Cơ hội từ hiệp định EVFTA

Trở về từ Brussels, Vương quốc Bỉ, chiều 28/6, tại Hà Nội, Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh đã chia sẻ với Phóng viên TTXVN xung quanh việc chính thức kết thúc toàn bộ quá trình rà soát pháp lý Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – EU và thống nhất toàn bộ các nội dung của Hiệp định Bảo hộ đầu tư giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu. 

Xin Bộ trưởng cho biết kết quả chính của chuyến làm việc với Cao ủy Thương mại EU vừa qua? 

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh: Tại phiên làm việc với Cao ủy Thương mại EU Cecilia Malstrom vào ngày 25/6 tại Brussels, Vương quốc Bỉ, Việt Nam và EU đã thống nhất việc tách riêng nội dung bảo hộ đầu tư và cơ chế giải quyết tranh chấp giữa Nhà nước và nhà đầu tư (ISDS) ra khỏi Hiệp định FTA giữa Việt Nam và EU thành một Hiệp định riêng (gọi là Hiệp định Bảo hộ đầu tư – IPA). 

Cùng đó, thống nhất toàn bộ quá trình rà soát pháp lý Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – EU và các nội dung của Hiệp định Bảo hộ đầu tư (IPA) được tách ra từ Hiệp định FTA trước đây. 

Hiệp định FTA Việt Nam - EU được Lãnh đạo Việt Nam và EU tuyên bố kết thúc đàm phán từ tháng 12/2015. Với các Hiệp định khác, thường mất từ 6 tháng đến 1 năm để rà soát pháp lý và có thể đi đến ký kết. Tuy nhiên, với EU thì phức tạp hơn do thay đổi về quy trình phê chuẩn các Hiệp định thương mại tự do. 

Theo phán quyết của Tòa án Công lý châu Âu với trường hợp của Singapore, tất cả các FTA đều phải tách riêng các nội dung bảo hộ đầu tư. 
Singapore là nước đầu tiên thực hiện và mất hơn 4 năm để chờ phán quyết của Tòa án và sau đó là thảo luận, thống nhất hai Hiệp định FTA và IPA. Quá trình thảo luận của Việt Nam với EU thuận lợi hơn nên Việt Nam cũng kết thúc quá trình này ngay sau Singapore, mặc dù chúng ta kết thúc đàm phán sau Singapore 16 tháng. 

Như vậy, kết quả làm việc giữa chúng ta và EU là hai bên đã hoàn thành toàn bộ các nội dung để có thể chuẩn bị cho việc ký kết và tiếp theo là phê chuẩn FTA và IPA. 

Cuộc gặp vừa qua đã chính thức hoàn tất rà soát pháp lý cho cả 2 Hiệp định, tiến tới tiến hành dịch thuật ngôn ngữ tiếng Anh sang tiếng Việt với 24 tiếng thành viên. Ngoài ra, hai bên làm thủ tục nội bộ trình cấp có thẩm quyền với lãnh đạo các quốc gia. 

Việt Nam đang phấn đấu hoàn tất những giai đoạn cuối cùng để ký kết vào cuối năm nay nhằm kịp tiến độ trình phê chuẩn ở châu Âu và Quốc hội Việt Nam. 

Xin Bộ trưởng cho biết các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam sẽ được hưởng lợi ích gì từ Hiệp định EVFTA? 

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh: Là Hiệp định chất lượng cao nên việc xóa bỏ hàng rào thuế quan ở mức cao nhất và lợi ích cao nhất cho doanh nghiệp, ngành hàng, sản phẩm Việt Nam. Theo đó, có tới gần 99% ngành hàng, sản phẩm Việt Nam được hưởng thuế.

Với cơ chế hệ thống ưu đãi thuế quan phổ cập (GSP) Việt Nam mới được hưởng thuế 0% khoảng 42% mặt hàng. Tuy nhiên, thời gian tới Việt Nam sẽ không được nhận cơ chế ưu đãi nữa nên cơ chế ưu đãi của EVFTA sẽ mang lại lợi ích to lớn trong các ngành công nghiệp và sản phẩm. 

Đơn cử như mặt hàng nông sản, thủy sản, gạo đường, mật ong, nông sản chế biến, mặt hàng đồ gỗ, dệt may, da giày, đồ gỗ, công nghiệp ô tô cũng được hưởng ưu đãi từ châu Âu. 

Theo tính toán, tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam vào EU sẽ nhận được tác động lớn từ Hiệp định này. Dự kiến, tăng trưởng xuất khẩu sẽ tăng từ 4-6%, các ngành kinh tế tăng thêm 19 tỉ USD năm 2019 và đến năm 2028 tăng 70 tỉ USD. 

Không những thế, lợi ích lớn là cơ cấu mặt hàng xuất khẩu và cơ cấu kinh tế với EU có tính bổ trợ chứ không cạnh tranh trực tiếp nên thuận lợi là rất lớn từ Hiệp định này, nếu biết cách khai thác, tổ chức sản xuất đảm bảo lợi ích hợp tác. 

Ngoài ra, khi cam kết mở cửa thị trường phải tính đến áp lực cạnh tranh EU và Việt Nam như ngành công nghiệp chế biến, chế tạo, ô tô, công nghệ thông tin, nông sản chăn nuôi, thực phẩm chế biến. 

Tuy nhiên, ở mức độ hội nhập sâu rộng thì Việt Nam phải xác định cạnh tranh mang ý nghĩa tích cực, đáp ứng yêu cầu chất lượng, tăng cường sức cạnh tranh và chúng ta phải tái cơ cấu, nâng cao năng lực và hiệu quả đầu tư phát triển kinh tế - xã hội. 

