Bức tranh kinh tế Việt Nam sau khi TPP có hiệu lực

Thúc đẩy hợp tác Việt - Mỹ ngành nông sản

Công cụ lớn nhất mà TPP sử dụng để thúc đẩy trao đổi hàng hóa là những ưu đãi miễn giảm thuế mà các nước cam kết sẽ giành cho nhau, Là 2 thành viên của TPP, Việt Nam và Mỹ đều hi vọng những ưu đãi mới sẽ mở ra những thị trường mới, giúp hàng hóa lưu thông dễ dàng hơn. Một trong những lĩnh vực đáng chú ý là nông sản.

Những cam kết này mở ra thị trường mới cho nông sản Việt Nam nhưng cũng đặt ra những thách thức mới cho ngành nông nghiệp nội địa khi mà những ưu đãi sẽ khiến nông sản ngoại tràn vào ồ ạt. Hiện Việt Nam cũng đang áp mức thuế nhập khẩu khá cao để bảo vệ các mặt hàng nông sản trong nước.

Dẫu vậy, sau nhiều năm nữa các loại thuế mới được xóa bỏ hoàn toàn và do đó đây chính là quãng thời gian để nông sản Việt Nam tìm đường nâng cao năng lực cạnh tranh.

Công ty nước ngoài đổ vào Việt Nam 

Việt Nam đã nổi lên thành nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất khu vực Đông Nam Á, nhờ thu hút được nhiều công ty lớn của thế giới đặt nhà máy, từ tập đoàn điện tử Samsung của Hàn Quốc cho tới các nhà cung cấp cho các thương hiệu thời trang đình đám như Nike hay Uniqlo.

Trong bối cảnh lương nhân công ở công xưởng số 1 thế giới là Trung Quốc gia tăng, các nhà đầu tư cảm nhận rõ sức hút của Việt Nam, nơi có giá nhân công chỉ bằng khoảng một nửa so với ở Trung Quốc. Chưa kể, vị trí địa lý của Việt Nam ở trung tâm của châu Á cũng là một lợi thế.

Theo các chuyên gia kinh tế và doanh nhân, TPP và thỏa thuận thương mại với Liên minh Châu Âu (EU) mới đây sẽ giúp Việt Nam tăng cường sức mạnh xuất khẩu và thu hút thêm vốn FDI.

Ngoài ra, Financial Times nhận xét, các nhà lãnh đạo Việt Nam cũng xem TPP như động lực thúc đẩy tiến trình tự do hóa nền kinh tế vốn đang bị kìm hãm bởi những “nút cổ chai” cơ sở hạ tầng, tham nhũng, và các doanh nghiệp quốc doanh kém hiệu quả.

“Việt Nam đã hưởng những lợi ích lớn trong sản xuất hàng dệt may và giày dép. Thỏa thuận này sẽ giúp Việt Nam thúc đẩy lợi thế cạnh tranh khi các nhà máy xem xét chuyển địa điểm khỏi Trung Quốc, tạo thêm nhiều việc làm mới, và tạo điều kiện cho chuyển giao công nghệ”, chuyên gia kinh tế Johanna Chua của ngân hàng Citigroup nói.

Theo bà Johanna, các nước Đông Nam Á khác không tham gia TPP như Campuchia, Indonesia và Thái Lan có thể thua trong cuộc chiến thu hút các nhà sản xuất nước ngoài.

Crystal Group, một trong những nhà sản xuất hàng may mặc lớn nhất thế giới về doanh thu, sử dụng 17.000 lao động ở Việt Nam, sản xuất hàng cho các thương hiệu như Gap, Marks & Spencer và Uniqlo. Công ty có trụ sở ở Hồng Kông này đã lên kế hoạch mở rộng lực lượng lao động tại Việt Nam và giảm dần sự phụ thuộc vào Trung Quốc. Giám đốc điều hành Crystal, ông Andrew Lo, cho biết, TPP càng gia tăng động lực cho kế hoạch này của công ty.

Bosco Law of Lawsgroup, một công ty sản xuất hàng dệt may khác có trụ sở ở Hồng Kông, cũng đang mở rộng sản xuất tại Việt Nam. Công ty này cho biết, TPP “chắc chắn sẽ tăng vốn đầu tư nước ngoài” vào Việt Nam, nhưng nói thêm rằng các công ty sẽ phải “nghiên cứu chi tiết TPP” trước khi đánh giá lợi ích thực sự của thỏa thuận này.

Chuyên gia kinh tế Frederic Neumann của HSBC tin rằng TPP sẽ đem đến những lợi ích lớn cho các nhà sản xuất ở Việt Nam và các nước có chi phí sản xuất rẻ khác trong TPP như Mexico và Peru.

