Nga - Thổ Nhĩ Kỳ đọ sức qua xung đột tại Nagorno-Karabakh

Thời Liên Xô, Thượng Karabakh gồm 11.400 km vuông là một vùng cao nguyên thuộc lãnh thổ Azerbaijan, nhưng đa số dân cư là người Armenia. Năm 1988, trước khi Liên Xô sụp đổ một làn sóng nổi dậy đã thổi tới vùng đất này, khi một phần dân cư Armenia đòi được trở về với đất mẹ.

Hậu quả kèm theo là một cuộc chiến giữa Erevan và Bakou đã nổ ra. Cuộc xung đột đó chỉ được khép lại vào năm 1994 với nỗ lực hòa giải của Matxcơva và Karabakh được công nhận là thuộc về Armenia.

Mới đây, Erevan tố cáo Azerbaijan đem xe tăng tấn công trước. Ngược lại, Bakou cho rằng chỉ đáp trả hành động khiêu khích của Armenia.

Theo nhìn nhận của tổng thống Armenia, ông Serge Sarkissian, đây là một “cuộc xung đột nghiêm trọng nhất kể từ khi ngưng bắn vào năm 1994”. Mỗi bên đều tuyên bố giết hàng chục binh lính thù địch. Hư thực thế nào không rõ nhưng trận đánh có chiến xa, pháo binh và máy bay tham chiến.

Chính phủ Azerbaijan nhìn nhận có 12 binh sĩ tử trận và cho là đã chiếm được một phần lãnh thổ của Armenia, ít nhất là hai ngọn đồi. Phía Armenia cho biết có 18 binh sĩ tử thương và khoảng 30 bị thương.

Cường độ trận chiến gây ngạc nhiên, cho dù từ những năm gần đây, tình hình khu giới tuyến rất căng thẳng. Trong khi đó thì Bakou và Erevan chạy đua vũ trang một cách nguy hiểm, nhất là để phục vụ nhu cầu chính trị nội bộ. Washington, Matxcơva, Bruxelles, Paris cho đếnTeheran đã kêu gọi hai bên ngưng bắn.

Theo thông tin mới nhất, Azerbaijan đã đơn phương loan báo ngưng bắn, nhưng với điều kiện quân Armenia phải chấm dứt "khiêu khích" và "trả lại các lãnh thổ chiếm đóng". Ngược lại phía Armenia tuyên bố có thể đối phó với mọi cuộc tấn công

Câu hỏi đặt ra tại sao Bakou lại đòi chiếm lại Karabakh vào thời điểm này, sau hơn 20 năm chịu để mảnh đất đó trong tay Erevan? Hay cuộc giao tranh này chỉ là một mặt trận mới trong cuộc đọ sức giữa hai cường quốc khu vực là Thổ Nhĩ Kỳ và Nga?

Theo phân tích của giới chuyên gia, dưới áp lực của Nga, hòa bình tại khu vực được vãn hồi và được duy trì cho tới cuối tuần qua. Armenia lệ thuộc nhiều vào nước Nga cả về mặt kinh tế lẫn quân sự. Còn đối với Azerbaijan, thì Matxcơva là một nguồn cung cấp vũ khí quý giá.

Về phía Nga thì giữ được ảnh hưởng của mình đối với cả hai nước láng giềng trong vùng nhậy cảm Kavkaz, với hai vị trí chiến lược mở ra vùng biển Caspi và Hắc Hải. Sau hai cuộc chiến Tchetchnia, nhiều mạng lưới thánh chiến Hồi giáo đã về đóng đô ngay tại khu vực này.

Thêm vào đó Armenia và Azerbaijan lại có đường biên giới chung với Thổ Nhĩ Kỳ, Iran, Gruzia, Tchetchenia và cách không xa hai điểm nóng khác là Syria và Irak.

Với Ankara, Erevan không quên là tới nay, Thổ Nhĩ Kỳ vẫn không thừa nhận trách nhiệm trong vụ thảm sát cách nay vừa đúng một thế kỷ nhắm vào người dân Armenia. Đây là một trong những lý do khiến Armenia đã cố tình ngả vào vòng tay của Nga.

Về phía Azerbaijan, trên phương diện văn hóa, quốc gia này gần với Thổ Nhĩ Kỳ, cho dù là Bakou vẫn cần mua vũ khí của Nga và giữ một thế cân bằng giữa hai ông khổng lồ khu vực này. Có điều từ tháng 11/2015 quan hệ giữa Ankara và Matxcơva đã xấu đi nghiêm trọng, sau vụ Thổ Nhĩ Kỳ bắn hạ một chiến đấu cơ của Nga.

Giới quan sát cho rằng, giao tranh tại biên giới Nagorny-Karabakh liên quan trực tiếp đến hiềm khích giữa Thổ và Nga. Theo như nhận định của nhà nghiên cứu Gaidz Minassian, Học viện quân sự Paris, điện Kremlin có thể là đang giật dây trong hậu trường, làm khuấy động khu vực, nhưng thực tế, Ankara lẫn Matxcơva đều không muốn nổ ra chiến tranh.

Nga đang hiện diện ở Syria, chưa giải quyết dứt điểm xung đột ở Ukraina. Và vẫn theo chuyên gia này, do vừa là một nhà cung cấp vũ khí cho cả Armenia lẫn Azerbaizan, Matxcơva sẽ chẳng dại gì đứng về một phe nào. Nhưng điều đó không cấm cản là trong cuộc đọ sức gián tiếp này với Thổ Nhĩ Kỳ, Matxcơva thỉnh thoảng đổ thêm dầu vào lửa để qua trung gian Azerbaijan dậy cho Ankara thêm một vài bài học.

Một câu hỏi khác được đặt ra là, liệu có phải Thổ Nhĩ Kỳ đã khuyến khích Azerbaijan khiêu khích Armenia để "chọc gậy bánh xe" tổng thống Putin vào lúc chủ nhân điện Kremlin đang được thuận buồm xuôi gió trên trường quốc tế sau khi đã đảo ngược thế cờ tại Syria và cứu được đồng minh Bachas al-Assad ?

Nên đọc