Ngành tôm Việt Nam có nhiều cơ hội phát triển khi tham gia EVFTA

Tuy nhiên, để tận dụng được các cơ hội nâng tầm cho ngành tôm vẫn còn nhiều vấn đề cần khắc phục ngay. Đây là nhận định của các chuyên gia tại hội nghị chuyên đề “EVFTA - Cơ hội và thách thức cho ngành tôm Việt Nam” tổ chức mới đây tại TP.HCM.

Nhiều cơ hội

Hiệp định EVFTA vừa được ký kết vào ngày 30/6 đánh dấu mốc lịch sử cho quan hệ thương mại Việt Nam - Liên minh châu Âu (EU). Cùng với CPTPP được ký kết đầu năm nay, EVFTA được cho là sẽ mang lại nhiều cơ hội xuất khẩu cho hàng hóa Việt Nam nói chung và thủy sản nói riêng.

Theo bà Trịnh Thị Thu Hiền, Trưởng phòng Xuất xứ hàng hóa, Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), so với một số đối thủ cạnh tranh tại thị trường EU chưa đạt được hiệp định thương mại tự do (FTA) với EU thì Việt Nam đang có lợi thế nhiều hơn trong xuất khẩu tôm.

Trong số các FTA, EVFTA có tác động mạnh nhất đối với ngành tôm Việt.

Hiện tại, các nước xuất khẩu tôm nhiều vào EU như Ấn Độ, Ecuador, Trung Quốc và Thái Lan… lần lượt chiếm 15,1%, 10,9%, 9,1% và 7,9%; đều chưa có hoặc đang trong thời gian đàm phán FTA.

Trong khi đó, với EVFTA, sản phẩm tôm, tôm sú đông lạnh của Việt Nam sẽ được giảm thuế từ mức cơ bản 20% xuống 0% ngay khi hiệp định có hiệu lực. Các sản phẩm tôm khác theo lộ trình 3-5 năm, riêng tôm chế biến lộ trình giảm thuế 7 năm.

Đặc biệt hơn, doanh nghiệp trong ngành có thể nhập khẩu nguyên liệu tôm để đa dạng hóa nguồn cung từ khu vực EU với ưu đãi giảm thuế (cụ thể là tôm xuất khẩu mang mã HS 0306.17 đang phải nhập 80% nguyên liệu tôm).

Bên cạnh ưu đãi về thuế, bà Trịnh Thị Thu Hiền còn cho rằng EVFTA còn mang lại cho doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam cơ hội tăng khả năng cạnh tranh so với đối thủ khác.

"Cụ thể, doanh nghiệp có thể tiết kiệm được chi phí sản xuất để tăng cạnh tranh vì có thể tiếp cận dễ dàng hơn với các dịch vụ phục vụ sản xuất do Việt Nam cam kết mở cửa dịch vụ logistics, bảo hiểm, tài chính và dịch vụ phục vụ sản xuất khác… Từ đó, doanh nghiệp có thể tiết kiệm được chi phí sản xuất, tăng khả năng cạnh tranh so với đối thủ chưa có FTA với EU", Trưởng phòng Xuất xứ hàng hóa, Cục Xuất nhập khẩu trình bày.

Theo các chuyên gia, một điểm đáng chú ý khác là khu vực EU thu nhập đầu người cao, sản phẩm càng nhiều tiện ích càng được ưa chuộng. Có nghĩa là phân khúc thị trường cao cấp rất rộng, đủ dư địa để các doanh nghiệp tôm Việt lựa chọn các hệ thống phân phối thủy sản vừa tầm cung ứng của mình.

Doanh nghiệp cũng có điều kiện tham gia chuỗi cung ứng khu vực nhờ sự dịch chuyển đầu tư của các tập đoàn đa quốc gia, được đảm bảo môi trường kinh doanh và thể chế ổn định, minh bạch hơn (nhờ cải thiện quy định, chính sách phù hợp theo các điều khoản FTA).

Lắm thách thức

Theo các chuyên gia, dù cơ hội là rất lớn nhưng EU không hẳn là thị trường dễ tăng trưởng. Bởi ở thị trường EU các điều kiện về hàng rào kỹ thuật, tiêu chuẩn chất lượng, quy tắc xuất xứ chặt hơn, có nhiều quy định mới và phức tạp hơn, trong khi sản phẩm của ta so với các nước đối tác FTA kém cạnh tranh hơn về giá thành…

Ông Trương Đình Hòe - Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản (VASEP), cho biết trước hết các doanh nghiệp thủy sản cần nắm và áp dụng linh hoạt, trung thực quy tắc xuất xứ của FTA.

"Quan trọng hơn, doanh nghiệp cần chú trọng thực hiện và đáp ứng các quy định, tiêu chuẩn về lao động và môi trường, các vấn đề liên quan đến phát triển bền vững và tăng cường hợp tác, chú trọng liên kết chuỗi để nâng cao năng suất, chất lượng", ông Hòe nói.

Mô hình nuôi tôm siêu thâm canh tại Cà Mau. (Ảnh: T.A)

Hơn nữa, EVFTA đưa ra nhóm các nguyên tắc về điều kiện lao động gồm quyền tự do liên kết và thương lượng tập thể của người lao động và người sử dụng lao động; xóa bỏ lao động cưỡng bức và lao động bắt buộc; cấm sử dụng lao động trẻ em; xóa bỏ các hình thức lao động trẻ em tồi tệ nhất; xóa bỏ mọi hình thức phân biệt đối xử về việc làm và nghề nghiệp.

Trong khi đó, tại Việt Nam, ngành tôm là ngành lao động đặc thù và vẫn đang sử dụng lao động vị thành niên tại một công đoạn chế biến đơn giản và nhẹ nhàng. Nhiều doanh nghiệp cho hay, khi vào vụ thu hoạch tôm, nếu không tăng ca có thể làm nguyên liệu hư hỏng, thiệt hại.

Tại hội nghị, các chuyên gia cho rằng, để doanh nghiệp ngày càng phát triển thì mỗi chủ thể doanh nghiệp cần tăng cường hợp tác, chú trọng liên kết chuỗi để nâng cao năng suất, chất lượng, kiểm soát tốt an toàn vệ sinh thực phẩm; cần chủ động tìm hướng hợp tác với các đối tác nước ngoài, đổi mới công nghệ, tham gia vào dây chuyền cung ứng toàn cầu.