Đá vôi khai thác từ các mỏ do Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp phép mới được xuất khẩu

Về việc phân loại hàng hóa

Ngày 23/10/2020, Tổng cục Hải quan nhận được Đơn kiến nghị ngày 21/10/2020 của các công ty khai thác, sản xuất và kinh doanh xuất nhập khẩu (XNK) mặt hàng vật liệu xây dựng kiến nghị về mã số mặt hàng Đá xây dựng, Đá vôi xuất khẩu.

Ngày 04/11/2020, Tổng cục Hải quan tiếp tục nhận được các công văn số 16/2020/CV-Tridant ngày 02/11/2020 của Công ty CP Tridant, số 119/CC-XNK ngày 21/10/2020 của Công ty CP Đầu tư và XNK An Thông kiến nghị về mã số mặt hàng Đá vôi xuất khẩu.

Theo trình bày của các công ty thì hiện nay có một số doanh nghiệp xuất khẩu mặt hàng khai báo là Đá xây dựng có nguồn gốc từ đá vôi, mã số khai báo 2517.49.00.30, thuế suất thuế xuất khẩu 15%. Thực chất các mặt hàng đá của các doanh nghiệp này là đá vôi có hàm lượng CaCO3 > 85% nên theo quy định tại điểm g khoản 1 Điều 64 Luật Khoáng sản và Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 6072:2013 thì mặt hàng đá vôi có hàm lượng CaCO3 > 85% phải được áp mã số 2521.00.00, thuế suất thuế xuất khẩu 17%.

Để đảm bảo chống thất thu thuế, đảm bảo bình đẳng trong kinh doanh và việc thực thi Luật Khoáng sản được nghiêm minh, các công ty đề nghị Tổng cục Hải quan có hướng dẫn phân loại mặt hàng này và xem xét chỉ đạo, kiểm tra, rà soát để xử lý các doanh nghiệp đã khai sai mã số theo quy định pháp luật.

Sau khi xem xét kiến nghị của các doanh nghiệp, căn cứ vào các quy định của pháp luật về khoáng sản, các quy định về phân loại hàng hóa, cụ thể:

- Điểm g khoản 1 Điều 64 Luật Khoáng sản số 60/2010/QH12:

“1. Khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường bao gồm:

g) Đá vôi, sét vôi, đá hoa (trừ nhũ đá vôi, đá vôi trắng và đá hoa trắng) không đủ tiêu chuẩn làm nguyên liệu sản xuất xi măng pooc lăng theo tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật Việt Nam hoặc không đủ tiêu chuẩn làm nguyên liệu sản xuất đá ốp lát, đá mỹ nghệ theo tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật Việt Nam;”

- Tiêu chuẩn Quốc gia TCVN 6072:2013 về đá vôi để sản xuất clanhke xi măng Poóc lăng:

“Chỉ tiêu chất lượng của đá vôi dùng để sản xuất clanhke xi măng Poóc lăng: hàm lượng CaCO3 ≥ 85% và hàm lượng MgCO3 ≤ 7%.”

- Khoản 6, khoản 7 Điều 3 Nghị định số 24a/2016/NĐ-CP ngày 05/4/2016 của Chính phủ về quản lý vật liệu xây dựng:

“6. Khoáng sản làm vật liệu xây dựng chủ yếu bao gồm: Đá làm đá ốp lát, đá làm vôi, cát trắng silic, cao lanh, đất sét trắng, fenspat, đất sét chịu lửa, đôlômít, bentônít và các loại khoáng sản làm xi măng (gồm: Đá làm xi măng, sét làm xi măng và phụ gia xi măng), được quy hoạch trên phạm vi cả nước.

7. Khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường là các loại khoáng sản được quy định tại Khoản 1 Điều 64 của Luật Khoáng sản.”

- Khoản 4 Điều 2 Thông tư 05/2018/TT-BXD ngày 29/6/2018 của Bộ Xây dựng hướng dẫn xuất khẩu khoáng sản làm vật liệu xây dựng:

“4. Đá xây dựng là các loại đá tự nhiên thuộc danh mục khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường được gia công đập, nghiền, phân loại hoặc đẽo, cắt, gọt theo kích thước dùng làm cốt liệu bê tông, kè bờ, xây móng, xây tường, lát vỉa hè, lòng đường:”

- Thông tư 05/2019/TT-BXD ngày 10/10/2019 của Bộ Xây dựng sửa đổi, bổ sung Phụ lục của Thông tư 05/2018/TT-BXD ngày 29/6/2018 của Bộ Xây dựng hướng dẫn xuất khẩu khoáng sản làm vật liệu xây dựng;

