Có sai phạm trong việc thiết lập cơ chế “tiền trao gấu trả” ở Hạ Long?

"Lòng tham vô độ"

 Trung tâm Giáo dục thiên nhiên (ENV) chính thức bày tỏ quan điểm cứng rắn khi gần đây  xuất hiện một số bài báo  "đồng cảm" với khó khăn kinh tế của các chủ trại gấu tại Hạ Long và khuyến khích trả tiền để họ chuyển giao số gấu còn lại đến các trung tâm cứu hộ. 

"Nếu việc này thực sự diễn ra thì đây sẽ là minh chứng điển hình cho việc các đối tượng vi phạm pháp luật nghiêm trọng trong nhiều năm nay luôn đứng trên pháp luật", thông cáo của ENV thể hiện sự bất bình.

ENV cho biết, sau tám năm hưởng lợi từ việc kinh doanh du lịch trích hút mật gấu trái phép, các chủ trại gấu vẫn không từ bỏ ý định tận thu những giá trị cuối cùng từ các cá thể gấu sau khi ngành kinh doanh bất hợp pháp trên được chính quyền địa phương ngăn chặn. Phần lớn các cá thể gấu tại Hạ Long đã chết sau nhiều năm bị khai thác quá mức.

Cuộc sống của các cá thể còn lại đang bị chính các chủ gấu mang ra làm “con tin” với cơ quan chức năng để đòi số tiền bồi thường 40-50 triệu đồng/cá thể. Hành vi này thể hiện sự tham lam vô độ của những người bấy lâu nay đã vi phạm nghiêm trọng các quy định của pháp luật về bảo vệ động vật hoang dã.

Cuối năm 2005, Nhà nước đã hoàn thành chương trình gắn chíp và đăng ký quản lý đối với toàn bộ các cá thể gấu đang được nuôi nhốt tại Việt Nam với mục tiêu chấm dứt tình trạng săn bắt gấu từ tự nhiên để nuôi nhốt và trích hút mật.

Kể từ đây, các chủ trang trại chỉ được tiếp tục nuôi nhốt đối với các cá thể gấu đã gắn chíp hoặc đăng ký quản lý với cơ quan có trách nhiệm tại địa phương.

 Tuy nhiên, vào năm 2007, các cơ quan chức năng tiếp tục phát hiện 81 cá thể gấu bị nuôi nhốt trái phép phục vụ mục đích du lịch trích hút mật gấu tại thành phố Hạ Long.

Quyết định 47/2006/QĐ-BNN về việc ban hành quy chế quản lý gấu nuôi (có hiệu lực tại thời điểm đó) đã chỉ rõ: “Mọi cá thể gấu nuôi trái với quy định tại Quy chế này đều bị tịch thu. Chủ nuôi cá thể gấu đó phải chịu trách nhiệm pháp lý theo quy định hiện hành của pháp luật".

 Đổi đời trên sự bòn rút

 Mặc dù vi phạm nghiêm trọng các quy định của pháp luật về bảo vệ gấu nhưng các chủ trại gấu tại Hạ Long vẫn được nhân nhượng, chỉ bị xử phạt vi phạm hành chính; tịch thu duy nhất 01 cá thể gấu ngựa đồng thời được đăng ký, gắn chíp quản lý và tiếp tục nuôi nhốt 80 cá thể gấu còn lại mà không được tiến hành bất cứ hoạt động khai thác gấu vì mục đích thương mại nào.

"Chính sự nhân nhượng này đã tạo điều kiện cho các chủ trang trại nuôi nhốt gấu tại Hạ Long tiếp tục thường xuyên đón nhận các đoàn khách du lịch Hàn Quốc đến thăm quan trích hút và mua mật gấu trái phép từ năm 2007 đến năm 2014".

"Trong một đợt khảo sát vào tháng 01/2013, cán bộ ENV đã ghi nhận trung bình mỗi ngày trang trại gấu Trường Thịnh 2 (Plus 01) đón tiếp khoảng 10 xe với 200 khách du lịch đến thăm quan và mua mật gấu. Rõ ràng, khoản thu nhập lớn từ trích hút và bán mật gấu trái phép trong 08 năm qua đã tạo điều kiện cho các chủ trang trại gấu “đổi đời” - ENV dẫn chứng.

Có lẽ cũng chính vì vậy, khi Cơ quan này có các hoạt động điều tra, đe dọa đến lợi ích kinh tế của “ngành kinh doanh du lịch trích hút mật gấu trái phép tại Hạ Long”, một số chủ trại gấu sẵn sàng thuê “côn đồ” xô ngã xe và “dằn mặt” cán bộ ENV.

Trước những bằng chứng về hành vi vi phạm pháp luật ngang nhiên của các chủ trang trại nuôi nhốt gấu tại Hạ Long do ENV thu thập được, các cơ quan chức năng địa phương đã thắt chặt giám sát nhằm ngăn chặn nguồn thu bất hợp pháp từ việc nuôi nhốt gấu.

Kể từ đây, số lượng gấu tại Hạ Long cũng ngày càng giảm sút bởi các chủ trang trại gấu có xu hướng “bỏ mặc” gấu đói và ốm chết.

Trước tình trạng như vậy, một số trung tâm cứu hộ có đủ khả năng vật chất, kỹ thuật đã đề nghị được cứu hộ và chăm sóc các cá thể gấu nuôi nhốt hiện đang bị “bỏ mặc” tại Hạ Long.

Tuy nhiên, các chủ trại gấu thà để gấu chết chứ nhất định không chuyển giao cho các trung tâm cứu hộ nếu không “nhận được một khoản đền bù xứng đáng” cho số tiền họ đã bỏ ra để mua gấu trái phép trước đây bất chấp việc họ đã “bòn rút” cạn kiệt các túi mật của gấu để thu lời bất chính.

Đưa ra lập luận của mình, ENV cho rằng ngay từ đầu, các chủ trại gấu này đã không bị xử lý nghiêm khắc theo đúng quy định nên họ tiếp tục thách thức sự nghiêm minh của pháp luật, sự kiện quyết của các cơ quan chức năng và sự bức xúc của người dân cũng như cộng đồng quốc tế. 

"Trong khi các chủ trại gấu ở Hạ Long đang sử dụng nhiều chiêu trò để tiếp tục trục lợi từ các cá thể gấu đáng thương, lại có ý kiến cho rằng chúng ta nên thỏa hiệp?", ENV đặt câu hỏi.

Đưa ra quan điểm trước vấn đề này, bà Nguyễn Thị Phương Dung, Phó Giám đốc Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên (ENV) nhấn mạnh:“Việt Nam hiện còn khoảng 2000 cá thể gấu đều có nguồn gốc từ tự nhiên đang được nuôi nhốt tại các trang trại trên toàn quốc.

Việc thiết lập cơ chế “tiền trao gấu trả” ở Hạ Long sẽ không những thể hiện sự nhượng bộ liên tiếp của Nhà nước trước các hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng về bảo vệ động vật hoang dã mà còn tạo nên tiền lệ xấu trong quá trình quản lý hoạt động nuôi nhốt gấu nói riêng và bảo vệ các loài động vật hoang dã nguy cấp của Việt Nam nói chung”.