Mỹ thiết lập chương trình giám sát cá da trơn: Lo ngại ảnh hưởng đến xuất khẩu

Theo thông tin từ Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản, mới đây, Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (FSIS) đã chính thức thông báo về việc quyết định triển khai Chương trình Giám sát cá da trơn đối với cá Tra NK vào Mỹ.

Quy định này bắt đầu có hiệu lực từ tháng 3/2016 (90 ngày sau khi đăng Công báo Liên bang). Mốc thời gian có hiệu lực cũng là thời điểm bắt đầu giai đoạn chuyển đổi 18 tháng đối với các nhà sản xuất trong nước và nước ngoài. Những khó khăn hiện tại một số thị trường lớn cộng với động thái này của thị trường Mỹ sẽ khiến XK cá tra của các doanh nghiệp thủy sản tưởng như lợi hơn sau TPP nhưng lại thêm phần lo lắng.

Nên đọc

Theo thông báo của FSIS, Cục Giám sát ATTP của Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ sẽ thiết lập Chương trình giám sát đối với loài cá thuộc họ Siluriformes, bao gồm cả cá da trơn và cá tra của Việt Nam. Quy định cuối cùng này được triển khai theo yêu cầu của Luật Nông nghiệp 2014 và sẽ áp dụng đối với tất cả các loài cá thuộc họ Siluriformes (theo định nghĩa rộng về cá da trơn có bao gồm cá tra/basa của Việt Nam) nuôi trồng nội địa và NK.

Kể từ tháng 3/2016, tất cả các loài cá thuộc họ Siluriformes, bao gồm cá da trơn và cá tra của Việt Nam sẽ thuộc thẩm quyền giám sát của FSIS và không còn chịu quy định của FDA nữa.

Trước ngày quy định có hiệu lực, nếu muốn tiếp tục XK sang Mỹ, các nước đang cung cấp sản phẩm cá da trơn cho thị trường này phải cung cấp danh sách các cơ sở đủ điều kiện XK theo quy định của FDA đang XK vào Mỹ.

Trong suốt khoảng thời gian chuyển đổi 18 tháng, FSIS sẽ tiến hành tái giám sát và lấy mẫu ngẫu nhiên ít nhất 1 lần/quý tại cơ sở NK của Hoa Kỳ để giám định về chủng loại cá cũng như dư lượng hóa chất có trong các lô hàng cá NK thuộc họ Siluriformes. Cũng trong suốt thời gian chuyển đổi này, các nước có mong muốn tiếp tục XK các sản phẩm này vào Hoa Kỳ sau khi kết thúc thời gian chuyển đổi cần phải nộp hồ sơ để xem xét Tiêu chuẩn tương đồng. FSIS sẽ hỗ trợ các nước trong việc làm đơn xem xét tiêu chuẩn tương đồng.

Những nước nộp đầy đủ hồ sơ chứng minh tiêu chuẩn tương đồng đúng hạn 18 tháng sẽ được tiếp tục XK vào Hoa Kỳ trong khi FSIS tiến hành đánh giá một cách đầy đủ, bao gồm cả kiểm tra thực tế tại nơi nuôi trồng và sản xuất tại nước đó. Nếu cần thêm bất kỳ thông tin gì, FSIS sẽ yêu cầu nước đó phải phản hồi hoặc nộp lại tài liệu tiêu chuẩn tương đồng hoàn chỉnh trong vòng 90 ngày kể từ khi FSIS yêu cầu.

Tuy nhiên, từ trước tới nay việc xem xét cấp Tiêu chuẩn tương đồng cho các nước được phép XK mặt hàng thịt, thịt lợn và thịt gia cầm vào Mỹ, FSIS phải mất ít nhất trung bình 8 năm xem xét. Nhưng với sản phẩm cá thời gian chuyển đổi này lại quá ngắn - 18 tháng.

Theo đánh giá của một số tờ báo Mỹ, quyết định này được đưa ra ngay trước ngày nghỉ Lễ Tạ ơn (Thanksgiving) là hành động cố tình né tránh các phản ứng tức thời của doanh nghiệp và mâu thuẫn với cam kết trong thư trao đổi trong đàm phán TPP vừa mới kết thúc.