- Khoản 3 Điều 6 Thông tư số 14/2015/TT-BTC ngày 30/01/2015 của Bộ Tài chính hướng dẫn về phân loại hàng hóa, phân tích để phân loại hàng hóa, phân tích để kiểm tra chất lượng, kiểm tra an toàn thực phẩm

- Thông tư 65/2017/TT-BTC ngày 27/6/2017 của Bộ Tài chính ban hành Danh mục hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu Việt Nam; Thông tư số 09/2019/TT-BTC ngày 15/02/2019 của Bộ Tài chính sửa đổi, bổ sung một số nội dung tại các Phụ lục của Thông tư số 65/2017/TT-BTC ngày 27/6/2019;

- Tham khảo Chú giải Chi tiết HS Chương 25;

Ngày 22/12/2020, Tổng cục Hải quan ban hành công văn số 8019/TCHQ-TXNK về việc phân loại mặt hàng đá. Theo đó, căn cứ các quy định của pháp luật, mặt hàng đá vôi đáp ứng Tiêu chuẩn Quốc gia TCVN 6072:2013 về đá vôi để sản xuất clanhke xi măng Poóc lăng thì thuộc nhóm 25.21. Đồng thời, yêu cầu các Cục Hải quan tỉnh, thành phố rà soát các tờ khai xuất khẩu và hồ sơ xuất khẩu đối với mặt hàng khai báo là đá vôi, đá chứa canxi, đá xây dựng,..., đáp ứng Tiêu chuẩn Quốc gia TCVN 6072:2013 nhưng chưa phân loại thuộc nhóm 25.21 để thực hiện phân loại và áp dụng mức thuế đúng quy định, thu đủ thuế và xử phạt theo quy định.

Kiểm tra một số hồ sơ xuất khẩu do Cục Hải quan tỉnh Quảng Ninh cung cấp của các doanh nghiệp đang kiến nghị thì các mặt hàng này có tên khai báo là đá xây dựng có nguồn gốc từ đá vôi, không khai báo hàm lượng CaCO3 và MgCO3 nhưng trên invoice và hợp đồng thì mặt hàng đều có tên thương mại là limestone (đá vôi).

Thu thập một số tài liệu khác của doanh nghiệp như Giấy chứng nhận xuất xứ (C/O) do Việt Nam cấp thì mặt hàng xuất khẩu của doanh nghiệp đều có tên thương mại là limestone, HS code 2521.

Từ các căn cứ nêu trên, việc Tổng cục Hải quan hướng dẫn mặt hàng đá vôi đáp ứng Tiêu chuẩn Quốc gia TCVN 6072:2013 về đá vôi để sản xuất clanhke xi măng Poóc lăng thì thuộc nhóm 25.21 tại công văn 8019/TCHQ-TXNK ngày 22/12/2020 là đúng quy định.

Về chính sách quản lý hàng hóa xuất khẩu

Khoản 1 Điều 82 Luật Khoáng sản quy định thẩm quyền cấp Giấy phép thăm dò khoáng sản, Giấy phép khai thác khoáng sản như sau:

“1. Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp Giấy phép thăm dò khoáng sản, Giấy phép khai thác khoáng sản không thuộc trường hợp quy định tại khoản 2 Điều này.

Khoản 2 Điều 82 Luật Khoáng sản quy định: “2. Ủy ban nhân dân cấp tỉnh cấp Giấy phép thăm dò khoáng sản, Giấy phép khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường, than bùn, khoáng sản tại các khu vực có khoáng sản phân tán, nhỏ lẻ đã được Bộ Tài nguyên và Môi trường khoanh định và công bố; Giấy phép khai thác tận thu khoáng sản.”

Căn cứ quy định nêu trên thì Bộ Tài nguyên và Môi trường là cơ quan có thẩm quyền cấp Giấy phép thăm dò khoáng sản, Giấy phép khai thác khoáng sản đối với các loại khoáng sản không thuộc khoản 2 Điều 82 Luật Khoáng sản nêu trên.

