Sức hấp dẫn các nhà đầu tư nước ngoài của Việt Nam đang kém đi

 

Trao đổi với PV sau khảo sát của phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam VCCI thực hiện chuyên gia Nguyễn Trần Bạt, Chủ tịch InvestConsult Group đã phân tích kỹ hơn về những điểm mạnh, yếu của Việt Nam trong vấn đề thu hút FDI thời gian qua.

 

Cách đưa số liệu như vậy không phản ánh hay không tạo điều kiện thuận lợi cho chúng ta đưa ra bất kỳ kết luận gì chắc chắn.

 

Các nhà đầu tư nước ngoài trước khi đến Việt Nam có thể cân nhắc đến Lào, Campuchia hay Thái Lan, Trung Quốc là một chuyện thông thường. Cân nhắc là bản năng của các nhà đầu tư, họ cân nhắc bằng chính họ và họ cân nhắc bằng kết quả của các tổ chức cung cấp dịch vụ nghiên cứu cho họ bởi vì phát triển thị trường là một việc rất nghiêm túc.

 

Cách so sánh như thế này là chúng ta thương mại hóa sự so sánh quốc gia. Chưa kể việc đưa ra những so sánh ấy rất bất lợi, trong quan hệ của chúng ta với Trung Quốc, vì đây là hai đối tượng rất khó để so sánh với nhau.

 

Còn so sánh với Lào, Campuchia thì có vẻ trịch thượng. Trong quan hệ quốc tế thì thái độ này không thích hợp cho lắm. Tuy nhiên, chúng ta cũng buộc phải kết luận rằng sự hấp dẫn các nhà đầu tư nước ngoài của Việt Nam là kém đi.

 

Còn cơ sở hạ tầng, nếu bây giờ người ta đánh giá Việt Nam kém hay bằng với Lào hay Campuchia là một vấn đề, bởi vì chúng ta đi trước mà chúng ta không giải quyết được cơ sở hạ tầng.

 

Chúng ta đầu tư một cách dàn trải, đất nước không được phân chia, không được quy hoạch để có thể dồn tiền vào làm từng bước một, cho nên chúng ta không tạo ra bằng phương pháp cuốn chiếu để hoàn thiện dần dần đất nước của mình về mặt cơ sở hạ tầng, cái đấy là một lỗi.

 

Do đó đứng ở góc nào người ta cũng thấy không hoàn thiện, và người ta có thể kết luận là đầu tư cơ sở hạ tầng của mình kém, kém sau khi đã triển khai một đống tiền.

 

Đây là một cảnh báo buộc phải lưu ý, chưa kể chúng ta lại còn là một nước có thứ bậc tham nhũng cao hơn Lào và Campuchia. Tham nhũng phản ánh sự phiền hà của hệ thống quản lý, thể hiện tính không hiệu quả của quá trình đầu tư và thể hiện sự suy thoái đạo đức trong việc tiếp đối tượng mà các nhà đầu tư hoặc các nhà du lịch người ta tiếp xúc.

 

Cùng nói về vấn đề này TS. Võ Trí Thành Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương có cùng quan điểm: Môi trường kinh doanh của Việt Nam trong con mắt các nhà đầu tư nước ngoài gần đây không có nhiều chuyển biến đáng kể khi dẫn báo cáo của Tổ chức Xúc tiến Thương Mại Nhật Bản (Jetro), báo cáo của Ngân hàng thế giới WB so sánh Việt Nam với nhiều nước trên thế giới và các nước trong khu vực đều thống nhất ở chỗ Việt Nam đang còn nhiều hạn chế ở vấn đề thể chế, kết cấu hạ tầng, chất lượng nguồn nhân lực... Vấn đề thứ 2 là các nhà đầu tư nước ngoài luôn có nhiều lựa chọn và chắc chắn Việt Nam không phải là điểm lựa chọn duy nhất. 

 

 

2 điểm trên đây vừa có mặt tích cực vừa có mặt tiêu cực, chính sự hấp dẫn không quá vượt trội sẽ tạo sức ép buộc Việt Nam phải cải cách. 

 

Trước thực trạng trên, TS. Võ Trí Thành cho rằng: Việt Nam phải thấy để biết thẹn và phấn đấu vươn lên, tạo áp lực để tăng cường cải cách triệt để hơn đặc biệt là cải cách thể chế, môi trường kinh doanh, sự hấp dẫn đối với các nhà đầu tư nước ngoài.

