Gỡ rào cản trong sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả

Những rào cản từ thực tiễn

Tại hội nghị “Phổ biến chính sách pháp luật về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, ứng phó biến đổi khí hậu” chiều ngày 25/9 tại Hà Nội, ông Phạm Thành Trung - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Công Thương) nhấn mạnh, biến đổi khí hậu đang tác động sâu rộng đến mọi mặt của đời sống. Cam kết của Việt Nam tại COP26 về mục tiêu đạt phát thải ròng bằng không vào năm 2050 đã đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc chuyển dịch năng lượng một cách công bằng và bền vững.

"Nhờ sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và cộng đồng, công tác sử dụng năng lượng hiệu quả đã đạt được nhiều kết quả tích cực, lan tỏa qua các phong trào như tòa nhà xanh, chiếu sáng hiệu quả", ông Trung nhìn nhận.

Tuy nhiên, ông Trung cũng thẳng thắn chỉ ra những thách thức lớn mà Việt Nam đang đối mặt. Vẫn còn đó những khó khăn về chi phí đầu tư, thiếu mô hình tài chính phù hợp, năng lực quản trị năng lượng chưa đồng bộ, và đặc biệt, nhận thức xã hội ở một số nơi vẫn còn hạn chế.

Phân tích sâu hơn từ góc độ doanh nghiệp, ông Hoả Thái Thanh - đại diện CTCP Giải pháp Công nghệ Việt Nam đã chỉ ra những "nút thắt" cụ thể. Theo ông Thanh, lĩnh vực công nghiệp đang chiếm hơn 50% tổng tiêu thụ năng lượng toàn quốc, với tiềm năng tiết kiệm lên đến 20-35%. Dù cơ hội rất lớn, nhưng doanh nghiệp lại gặp phải hàng loạt rào cản đa chiều.

Ông liệt kê một loạt vấn đề, trước hết là về tài chính, khi chi phí đầu tư ban đầu quá lớn và doanh nghiệp khó tiếp cận vốn vay ưu đãi. Bên cạnh đó là rào cản pháp lý, với việc thực thi pháp luật chưa triệt để và thiếu hành lang pháp lý hoàn chỉnh cho các mô hình tiên tiến như Công ty Dịch vụ Năng lượng (ESCO).

Về quản lý nội bộ, nhiều doanh nghiệp còn thiếu cán bộ chuyên trách, trong khi thị trường cũng tồn tại vấn đề cạnh tranh không lành mạnh, làm giảm lòng tin của khách hàng.

"Nhiều doanh nghiệp vẫn còn tâm lý e ngại thay đổi, ưu tiên duy trì sản xuất hơn là đầu tư vào công nghệ mới. Việc sử dụng thiết bị cũ, lạc hậu còn phổ biến, gây tổn thất năng lượng lớn", ông Thanh nêu.

Đòn bẩy gỡ "nút thắt"

Trước những thách thức, việc Quốc hội thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả vào tháng 6/2025 được xem là một giải pháp mang tính đột phá.

Theo TS Nguyễn Thăng Long - Phó Chủ tịch Hội Khoa học công nghệ sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả Việt Nam (VECEA), luật sửa đổi được kỳ vọng sẽ mang lại những tác động tích cực và cơ bản.

Luật mới sẽ giúp nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước thông qua việc tăng cường trách nhiệm của các bên và bổ sung chế tài mạnh mẽ. Đồng thời, luật sẽ làm rõ và tăng tính khả thi cho các chính sách ưu đãi, đặc biệt là các công cụ hỗ trợ tài chính. Điều này cũng sẽ thúc đẩy thị trường dịch vụ năng lượng phát triển, cải cách thủ tục hành chính và đảm bảo sự tương thích của Việt Nam với các cam kết quốc tế.

Để luật sửa đổi thực sự đi vào cuộc sống, ông Hoả Thái Thanh kiến nghị cần có những hành động đồng bộ từ cả hai phía.

Về phía cơ quan quản lý Nhà nước, đại diện CTCP Giải pháp Công nghệ Việt Nam đề xuất cần sớm ban hành các văn bản dưới luật, chuyển từ cơ chế khuyến khích sang chế tài ràng buộc, hoàn thiện hành lang pháp lý cho mô hình ESCO, thành lập các quỹ hỗ trợ và công khai danh sách các đơn vị tư vấn đủ năng lực để làm lành mạnh hóa thị trường.

Về phía các doanh nghiệp, ông Thanh cho rằng cần có sự chủ động hơn trong việc kiểm toán năng lượng, xây dựng hệ thống quản lý, cập nhật các quy định pháp luật và lựa chọn đối tác tư vấn uy tín.