Điểm g khoản 1 Điều 64 Luật Khoáng sản quy định khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường như sau:

“g: Đá vôi, sét vôi, đá hoa (trừ nhũ đá vôi, đá vôi trắng và đá hoa trắng) không đủ tiêu chuẩn làm nguyên liệu sản xuất xi măng pooc lăng theo tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật Việt Nam hoặc không đủ tiêu chuẩn làm nguyên liệu sản xuất đá ốp lát, đá mỹ nghệ theo tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật Việt Nam;”

Căn cứ quy định nêu trên thì đá vôi đáp ứng tiêu chuẩn quốc gia TCVN 6072:2013 về đá vôi để sản xuất clanke xi măng pooc lăng không thuộc khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường và Bộ Tài nguyên và Môi trường là cơ quan có thẩm quyền cấp giấy phép khai thác mặt hàng đá vôi làm nguyên liệu sản xuất xi măng pooc lăng.

Khoản 4 Điều 2 Thông tư 05/2018/TT-BXD ngày 29/6/2018 của Bộ Xây dựng hướng dẫn xuất khẩu khoáng sản làm vật liệu xây dựng:

“4. Đá xây dựng là các loại đá tự nhiên thuộc danh mục khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường được gia công đập, nghiền, phân loại hoặc đẽo, cắt, gọt theo kích thước dùng làm cốt liệu bê tông, kè bờ, xây móng, xây tường, lát vỉa hè, lòng đường:”

Khoản 2 Điều 3 Thông tư 05/1018/TT-BXD ngày 29/06/2018 của Bộ Xây dựng quy định: “Khoáng sản làm vật liệu xây dựng xuất khẩu có nguồn gốc hợp pháp theo quy định pháp luật về khoáng sản.”

Căn cứ quy định nêu trên thì mặt hàng đá vôi đáp ứng tiêu chuẩn quốc gia TCVN 6072:2013 về đá vôi để sản xuất clanke xi măng pooc lăng phải có nguồn gốc hợp pháp theo quy định của pháp luật về khoáng sản (được khai thác từ mỏ đã được Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp giấy phép khai thác).

Vướng mắc của doanh nghiệp xuất khẩu đá vôi

Theo Tổng cục Hải quan, hiện này các lô hàng xuất khẩu của doanh nghiệp hiện đang khai báo đá xây dựng có mã HS 25174900. Trường hợp này được xác định là khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường theo quy định tại Điều 64 Luật Khoáng sản và do UBND cấp tỉnh cấp phép thăm dò, khai thác theo quy định tại Điều 82 Luật Khoáng sản. Theo báo cáo của Cục Hải quan tỉnh Quảng Ninh thì các lô hàng khai báo đá vôi xuất khẩu đang lưu giữ tại cửa khẩu có nguồn gốc từ các mỏ do UBND tỉnh cấp phép.

Theo hướng dẫn tại công văn công văn số 8019/TCHQ-TXNK ngày 22/12/2020 của Tổng cục Hải quan về việc phân loại mặt hàng đá, mặt hàng đá vôi trên các tờ khai xuất khẩu đáp ứng Tiêu chuẩn Quốc gia TCVN 6072:2013 về đá vôi để sản xuất clanhke xi măng Poóc lăng thì thuộc nhóm 25.21 và phải được khai thác từ các mỏ do Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp phép thăm dò, khai thác theo quy định tại Điều 82 Luật Khoáng sản. Do vậy, các lô hàng khai báo đá vôi xuất khẩu đang lưu giữ tại cửa khẩu có nguồn gốc từ các mỏ do UBND tỉnh cấp phép là không đúng quy định của Điều 82 Luật Khoáng sản nên chưa được xem xét giải quyết thủ tục thông quan.

Ngoài ra, liên quan đến việc này, Tổng cục Hải quan đã có thông tin báo chí ngày 31/12/2020, công văn số 8206/TCHQ-TXNK ngày 31/12/2020 trả lời các doanh nghiệp sản xuất và xuất khẩu đá vật liệu xây dựng Việt Nam và công văn yêu cầu Cục Hải quan tỉnh Quảng Ninh chỉ đạo Chi cục Hải quan cửa khẩu căn cứ hồ sơ hải quan của lô hàng xuất khẩu do người khai hải quan xuất trình, đối chiếu quy định của pháp luật về hải quan và pháp luật về quản lý chuyên ngành có liên quan để khẩn trương giải quyết thủ tục hải quan xuất khẩu mặt hàng đá vôi theo đúng quy định của pháp luật.

Hàng trăm nghìn tấn đá vôi bị ùn tắc không được thông quan, doanh nghiệp kêu thiệt hại triệu USD

Trước đó, đại diện hàng chục doanh nghiệp sản xuất và xuất khẩu đá vật liệu xây dựng đã phản ứng, cho rằng bị thiệt hại nghiêm trọng bởi công văn hỏa tốc của Tổng cục Hải quan.