 

Điều này cũng phù hợp, tương thích với ý đồ, nỗ lực hiện nay của Việt Nam là chuyển đổi mô hình tăng trưởng, tập trung cải cách để các nguồn lực, nguồn vốn, kể cả đối với nguồn lực từ bên ngoài. Nó cũng phù hợp với bối cảnh Việt Nam đã và đang thực hiện các Hiệp định thương mại tự do, nhiều cam kết quốc tế ở chất lượng và yêu cầu cao hơn nhiều", TS Võ Trí Thành nói.

 

Về những mặt hạn chế trong quản lý và thu hút FDI của Việt Nam trong thời gian vừa qua, TS Võ Trí Thành đã chỉ ra là những vấn đề kết cấu hạ tầng, vấn đề thể chế, sự chồng chéo ở chỗ này chỗ kia và cách thuyết minh cùng một điều luật khác nhau đặc biệt là chế tài, hiệu lực thực thi và trong câu chuyện thể chế còn có vấn đề tham nhũng... Bản chất tham nhũng theo quan niệm chung nhất là lạm dụng quyền lực và thường là trong khu vực công để mưu lợi ích riêng. 

 

Ông Trần Hữu Huỳnh - nguyên Trưởng ban Pháp chế Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam đã phân tích kỹ hơn về thực tế này và chỉ ra những hạn chế nhất định trong quá trình thu hút, quản lý các doanh nghiệp FDI tại Việt Nam thời gian qua: 

 

Campuchia và Lào là 2 nước chậm phát triển còn Việt Nam là nước đang phát triển. Trong chậm phát triển bao gồm mức sống và vấn đề về hạ tầng cơ sở nhưng bây giờ hạ tầng cơ sở của họ gần ngang với mình trong khi đặc điểm địa hình của Lào phần lớn là núi và khoảng cách địa lý dàn trải nhưng vẫn ngang bằng Việt Nam. Cơ sở hạ tầng bao gồm điện, đường, nước và những hạ tầng khác như sân bay, bến cảng đòi hỏi đầu tư lớn. Khi các nhà đầu tư lựa chọn thì cơ sở hạ tầng là điểm đầu tiên họ cân nhắc.

 

Ông Huỳnh cũng chỉ rõ phản ánh của doanh nghiệp nước ngoài về dịch vụ hành chính công, Việt Nam bị đánh giá thua xa các nước, thậm chí bằng một nửa mặc dù cuộc cải cách hành chính của Việt Nam đã có sự nỗ lực nhưng những nỗ lực mới trên văn bản, thực tế sự cảm nhận, hài lòng của doanh nghiệp chưa nhiều.

 

“Chúng ta cũng có quá nhiều quy định, quy định càng nhiều, độ tự do kinh doanh và vấn đề thực thi quy định càng kém. Mong muốn của chúng ta là có nhiều quy định để tuân thủ pháp luật nhưng thực chất họ không hài lòng vì để thực thi quy định đó sẽ mất nhiều thời gian thực hiện, mất nhiều chi phí, nhân lực để thực hiện và quan trọng là càng nhiều quy định càng tạo điều kiện cho tham nhũng khi giám sát không tốt. Đây là mối quan hệ hữu cơ giữa tham nhũng và số lượng quy định và dịch vụ thực hiện quy định", ông Huỳnh nói.

 

Theo ông Trần Hữu Huỳnh, Việt Nam đáng ra phải bứt phá lên để làm công nghệ cao, ít gia công đơn giản nhưng thực tế không phải như vậy, Việt Nam vẫn phải thu hút doanh nghiệp nước ngoài gia công đơn giản do áp lực giải quyết việc làm cao.

 

Nói về việc liệu Campuchia và Lào có thể "vượt mặt" Việt Nam trong thu hút đầu tư nước ngoài hay không, (nếu có) thời gian có thể là bao lâu, ông Trần Hữu Huỳnh cho biết, việc này còn tùy thuộc vào một số yếu tố khác như chất lượng nhân lực, mức độ quy mô của nền kinh tế Việt Nam, quy mô sản xuất trong một số lĩnh vực...

 

"Cảnh báo đây cho thấy môi trường không tốt, anh đã từng cải thiện nhưng vẫn không tốt nhất là trong cạnh tranh nhưng không có nghĩa là ngay ngày mai các doanh nghiệp nước ngoài sẽ chuyển đi hết mà còn các yếu tố khác nhưng vẫn là sự báo động"