“Những ngành như phụ tùng ôtô được bảo hộ cao ở Mỹ. Thái Lan phát triển tốt ngành phụ tùng ôtô, nhưng lại không tham gia TPP. Điều này sẽ cho phép Việt Nam và/hoặc Mexico tiến vào lĩnh vực phụ tùng ôtô”, ông Neumann nói.

Hàng Việt “rộng cửa” sang Úc

Theo Hiệp định Thương mại tự do ASEAN – Úc – New Zealand (AANZFTA), các dòng thuế của Úc đánh vào hàng hóa Việt Nam sẽ được giảm dần hoặc gỡ bỏ. AANZFTA có nội dung cơ bản là đến năm 2020, Úc và New Zealand sẽ xóa bỏ hết thuế suất đối với 100% biểu thuế cho hàng xuất khẩu của Việt Nam.

Từ năm 2015 đến 2019 sẽ có 96,3% biểu thuế có thuế suất 0%; 3,7% còn lại, thuế suất sẽ khoảng 5-10% gồm một số mặt hàng như thuốc diệt côn trùng, da thuộc, vải, thảm trải sàn, dệt may, máy móc, thiết bị.

Về thuế suất, cam kết của Úc trong AANZFTA đã là 100% nên TPP không đem lại lợi ích trực tiếp về thuế quan cho Việt Nam trong quan hệ với Australia.

Tuy nhiên, hiệp định này sẽ đem lại nhiều lợi ích khác ngoài thuế. Với TPP, cả hai nước đều nằm trong chuỗi giá trị của khu vực châu Á - Thái Bình Dương gồm 12 nước. Điều này sẽ thúc đẩy các hoạt động đầu tư, sản xuất trong chuỗi giá trị nói trên, từ đó thúc đẩy thương mại song phương.

Các quy định về minh bạch, thuận lợi hóa thương mại (như tự chứng nhận xuất xứ), hải quan cũng sẽ tạo thuận lợi, giúp thúc đẩy thương mại giữa Việt Nam và Úc. Bên cạnh đó, các quy định chặt chẽ về quyền sở hữu trí tuệ, đầu tư cũng sẽ giúp thu hút, tăng đầu tư từ Úc vào Việt Nam, từ đó thúc đẩy quan hệ thương mại.

Ngoài ra, TPP cho phép cộng gộp nguyên liệu từ các nước thành viên, nên hàng hóa Việt Nam sản xuất từ nguyên liệu nhập khẩu từ các nước TPP sẽ được hưởng ưu đãi khi xuất khẩu sang Úc.

Nên đọc

Do đó, các doanh nghiệp xuất khẩu các mặt hàng này cần lưu ý tìm kiếm nhà cung cấp nguyên liệu thuộc các nước thành viên TPP nhằm đáp ứng các điều kiện để được hưởng ưu đãi về thuế khi tham gia hiệp định.

Theo đánh giá của Thương vụ Việt Nam tại Australia, với sự đa dạng của các thành viên TPP thì khả năng tăng xuất khẩu của Việt Nam sang Úc sau khi TPP có hiệu lực là lớn.

Thách thức đi kèm

TPP đòi hỏi các nước tham gia phải mở cửa rộng hơn nền kinh tế cho cạnh tranh nước ngoài, thực thi luật lao động chặt chẽ hơn và các tiêu chuẩn môi trường cao hơn.

Trong số những thách thức lớn nhất đối với Việt Nam là các quy định ngặt nghèo của TPP về lao động, theo bài báo. Với TPP, lần đầu tiên một quốc gia vi phạm tiêu chuẩn của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) sẽ trở thành đối tượng của hình phạt thương mại.

Theo quy định của TPP, Việt Nam sẽ phải cho phép người lao động thành lập các tổ chức công đoàn độc lập và phải đáp ứng yêu cầu này trước khi TPP có hiệu lực.

Tại một cuộc họp báo hôm thứ Hai tuần này, Bộ trưởng Bộ Công Thương Vũ Huy Hoàng nói Việt Nam đã sẵn sàng đáp ứng những tiêu chuẩn trên. “Đây là những điều kiện của ILO và Việt Nam là một thành viên của ILO”, ông Hoàng nói. Tuy vậy, theo Financial Times, những cam kết bằng lời nói thôi là chưa đủ.

Việc Mỹ thúc đẩy các tiêu chuẩn chặt chẽ về lao động một phần xuất phát từ mong muốn của Tổng thống nước này Barack Obama nhằm giành sự ủng hộ của những nghị sỹ Dân chủ có quan điểm phản đối TPP.

Bởi vậy, Việt Nam có thể sẽ bị “soi” kỹ trong vấn đề này, đặc biệt khi TPP bao gồm một điều khoản về thành lập một ủy ban chuyên gia độc lập để giám sát tiến trình cải cách lao động trong ít nhất 10 năm đầu sau khi TPP có hiệu lực.