Đây là cơ hội giúp Việt Nam định hướng và phát triển cao hơn, có chuỗi giá trị chung với các đối tác và từ đó mang lại hiệu quả đầu tư với các ngành kinh tế. 

Liên quan đến thu hút đầu tư, rõ ràng EU là đối tác kinh tế thương mại và đầu tư top đầu với Việt Nam có quy mô gần 22 tỉ USD, thể hiện tính toàn diện, chứa đựng cải cách lớn, chắc chắn môi trường đầu tư kinh doanh Việt Nam sẽ thu hút các nhà đầu tư và hình thành chuỗi giá trị mới. 

Vì vậy, với hàng loạt lĩnh vực EU có thế mạnh như dịch vụ, tài chính, ô tô, chế biến chế tạo, công nghệ thông tin, công nghệ cao, nông sản thực phẩm chế biến sẽ là những lĩnh vực EU đầu tư vào Việt Nam và đây cũng là những lĩnh vực mà Việt Nam cần đầu tư và phát triển toàn diện. 

Xin Bộ trưởng cho biết doanh nghiệp cần chuẩn bị như thế nào để thực hiện hiệu quả và đón nhận lợi ích từ EVFTA? 

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh: Độ mở kinh tế khẳng định nền tảng cơ sở với tăng trưởng xuất nhập khẩu hơn 19%, kim ngạch hai chiều đạt 425 tỉ USD, xuất khẩu lần đầu đạt giá trị tuyệt đối và xuất siêu, độ mở kinh tế hơn 90% GDP hàm chứa nhiều cơ hội và thách thức. 

Việc hoàn tất đàm phán là điều kiện tiên quyết, nhưng với các Hiệp định như trên cùng tác động cải cách cũng là chưa đủ nếu như chưa thực sự quan tâm cải cách và hội nhập mà quan trọng là vai trò của Nhà nước, tạo ra cải cách quản trị doanh nghiệp Nhà nước, mua sắm Chính phủ... 

Sự chủ động sẵn sàng của doanh nghiệp là quan trọng hơn cả vì họ là chủ thể khai thác cơ hội và ưu đãi các cam kết của Hiệp định, nhưng cũng là chủ thể chịu tác động từ Hiệp định. Vì vậy, thực tiễn thời gian qua không chỉ thành công mà còn tồn tại liên quan đến nội dung Hiệp định. 

Mặc dù các chương trình hành động Chính phủ ban hành đầy đủ, nhưng cần chủ động hơn trong tiếp cận nguồn lực để đưa Hiệp định này thực sự nằm trong quan điểm, tư tưởng và nhận thức của từng doanh nghiệp. 

Để làm được điều này không phải dễ dàng bởi doanh nghiệp Việt Nam phần lớn là doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ với quy mô 97% nên hạn chế nguồn lực, khả năng tiếp cận thông tin là điểm nghẽn mấu chốt. Đây là bài học để Bộ Công Thương cùng các Bộ, ngành nghiên cứu kỹ lưỡng nhằm đưa ra tương tác hai chiều với các Bộ, ngành. 

Tới đây, Chính phủ cần xác định rõ vai trò, thời điểm và tổ chức lại hoạt động của các Bộ, ban, ngành nhằm chủ động hơn trong các hoạt động. Ngoài ra, trước bối cảnh tình hình thế giới phức tạp, xu thế bảo hộ mậu dịch đang hình thành rõ nét thì việc chủ động hội nhập, hình thành chính sách, vượt qua trở ngại, thậm chí liên quan đến hoạt động tranh chấp thương mại như bán phá giá... là bài học quý báu cần thiết.

Hiệp định EVFTA chắc chắn sẽ mở ra nhiều cơ hội về thương mại, đầu tư, hợp tác mới cho doanh nghiệp hai bên. Do đó, trong quá trình đàm phán, Đoàn đàm phán đã tích cực cung cấp đầy đủ thông tin cũng như tham vấn ý kiến của các Hiệp hội doanh nghiệp với mong muốn kết quả đàm phán phải đáp ứng được tốt nhất lợi ích của doanh nghiệp. 

Đáng lưu ý, một số Hiệp hội như dệt may, da giày, thủy sản và nhiều doanh nghiệp khác đã thể hiện sự quan tâm đặc biệt. Tuy nhiên, qua đây cũng thể hiện sự khác biệt về sự chuẩn bị giữa các doanh nghiệp bởi các doanh nghiệp lớn dường như có sự chuẩn bị tốt hơn so với các doanh nghiệp vừa và nhỏ. 

Cùng đó, các doanh nghiệp xuất khẩu dường như tích cực hơn so với các doanh nghiệp phải chịu cạnh tranh từ EU sau khi Hiệp định được ký kết. 

Vì thế, để khai thác được tối đa lợi ích mà Hiệp định này mang lại, các doanh nghiệp vừa và nhỏ cần chủ động nghiên cứu thông tin để có sự chuẩn bị tích cực. Việc chuẩn bị nên được tiến hành toàn diện từ nghiên cứu cơ hội, thách thức của thị trường EU đến các giải pháp như nâng cao chất lượng, mẫu mã sản phẩm, phát huy lợi thế cạnh tranh, tăng hiệu suất… 

Đặc biệt, các doanh nghiệp cần đảm bảo sản phẩm của mình đáp ứng yêu cầu về quy tắc xuất xứ, tiêu chuẩn kỹ thuật và vệ sinh an toàn động thực vật của EU. 

Xin trân trọng cảm ơn Bộ trưởng! 

Nên đọc