyền. Có nghĩa là các tài liệu lưu trữ, thư viện, bảo tàng, đài truyền hình, nhà điều hành thương mại và các nhà cung cấp truyền thông khác không thể xin phép để sử dụng tác phẩm mồ côi (tác phẩm khuyết danh) và do đó các dự án số hóa và truy cập trực tuyến bị cản trở. Trong một số trường hợp, các tác phẩm mồ côi (tác phẩm khuyết danh) vẫn chưa được giới thiệu cho công chúng do được lưu giữ trong kho lưu trữ công cộng hoặc tư nhân (KEA, 2011). Cũng có rất nhiều các trường hợp các tác phẩm mồ côi (tác phẩm khuyết danh) hiện đang nằm trong các thư viện số nhưng không sử dụng được do không thể xác định được bản quyền của các tài liệu đó (Iglesias, 2009).
Thực thi bản quyền
Sự phát triển nhanh chóng của Internet có nghĩa rằng có rất nhiều người có quyền truy cập bất kỳ loại tin tức hoặc dữ liệu nào. Tuy nhiên, tiến bộ công nghệ này cũng tạo điều kiện cho việc vi phạm bản quyền kỹ thuật số, như người dùng có thể thông qua các trang web và các ứng dụng để phân phối và trao đổi một lượng lớn các sản phẩm kỹ thuật số lậu ngay lập tức trên phạm vi toàn cầu. Do đó, sự vi phạm bản quyền kỹ thuật thông qua Internet hiện nay xảy ra rất đáng kể thông qua hình thức truyền tải này (OECD, 2009).
Vi phạm bản quyền trên Internet là một vấn đề quan trọng và đang gia tăng ở nhiều quốc gia. Theo Báo cáo 301 gần đây của Đại diện Thương mại Hoa Kỳ, vi phạm bản quyền trực tuyến là mối lo ngại ngày càng tăng đối với hầu như tất cả các ngành công nghiệp có bản quyền, ở tất cả các định dạng bao gồm điện thoại di động, máy tính bảng, ổ đĩa flash và các công nghệ di động khác. Ngoài ra, một số hình thức vi phạm bản quyền mới xuất hiện như “chợ xám” (máy chủ cướp biển) - Các máy chủ cung cấp cloud để cho người dùng truy cập trái phép để chơi các trò chơi có bản quyền. Quyền truy cập này được tạo thông qua phần mềm bị tấn công hoặc sử dụng biện pháp bẻ khóa các biện pháp bảo vệ công nghệ (USTR, 2014).
Khung pháp lý và quy định của từng nước kết hợp với các quy định về ứng dụng giải pháp bảo vệ là yếu tố chính trong việc ngăn chặn vi phạm bản quyền kỹ thuật số. Hệ thống pháp lý cho phép chủ sở hữu bản quyền thực hiện hành động pháp lý chống lại các bên vi phạm và yêu cầu bồi thường thiệt hại tiềm tàng. Một khung pháp lý mạnh mẽ sẽ giúp làm giảm vi phạm bản quyền kỹ thuật số, khung pháp lý yếu có thể được xem là việc nhẹ tay đối với loại hoạt động này và cho phép vi phạm bản quyền phát triển. Trong hầu hết các nghiên cứu cũng xác nhận rằng, các nước có chế độ bảo vệ bản quyền mạnh mẽ thì tỷ lệ vi phạm bản quyền thấp hơn (Van Kranenburg và Hogenbirk, 2003; Das, Mukhopadhyay và Bagchi, 2014).
Ngoài ra, rủi ro phát hiện và hành động pháp lý tiếp theo (khi tái phạm) cũng phải được xem xét liên quan đến hậu quả tiềm tàng mà những người vi phạm có thể phải đối mặt, về mức độ của bất kỳ hình phạt tiền dự kiến hoặc có khả năng xảy ra phạt tù. Ví dụ, nếu hình phạt khắc phục có giá trị quá nhỏ, thì thậm chí các hành vi ngăn chặn nguy cơ tái diễn không đủ thì luật pháp cũng ít có tác động thực tế đối với hàng giả và vi phạm bản quyền. Điều này cũng là một nhức nhối khá phổ biến tại nước ta hiện nay.
Có một vấn đề thực tế, vi phạm bản quyền kỹ thuật số nói chung không thể được phát hiện tại biên giới quốc gia. Dòng chảy hàng hóa của các sản phẩm kỹ thuật số “lậu” khó theo dõi hơn bởi các cơ quan thực thi pháp luật do từ người bán, thông qua nhà phân phối, đến nhà sản xuất, đều vô hình, khác hẳn với dòng hàng hóa vật lý. Chính vì tính không biên giới này, cũng đưa ra những thách thức hơn nữa cho sự hợp tác quốc tế hiệu quả giữa các cơ quan thực thi.
Ở một khía cạnh khác, khung pháp lý chỉ có hiệu lực trong phạm vi luật pháp được thi hành trong thực tế. Nếu số lượng cơ quan chấp pháp bị thiếu hoặc quyền sở hữu trí tuệ không được thực thi bởi các cơ quan công quyền, thì giá trị của các luật và quy định danh nghĩa đối với các chủ sở hữu quyền là không có có tác dụng thực thi.
Và trên thực tế, do việc vi phạm có thể diễn ra trên một vị trí địa lý bất kỳ, trong khoảng thời gian gần như tức thời nhưng lại cực khó truy tìm thủ phạm. Do đó, việc áp dụng các khung pháp lý có tính chất trừng phạt khi phạm tội phần lớn là không có tác dụng. Việc đưa vào trong luật các quy định về sử dụng giải pháp bảo vệ vi phạm bản quyền, đồng thời quy định rõ trách nhiệm bảo vệ cho các ngành công nghiệp bảo vệ bản quyền cốt lõi sẽ giúp rạch ròi trong việc ứng phó với tình trạng vi phạm này.