Và hiện nay, cá Tra đang là sản phẩm thủy sản NK được ưa chuộng thứ 6 (sau cá tuyết và cua) và chiếm đến 75% doanh số bán hàng cá da trơn ở Mỹ. Sự phổ biến này nói lên “sức mạnh” của sản phẩm giá trị dinh dưỡng cao, giá thành hợp lý. Một số tờ báo Mỹ dẫn chứng rằng, sự “xâm nhập” của sản phẩm này đã khiến chỉ trong vài năm 20% hoạt động nuôi cá da trơn Mỹ bị đóng cửa. Tuy nhiên, chương trình này sẽ khiến những người nuôi ở New Hampshire, Virginia, Florida và California sẽ phải chịu các chi phí của các quy định chồng chéo của FDA và USDA. Hơn nữa, người dân sẽ phải mua sản phẩm giá cao.

Hiện nay, Mỹ là thị trường XK cá tra số 1 của Việt Nam. Tính đến hết tháng 10/2015, giá trị XK sang thị trường này đạt 260,7 triệu USD, giảm 4,6% so với cùng kỳ năm trước. Quyết định này được đưa ra và có hiệu lực trong thời gian quá gấp sẽ ảnh hưởng lớn đến hoạt động thương mại thủy sản của hai nước. Cộng với việc thuế CBPG cao, rào cản thương mại này sẽ khiến XK cá tra sang thị trường Mỹ năm 2016 còn sụt giảm mạnh hơn nữa.

Liên quan đến việc này, mới đây, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Cao Đức Phát cho biết, Bộ này đã có những biện pháp khẩn trương tháo gỡ để hoạt động xuất khẩu không bị gián đoạn.

Cụ thể, Bộ trưởng Cao Đức Phát cho biết, quy định mới của Hoa Kỳ không chỉ áp dụng riêng cho Việt Nam mà đối với tất cả các nước xuất khẩu cá tra, cá ba sa vào nước này. Do thời gian Hoa Kỳ áp dụng quy định mới rất gấp nên sẽ gây khó khăn cho doanh nghiệp xuất khẩu cũng như hệ thống quản lí nhà nước Việt Nam.

Bộ NN&PTNT cho biết, trước mắt từ nay đến ngày 2/3/2016, Bộ này sẽ phối hợp với Hiệp hội Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) gửi cho Mỹ danh sách các doanh nghiệp có mong muốn tiếp tục xuất khẩu cá tra, cá ba sa vào Mỹ. Phía Việt Nam cũng sẽ cung cấp các thông tin cho Mỹ về các hệ thống luật pháp, hệ thống quản lí nhà nước về an toàn thực phẩm trong sản xuất chế biến cá tra, cá ba sa của Việt Nam theo như yêu cầu của phía Mỹ.

Sau đó, kể từ tháng 3/2016, sẽ khoảng thời gian chuyển tiếp 18 tháng. Trong 18 tháng này, Việt Nam sẽ phải cung cấp các tư liệu chứng minh hệ thống quản lí sản xuất,chế biến cá da trơn tương đồng với Mỹ. Theo nhận định của Bộ trưởng Cao Đức Phát, đây là quan ngại lớn, bởi hệ thống quản lí sản xuất, chế biến cá da trơn của Việt Nam và Mỹ đang có nhiều sự khác biệt.

Hiện tại, Bộ NN&PTNT đã chỉ đạo Cục Quản lí chất lượng Nông lâm thủy sản phối hợp với Vụ Hợp tácQuốc tế, Tổng cục Thủy sản, VASEP nghiên cứu kỹ các quy định chi tiết để xem giữa quy định của chúng ta đang áp dụng còn chỗ nào chưa phù hợp, chưa tương đồng, còn vênh nhau chỗ nào so với quy định mới của Hoa Kỳ để điều chỉnh. 

“Nếu quy định, tiêu chuẩn nào còn vênh mà phù hợp với thông lệ quốc tế và có cơ sở khoa học thì nhất định chúng ta sẽ phải có sự thay đổi điều chỉnh. Tuy nhiên, do thời gian mà Mỹ áp dụng quy định mới rất gấp nên Bộ Nông nghiệp và PTNT cũng đã có những thảo luận trực tiếp với Bộ Nông nghiệp Mỹ nhằm tránh ảnh hưởng xấu tới hoạt động sản xuất, xuất khẩu. Bộ Nông nghiệp và PTNT sẽ sớm có thư kiến nghị chính thức gửi cho Bộ Nông nghiệp Mỹ”, Bộ trưởng Cao Đức Phát nói.