Không lấy đất lúa làm khu công nghiệp

Phát biểu tại Hội nghị tổng kết 20 năm xây dựng và phát triển các khu công nghiệp (KCN), khu chế xuất (KCX) và khu kinh tế (KKT) ngày 17-2 tại Hà Nội, Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải nhấn mạnh: “Quan điểm của Chính phủ là phải rà soát lại quy hoạch, tạm dừng phát triển quy hoạch mới, tránh tình trạng vẽ ra nhiều nhưng hiệu quả rất thấp. Trong đó nhất định không lấy đất lúa làm KCN”.

Bùng phát KCN-KCX

Thứ trưởng Bộ KH&ĐT Nguyễn Văn Trung cho biết tính đến tháng 12-2011, có hơn 280 KCN được thành lập ở 58 tỉnh, TP, thu hút được hơn 4.100 dự án có vốn đầu tư nước ngoài còn hiệu lực với tổng vốn đầu tư đăng ký đạt 59,6 tỉ USD, tổng vốn đầu tư thực hiện đạt 27 tỉ USD. Tính đến hết năm 2011, tổng vốn đầu tư kết cấu hạ tầng của 283 KCN vào khoảng 9,5 tỉ USD.

Hiện cả nước có 15 KKT ven biển và 28 KKT cửa khẩu. Tổng số vốn đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật trong các KKT ven biển gần 250.000 tỉ đồng. Tổng nguồn vốn ngân sách hỗ trợ hạ tầng KKT cửa khẩu từ năm năm qua là hơn 3.900 tỉ đồng. Trong đó, nguồn vốn hỗ trợ được phân bổ cho các KKT cửa khẩu giáp Trung Quốc chiếm tỉ trọng 55%; Lào và Campuchia ở mức tương đồng trên 20%.

Việc đầu tư KCN dàn trải, thiếu tính toán đã gây lãng phí lớn, đem lại hiệu quả thấp. Ảnh: CTV

Báo cáo của Bộ KH&ĐT cũng cho biết số lượng các KCN, KCX tăng mạnh trong 15 năm qua. Cụ thể giai đoạn 1996-2000 thành lập 53 KCN-KCX, tăng 4,4 lần về số lượng và 4,1 lần về diện tích so với năm năm trước đó; giai đoạn 2001-2005 thành lập thêm 66 KCN tăng 24,5% về số lượng và 35,4% về diện tích; giai đoạn 2006-2010 thành lập thêm 136 KCN, tăng hai lần về số lượng và 3,5 lần diện tích so với giai đoạn trước đó.

Chưa có mô hình mẫu

Theo Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Bùi Quang Vinh, dù KCN, KCX, KKT phát triển nhanh về số lượng cũng như đầu tư nhiều tiền vào cơ sở hạ tầng nhưng chất lượng công tác xây dựng quy hoạch KCN chưa tốt, chưa có tầm nhìn dài hạn, chưa tính tới yếu tố liên kết vùng và ngành. Điều này xuất phát từ khâu tổ chức, nghiên cứu xây dựng quy hoạch KCN còn mang nhiều tính cục bộ, địa phương, chú trọng lợi ích của địa phương mà chưa tính toán đúng mức tới lợi ích của vùng, quốc gia.

Ông Vinh cũng cho biết hiện nay các KKT vẫn dựa vào nguồn ngân sách trung ương để đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng nên gặp rất nhiều khó khăn trong việc triển khai xây dựng một cách đồng bộ, đạt chất lượng theo quy hoạch và thu hút đầu tư. Các công trình đi kèm đối với các KKT ven biển như cảng biển nước sâu, sân bay, đóng tàu, dịch vụ cảng biển, du lịch biển, chế biến hải sản, nhiệt điện... cũng chưa phát huy được lợi thế về vị trí địa lý và hạ tầng giao thông của từng địa phương.

Bên cạnh đó, lãnh đạo nhiều địa phương đều cho rằng cái khó hiện nay là chưa có một mô hình chung hiệu quả nào để địa phương và các DN định hướng theo. Thực tế mỗi địa phương phát triển một kiểu, thiết kế mô hình không đồng nhất. Vai trò dẫn lối đưa đường của Bộ KH&ĐT trong xây dựng, phát triển KCN cũng chưa thật rõ ràng. Thậm chí cả hội nghị tổng kết 20 năm nhưng không ai nêu ra được một mô hình KCN, KKT hiệu quả, trong khi đó mới chính là cái các địa phương cần.

Chưa lấp đầy thì không được thành lập mới

Phát biểu chỉ đạo hội nghị, Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải yêu cầu các bộ, ngành và địa phương tạm dừng, không triển khai các KCN, KCX mới mà các khu cũ chưa lấp đầy dự án hoặc đang triển khai dở dang. Bộ KH&ĐT tiếp tục phân cấp mạnh mẽ, phát huy vai trò các ban quản lý. Đồng thời, đẩy mạnh phối hợp, liên kết với các ngành, địa phương nghiên cứu thành lập một ban chỉ đạo cấp trung ương để kịp thời xử lý những vướng mắc của KCN theo phản ánh các nhà đầu tư cũng như định hướng trong thu hút đầu tư.

Phó Thủ tướng cho rằng các địa phương phải tiếp tục đẩy mạnh cải cách hành chính, xóa bỏ sách nhiễu và phải xắn tay vào cùng DN để làm KCN, KKT thì mới mong có hiệu quả cao. “Chính phủ đặt ra mục tiêu thu hút đầu tư chọn lọc, hiệu quả, nâng cao tỉ suất đầu tư từ mức trên 2 triệu USD/ha lên mức 40-100 triệu USD/ha, tập trung hàm lượng công nghệ cao. Các nhà quản lý cần thay đổi nhận thức rằng cơ sở hình thành, thu hút đầu tư vào KCN trong thời gian tới không chỉ gói gọn ở vấn đề ưu đãi thuế, đất đai… mà phải là một quá trình các cơ quan quản lý, chính quyền sát cánh bên cạnh nhà đầu tư” - ông Hải nhấn mạnh.

TRÀ PHƯƠNG