Sản xuất mía đường niên vụ 2023-2024: Nhiều diễn biến đáng chú ý

Hiệp hội Mía đường Việt Nam cho biết, kể từ khi Việt Nam áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại vào năm 2021, ngành đường đã ghi nhận sự hồi sinh và tăng trưởng đáng kể. Trong đó, giá mua mía đã được ngành đường Việt Nam liên tục nâng qua 5 vụ liên tiếp, với mức tăng 152% so với vụ 2019/20. Hiện nay giá mía đã tăng lên mức 1,2 – 1,3 triệu đồng/tấn - tương đương so với các nước sản xuất mía đường trong khu vực. Từ đó, dẫn đến gia tăng diện tích trồng mía, sản lượng mía và đường tăng liên tục qua 4 vụ sản xuất gần đây.

Theo Hiệp hội Mía đường Việt Nam, sản xuất mía đường niên vụ 2023-2024 đã ghi nhận một số diễn biến chính đáng chú ý.

Thứ nhất, về năng suất đường, với mức tăng trưởng 4 vụ liên tiếp, lần đầu tiên ngành mía đường Việt Nam đạt đến mốc năng suất 6,79 tấn đường/ha. Đối sánh với các nước sản xuất mía đường chính trong khu vực bao gồm Thái Lan, Indonesia, Philippine, thành tích nêu trên đã lần đầu tiên đưa ngành mía đường Việt nam vào vị trí số 1 về năng suất đường.

Thứ hai, sự suy giảm của giá đường thế giới. Trong niên vụ 2023-2024, giá đường thô thế giới đạt mức cao nhất trong tháng 11/2023 với mức 28 USD cent /lb và sau đó giảm liên tục xuống mức 19 USD cent/lb hiện nay (giảm 47%). Sự giảm giá của thị trường đường quốc tế đã giảm giá đường nhập lậu, ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường đường trong nước.

Thứ ba, trong khi Việt Nam nghiêm túc thực hiện các cam kết quốc tế đối với mặt hàng đường, thì sự không nghiêm túc của các đối tác trong khu vực đã gây ảnh hưởng tiêu cực, đe dọa đến sự tồn tại của ngành mía đường Việt Nam.

Điển hình là hành vi gian lận khai báo xuất xứ và dấu hiệu bán phá giá mặt hàng đường vào thị trường Việt Nam của Indonesia; hoặc Thái Lan vẫn thực hiện phương thức hai giá để xuất khẩu lượng đường thừa qua Campuchia và Lào. Cả hai nước Campuchia và Lào đều vi phạm cam kết ATIGA khi hoàn toàn không kiểm soát các hành vi nhập lậu đường qua biên giới và để mặc cho hành vi đưa đường bất hợp pháp vào quốc gia khác.

Thứ tư, sự bùng nổ nhập khẩu đường lỏng siro ngô HFCS với mức nhập khẩu vào Việt Nam năm 2023 là 231.000 tấn - với độ ngọt từ 1,3 – đến 1,6 lần so với đường. Theo đó, đã "ăn" mất thị phần đường trong ngành nước giải khát, tương đương khối lượng 300.000 tấn đường của ngành đường Việt Nam.

Thứ 5, sự bùng nổ hoạt động nhập lậu đường trong niên vụ 2023-2024. Rất nhiều hành vi gian lận thương mại đường nhập lậu đã được các cơ quan chức năng phát hiện tại hầu hết tất cả các tỉnh, thành trên cả nước. Tuy nhiên, các kẽ hở pháp luật trong việc đấu giá đường bị tịch thu và sự buông lỏng kiểm soát ghi nhãn hàng hóa và nguồn gốc xuất xứ đang bị các đối tương kinh doanh phi pháp lợi dụng công tác đấu tranh chống gian lận thương mại đường nhập lậu vẫn còn thiếu hiệu quả.

Thứ 6, dưới áp lực của đường lỏng siro ngô HFCS nhập khẩu và đường nhập lậu, thị trường đường luôn trong tình trạng thừa cung, đường sản xuất từ mía khó tiêu thụ, đe dọa sự tồn tại của chuỗi liên kết mía – đường.

Thứ 7, diễn biến giá đường Việt Nam so với các nước lân cận trong niên vụ 2023-2024 cũng cho thấy giá đường Việt Nam luôn ở mức thấp nhất. Trong vụ ép 2023-2024, ngành đường Việt Nam đã thực hiện mục tiêu kép là nâng giá thu mua mía đến mức tương đương hoặc cao hơn với các nước trong khu vực trong khi vẫn giữ giá đường ở mức thấp nhất.

Thứ 8, thời gian vừa qua, trên hệ thống thông tin đã xuất hiện một số thông tin sai lệch, không chính xác về ngành Mía đường Việt Nam. Rất tiếc, trong một số trường hợp những thông tin sai lệch đó lại xuất phát từ những cơ quan quản lý. Mức độ sai lệch đến mức đã gây thiệt hại đến lợi ích hợp pháp của các công dân, tổ chức Việt Nam hoạt động trong lĩnh vực sản xuất mía đường mà Hiệp hội Mía đường Việt Nam là đại diện chính thức.

Hiệp hội Mía đường Việt Nam dự báo, niên vụ 2024-2025 sẽ có nhiều thách thức đối với ngành đường Việt Nam. Lý do là ngành phải đối phó với hiện tượng La Nina, dự kiến sẽ bắt đầu có tác động trong niên vụ. Giá vật tư nông nghiệp tăng, tình hình đường nhập lậu và gian lận thương mại đường nhập lậu, tình trạng lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại và thị trường đường bị thu hẹp do sự gia tăng nhập khẩu đường lỏng sirô ngô HFCS.

Theo dự kiến, vụ chế biến 2024-2025 còn 25 nhà máy đường hoạt động, bằng số nhà máy hoạt động trong vụ 2023-2024, với tổng công suất thiết kế là 124.000 tấn mía/ngày.

Theo báo cáo của các nhà máy đường dự kiến còn hoạt động, kế hoạch sản xuất niên vụ 2024-2025 sẽ có tăng trưởng so với vụ 2023-2024 như sau: diện tích mía thu hoạch tăng 107%; sản lượng mía chế biến tăng 105%; sản lượng đường tăng 105%.

Với diễn biến tình hình như trên, Ban Chấp hành Hiệp hội Mía đường Việt Nam quyết định tổ chức Hội nghị tổng kết sản xuất mía đường niên vụ 2023-2024 nhằm đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh của ngành mía đường Việt Nam và định hướng phát triển. Hiệp hội cũng kết hợp tổ chức hội thảo nâng cao năng lực cạnh tranh mía đường Việt Nam, chia sẻ các công nghệ, kinh nghiệm để nâng cao năng suất, chất lượng, hạ giá thành sản xuất mía, đường.

Ngoài ra còn có hội thi văn nghệ thể thao ngành đường, triển lãm nông công nghiệp ngành mía đường Việt Nam, lễ biểu dương khen thưởng nông dân có thành tích xuất sắc...

Tham gia chuỗi sự kiện sẽ có đại diện các bộ, ngành trung ương; đại biểu các cục, vụ, viện có liên quan; cơ quan quản lý các tỉnh có nhà máy đường; các doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh mía đường; đại diện nông dân trồng mía, các doanh nghiệp liên kết, cơ quan thông tấn báo chí... Lãnh đạo Bộ NN&PTNT sẽ đồng chủ trì hội nghị cùng Hiệp hội Mía đường Việt Nam.

Chuỗi sự kiện của Hiệp hội Mía đường Việt Nam sẽ diễn ra từ ngày 12-14/9 tại Gia Lai.