Để Formosa tự lựa chọn: Ở lại hoặc đóng cửa!

Cú sốc cho nền kinh tế

Trong Báo cáo kinh tế vĩ mô Việt Nam quý II/2016 vừa được công bố, Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) đánh giá sự cố môi trường nghiêm trọng do Formosa gây ra là một cú sốc bất lợi cho nền kinh tế.

TS. Nguyễn Đức Thành, Viện trưởng VEPR cho biết, đánh giá tác động về mặt kinh tế của hiện tượng cá chết hàng loạt thông qua 2 kênh. Thứ nhất là tác động trực tiếp đến những ngành có liên quan như nuôi trồng khai thác và chế biến thủy sản, nghề muối, du lịch. 

Thứ hai là trong trung và dài hạn, nhiều ngành khác trong nền kinh tế sẽ chịu tác động lan tỏa dây chuyền. Ngoài ra, những thiệt hại về môi trường biển, nguồn lợi thủy sản, uy tín chỉ dẫn địa lý, sinh kế người dân và gắn kết xã hội lâu dài, to lớn và rất khó đánh giá.

Sau vụ việc Formosa, có ý kiến cho rằng cần có những cơ chế bắt buộc đóng cửa những dự án gây ra ô nhiễm nghiêm trọng như Formosa để tránh những tổn thất lớn về môi trường. Thậm chí, nên có cơ chế loại ngay những dự án gây ô nhiễm môi trường.

Một góc dự án Formosa Hà Tĩnh.

Chia sẻ quan điểm trước vấn đề này, Viện trưởng VEPR – TS. Nguyễn Đức Thành cho rằng: Thu hút đầu tư như thế nào là vấn đề rất quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế của mỗi địa phương. 

Ông Thành kể lại câu chuyện một địa phương ông đã từng làm việc cách đây một thời gian khá lâu. Ông Thành nói: “Lãnh đạo địa phương này họ rất ý thức về việc bảo vệ môi trường, bởi vì họ có thế mạnh về du lịch. Ý thức vấn đề này được thể hiện rất rõ trong nghị quyết Đảng bộ, đó là chỉ thu hút những ngành công nghiệp không ô nhiễm môi trường”.

Theo ông Thành, nghe quan điểm này rất hay nhưng thực ra khi chúng ta làm như vậy thì dễ đến sự mất cân bằng trong phát triển, thậm chí méo mó. “Chúng ta vẫn phải thu hút đầu tư, vẫn phải đặt mục tiêu tăng trưởng, nhưng điều quan trọng là chúng ta phải kiểm soát được vấn đề môi trường bằng vai trò quản lý nhà nước và năng lực”, ông Thành nói.

Hãy để Formosa tự chọn!

Theo TS. Nguyễn Đức Thành, không có ngành nào là ngành không ô nhiễm tuyệt đối và ngược lại. Điều quan trọng là công nghệ xử lý vấn đề ô nhiễm đến đâu. 

“Tôi không đề cập đến những ngành bản chất ô nhiễm mà con người không thể khắc phục được. Còn đối với các ngành như thép của Formosa, hay dệt nhuộm, chúng ta vẫn xử lý được chất thải, có điều chi phí bỏ ra là một con số rất lớn”, ông Thành nói.

Để lại hậu quả lớn như vụ Formosa, theo ông Thành, do chúng ta đã vì thu hút đầu tư mà bỏ qua vấn đề chi phí xử lý chất thải. Khi thu hút đầu tư, điều sai lầm là chúng ta nghĩ là tăng chi phí đó cao quá thì sợ nhà đầu tư họ không vào nữa, trong khi chúng ta cần dự án, cần tăng trưởng. 

“Chúng ta không cấm họ ngay từ đầu, chúng ta cũng không đuổi họ vì những dự án của họ có nguy cơ gây ô nhiễm cao. Đừng vì thấy họ sản xuất thép, dệt nhuộm mà cấm họ, không thèm xem hồ sơ của họ. Hay để họ từ xem xét, nếu thấy chi phí xử lý chất thải quá lớn, họ có thể tự rút lui.

Quản lý vấn đề môi trường là vấn đề rất khó, cần có năng lực, công nghệ và sự nghiêm túc. Tuyệt đối không có tư lợi cá nhân. Còn nếu vì trục lợi mà “vẽ đường cho hươu chạy” bằng mọi cách thì lại là câu chuyện khác”.

Đối với trường hợp Formosa, ông Thành nhấn mạnh, nếu đội ngũ quản lý thực sự có năng lực trong việc kiểm soát vấn đề môi trường, Formosa sẽ thấy chi phí tăng lên rất nhanh và như vậy họ sẽ phải tự lựa chọn: Ở lại hoặc đóng cửa. 

“Nếu ở lại, Formosa buộc sẽ phải tuân thủ nguyên tắc mà đã cam kết với chúng ta về vấn đề môi trường. Ngược lại, nếu cho rằng chi phí cho việc xử lý chất thải và những vấn đề môi trường khác quá lớn, Formosa có thể tự đóng cửa, rút lui”.

Cuối cùng, ông Thành cho rằng, Formosa chính là một hồi chuông dữ dội để chúng ta thấy năng lực và trách nhiệm quản lý các quá trình gây ô nhiễm hiện nay còn thấp. Từ đây, đặt ra vấn đề làm sao để các cơ quan chức năng Việt Nam phải tăng năng lực kiểm soát vấn đề môi trường, có như vậy đất nước mới không chịu thiệt. 

“Nếu không xử lý nghiêm minh và bảo đảm một cơ chế bảo vệ môi trường hữu hiệu, thiệt hại cho xã hội và người dân là vô cùng to lớn, đe dọa cuốn trôi những nỗ lực tăng trưởng và ổn định kinh tế - xã hội”, ông Thành nhấn mạnh.

Mạnh Nguyễn/Bizlive