Cụ thể, ngày 22/12, hàng chục doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu đá vật liệu xây dựng bất ngờ nhận được thông báo của các đơn vị hải quan tạm dừng hoạt động xuất khẩu đá xây dựng có nguồn gốc từ đá vôi theo chỉ đạo của Tổng cục Hải quan. Cụ thể, công văn hỏa tốc số 8019 ban hành ngày 22/12 quy định: "Mặt hàng xuất khẩu đá vôi, đá chứa canxi (trừ nhũ đá vôi, đá vôi trắng và đá hoa trắng), đáp ứng Tiêu chuẩn Quốc gia TCVN 6072:2013 thì thuộc nhóm 25.21".

Tại Chi cục Hải quan Cẩm Phả (Cục Hải quan Quảng Ninh), 14 tàu biển của nhiều doanh nghiệp trong và ngoài nước bị ùn tắc gồm những tàu đang làm hàng bị dừng lại, đã làm xong hàng nhưng không được thông quan, đã và đang vào cảng theo hợp đồng ký kết từ trước nhưng không thể nhập, xuất hàng.

14 tàu này có tổng trọng tải trên 567 nghìn tấn, theo tính toán mỗi ngày với tổng trọng tải này các doanh nghiệp thiệt hại khoảng 150.000 USD phí phát sinh do không thể thông quan. Như vậy, riêng đối với những tàu đang neo đậu tại Cẩm Phả (Quảng Ninh) trong 9 ngày (từ 22/12 tới nay), các doanh nghiệp đã thiệt hại hơn 1 triệu USD và tiếp tục phát sinh nếu hàng hóa vẫn tiếp tục bị ách lại. Con số này tại các cửa khẩu hải quan trong toàn quốc vẫn chưa thể thống kê hết được.

Là một trong những doanh nghiệp bị ảnh hưởng lớn từ công văn 8019, đại diện Công ty Cổ phần sản xuất vật liệu xây dựng Hữu Nghị cho biết: “Các doanh nghiệp xuất khẩu đá vật liệu xây dựng chúng tôi vẫn hoạt động bình thường theo đúng quy định pháp luật từ năm 2012 tới nay, trung bình đóng góp khoảng 250 tỷ đồng thuế xuất khẩu. Việc áp thuế đối với mặt hàng này như thế nào, các cơ quan Nhà nước khi có quy định thống nhất, chúng tôi sẵn sàng nghiêm túc thực hiện. Tuy vậy, việc này phải có lộ trình thông báo để các doanh nghiệp thực hiện chứ không thể đột ngột ra một công văn hỏa tốc để rồi từ đó mọi hoạt động xuất khẩu ngừng trệ, ảnh hưởng quá lớn tới các doanh nghiệp. Nhiều đối tác nước ngoài khi biết thông tin này đã ngừng giao dịch với doanh nghiệp Việt Nam vì cho rằng tiềm ẩn nhiều rủi ro, họ đã chuyển hướng sang ký hợp đồng với các đối tác ở nước khác”.

Ông Harish Taparia (từng nhiều năm giữ chức Chủ tịch Hiệp hội Thương mại tự do Ấn Độ - Việt Nam, hiện đang tham gia hoạt động xuất khẩu đá xây dựng) cho biết: “Công văn đường đột của Tổng cục Hải quan khiến doanh nghiệp của chúng tôi bị ảnh hưởng rất lớn. Chúng tôi hoạt động tuân thủ theo quy định của pháp luật của Việt Nam và mong muốn các cơ quan chức năng sớm vào cuộc xử lý vướng mắc”.

Đại diện 1 doanh nghiệp xuất khẩu đá vật liệu xây dựng than: “Chỉ tính riêng 14 con tàu đang không thể thông quan tại Hải quan cửa khẩu Cẩm Phả, trong 9 ngày qua chúng tôi đã thiệt hại hơn 1 triệu USD. Chúng tôi khẩn thiết kêu gọi sự quan tâm giúp đỡ của các bộ ngành liên quan, của Chính phủ để tháo gỡ ngay tình trạng khó khăn này. Thiết nghĩ khi chưa biết ai đúng ai sai để quy trách nhiệm, thì việc khẩn cấp tháo gỡ sự việc cấp bách, là việc nên và phải làm ngay tránh tình trạng doanh nghiệp đối mặt với thiệt hại lớn, nguy cơ phá sản”.