Đăng ký bản quyền
Mục đích của đăng ký bản quyền là để ghi lại một tài khoản có thể xác minh về ngày, chủ sở hữu và nội dung của tác phẩm được đề cập, để trong trường hợp khiếu nại pháp lý hoặc trường hợp vi phạm hoặc ăn trộm, chủ sở hữu bản quyền có thể tạo một bản sao của tác phẩm tới các cơ quan chuyên trách chính thức của chính phủ. Hơn thế nữa, trong điều kiện hiện nay, đăng ký bản quyền, cũng có thể được coi là một trong những giải pháp tiềm năng cho vấn đề tác phẩm mồ côi (tác phẩm khuyết danh). Theo một số nhà nghiên cứu, sự gia tăng các tác phẩm mồ côi (tác phẩm khuyết danh) có thể được quy cho thực tế là vấn đề bản quyền được cấp tự động mà không cần bất kỳ quá trình đăng ký nào (Netanel, 2008).
Đăng ký bản quyền không nên nhầm lẫn với việc cấp bản quyền. Theo Công ước Berne (1886), bản quyền được cấp ngay khi tác phẩm được xuất bản; việc đăng ký không giúp tăng cường hoặc sửa đổi bản quyền theo bất kỳ cách nào.
Với 5 lĩnh vực liên quan đến các nội dung có bản quyền trên nền tảng đã đề cập ở trên, cộng với các phân tích về vai trò của nền kinh tế số và sự quan trọng của việc quản lý các tài sản số, rất cần phải bổ sung các quy định liên quan đến bản quyền trong quản lý dịch vụ cung cấp trên nền Internet, các quy định đó, tốt nhất sẽ bao gồm hoặc (và) các lĩnh vực liên quan đến bản quyền bao gồm: Hạn chế và ngoại lệ: Phạm vi bản quyền; Tác phẩm mồ côi (tác phẩm khuyết danh); Các thực thi pháp luật và Quy định đăng ký bản quyền.
Từ các lập luận trong 4 bài viết, tác giả đề xuất bổ sung các quy định về bảo vệ bản quyền nội dung số trên Internet ở Việt Nam, với 6 nội dung như sau: 1. Đối với các website, ứng dụng, hoặc các nền tảng phân phối nội dung trên nền tảng Internet, cần phải trang bị các biện pháp chống sao chép, chống truy cập trái phép các nội dung có bản quyền. Các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ nội dung trên nền Internet ngoài việc đảm bảo an toàn tài sản nội dung số, còn cần trang bị các biện pháp ghi nhận hành vi xâm phạm bản quyền (ghi log, hoặc ghi màn hình) để hỗ trợ chứng cứ pháp lý. Đồng thời trang bị các giải pháp ghi nhận số lần sử dụng sản phẩm nhằm minh bạch hóa việc sử dụng tài sản các tài sản trí tuệ. 2. Trong các trường hợp sử dụng cho mục đích công cộng (không thu tiền dưới bất kỳ hình thức nào), hay sử dụng cho mục đích nghiên cứu, trích dẫn, phê bình, thẩm định hoặc tố tụng tư pháp, cần phải thông báo bằng văn bản đến các chủ sở hữu bản quyền hoặc đơn vị bản quyền cốt lõi, ghi rõ nguồn sử dụng trên các tác phẩm được trích dẫn. Các sử dụng cho mục đích trên, chỉ được sử dụng duy nhất 1 lần và không có quyền phái sinh cho các lần hoặc mục đích sử dụng khác.
3. Đối với các tác giả, cần thực hiện việc công bố sản phẩm lần đầu tiên ra mắt dưới dịnh dạng phù hợp, đồng thời gửi cho các cơ quan quản lý liên quan đến bản quyền để bảo hộ quyền sở hữu tác phẩm. Cổng thông tin của Bộ TT&TT sẽ là một kênh mà các tác giả có thể gửi đến để tiếp cận. Trong các định dạng gửi đến, ngoài tác phẩm, đề nghị gửi kèm các thông tin Tác giả cần thiết để phụ vụ các công tác sắp xếp, tra cứu và bảo hộ quyền. 4.Đối với các tác phẩm mồ côi, cổng thông tin của Bộ TT&TT, sẽ là nơi tập hợp các tác phẩm kèm theo các thời gian cơ sở (ví dụ thời gian tập hợp, cập nhật tác phẩm) để làm bằng chứng cho các tranh chấp (nếu có) sau này. Đề xuất chính phủ sớm có chính sách về tài sản quốc gia đối với các tác phẩm mồ côi và các tác phẩm đã hết bảo hộ theo công ước Bern. 5. Phạm vi nội dung số được bảo vệ bản quyền hiện nay sẽ là các nội dung sáng tạo bởi con người, các nội dung số có nguồn gốc không phải con người như (dữ liệu cảm biến, dữ liệu vệ tinh) sẽ không được bảo hộ và là tài sản riêng của các doanh nghiệp sở hữu dữ liệu. 6. Trong trường hợp vi phạm bản quyền xảy ra, các đơn vị thuộc ngành cốt lõi sử dụng bản quyền, sẽ là các đơn vị chịu trách nhiệm về việc thất thoát tài sản và chịu chi phối bởi các quy định theo luật Sở hữu trí tuệ cũng như theo các công ước quốc tế về bảo vệ bản quyền mà Việt Nam đã tham gia. |
End of content
Không có tin nào tiếp theo
