Kinh tế thiệt hại vì giá dầu giảm

Giá dầu trên thế giới đã liên tiếp giảm trong những ngày qua. Cụ thể, ngày 2.10 giá dầu WTI (giao sau tại New York, Mỹ) là 89,67 USD/thùng; giá dầu brent (tại London, Anh) là 93,33 USD/thùng. Đến ngày 5.11, giá dầu WTI ở Mỹ 77,19 USD/thùng; dầu brent ở London 82,82 USD/thùng; ngày 27.11 dầu WTI ở Mỹ 68,9 USD/thùng, dầu brent ở London 72,58 USD/thùng và phiên giao dịch sáng 29.11 dầu WTI tại Mỹ còn 65,69 USD/thùng, dầu brent tại London còn 70 USD/thùng.

Thu ngân sách giảm, bội chi tăng lên

TS Ngô Trí Long, chuyên gia kinh tế, nhận định giá dầu thế giới sẽ còn tiếp tục giảm do nguồn cung và cả các vấn đề liên quan đến chính trị. Hiện tại, giá dầu trên thế giới giảm xuống mức thấp nhất trong vòng 4 năm qua, tương đương với mức giảm 30% so với trước. Việc này chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến nguồn thu ngân sách vì kim ngạch xuất khẩu (XK) của cả nước sẽ giảm. "Theo tính toán của chúng tôi, XK dầu thô đạt giá 100 USD/thùng mới cân đối được xuất - nhập. Vì nguồn thu từ XK dầu thô giảm sẽ khiến ngân sách nước ta giảm và bội chi ngân sách tăng lên. Hiện nay, XK dầu thô đóng góp khoảng 10% ngân sách VN”, TS Long nói.

Phân tích thêm về việc giá xăng dầu thành phẩm giảm, ông Long tính toán mỗi năm VN nhập khẩu (NK) khoảng 12 triệu tấn xăng dầu, vị chi mỗi ngày cả nước sử dụng 38 triệu lít. Việc giá dầu thế giới giảm sẽ khiến chi phí đầu vào được kéo xuống, giá hàng hóa qua đó cũng thấp đi, tạo động lực cho kinh tế phát triển. Nhưng ngược lại, vì giá xăng dầu NK giảm nên thuế NK mà VN thu được từ xăng dầu cũng giảm theo.

"Với việc cả nguồn thu thuế NK xăng dầu và nguồn thu từ XK dầu thô đều giảm, tôi cho rằng ngân sách VN sẽ bị ảnh hưởng đáng kể", ông Long nhận định. 

Thiệt đơn, thiệt kép

TS Hoàng Thọ Xuân, chuyên gia thương mại, cũng cho rằng nền kinh tế VN sẽ thiệt nhiều hơn là lợi từ việc giá dầu thế giới giảm. Trong đó, quan trọng là VN luôn cần nguồn ngoại tệ để bù đắp cho các khoản thâm hụt thương mại, nên việc nguồn thu từ XK dầu thô giảm sẽ tác động lớn đến cân đối ngoại tệ. Hiện nay, tỷ trọng XK dầu thô trong tổng kim ngạch XK của VN vẫn còn rất lớn và đóng vai trò quan trọng.

Ngoài ra, VN cũng đang gia nhập sâu vào nền kinh tế thế giới, nên việc giá dầu giảm có thể sẽ kéo theo giảm phát, khiến tăng trưởng toàn cầu chậm lại, tiêu dùng cũng suy giảm và chúng ta sẽ chịu các tác động từ tăng trưởng toàn cầu này, nhất là XK hàng hóa. Ông Xuân cũng lưu ý, khi chi phí sản xuất toàn cầu giảm sẽ khiến hàng hóa rẻ hơn. Hệ quả là hàng hóa nội địa của VN phải chịu áp lực lớn hơn từ sản phẩm ngoại nhập, bởi lâu nay chi phí sản xuất của VN đã rất cao.

Trong khi đó, TS Bùi Trinh, chuyên gia kinh tế, lại tỏ ý nghi ngờ rằng sản xuất VN sẽ hưởng lợi do giá xăng dầu NK giảm. “Qua nhiều đợt giảm giá xăng dầu trong nước vừa qua, tôi thấy tốc độ giảm giá hàng hóa hầu như không đáng kể. Thế nhưng, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 11 vừa qua do Tổng cục Thống kê công bố lại giảm mạnh nhờ đợt giảm giá xăng dầu mới nhất. Cơ quan thống kê công bố CPI vào ngày 25, nhưng tới ngày 20.11 cước vận tải cũng chưa giảm bao nhiêu. Như vậy, việc giá xăng dầu giảm liên tục trong thời gian qua ở VN không có sức lan tỏa, bởi thị trường vận hành không bình thường”, ông Trinh nhấn mạnh.

Đáng nói là trong lúc giá dầu thô thế giới giảm thì Bộ KH-ĐT lại đặt mục tiêu khai thác tăng thêm 1 triệu tấn dầu trong năm nay. “Để làm gì? Chắc chắn là để làm đẹp con số tăng trưởng kinh tế. Nên nhớ, việc khai thác dầu thô VN còn phải chia cho Nga 49% trong liên doanh. Vì thế, VN không chỉ mất một khoản tiền XK vì giá dầu thô giảm, mà còn phải mất thêm tài nguyên để bù đắp thâm hụt do giá giảm.

Ngân sách giảm và tài nguyên mất đi. Đó là ảnh hưởng lớn nhất đến nền kinh tế. Việc khai thác dầu thô ồ ạt khi giá dầu thế giới giảm khiến tôi nhớ đến năm 2009, khi đó VN cũng rơi vào tình trạng tương tự như năm nay. Kết quả là sản lượng dầu tăng 10,3% nhưng giá trị XK chỉ tăng 9,1%. Tóm lại, nền kinh tế VN trong hoàn cảnh này là thiệt đơn, thiệt kép. XK giảm ảnh hưởng đến thu ngân sách và giá xăng giảm cũng không lan tỏa trong nền kinh tế”, TS Bùi Trinh phân tích. 

Cần giám sát thị trường chặt chẽ

Theo TS Lê Đăng Doanh, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế T.Ư, giá dầu thế giới giảm sâu tác động hai mặt lên nền kinh tế VN: XK chịu thiệt, nhưng NK hưởng lợi, nhất là nhiều nguyên phụ liệu NK phục vụ cho sản xuất trong nước sẽ giảm.

Tuy nhiên, để biết rõ nền kinh tế VN lợi hay thiệt thì cần có cơ quan chức năng vào cuộc nghiên cứu, nhằm có những điều chỉnh chính sách kịp thời, bởi giá dầu thế giới dự báo sẽ còn tiếp tục giảm. Trong đó, quan trọng là điều chỉnh thu chi ngân sách theo hướng tăng thu giảm chi. Bên cạnh đó, ông Doanh cũng khuyến cáo các cơ quan chức năng cần thiết phải giám sát thị trường một cách chặt chẽ, tránh tình trạng giá xăng dầu liên tục giảm nhưng giá hàng hóa hầu như vẫn giữ nguyên như trong thời gian qua.