(DNVN) - Quế Phong là một huyện miền núi vùng cao nằm ở phía Tây Bắc tỉnh Nghệ An, có đường biên giới với nước Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào. Huyện được thành lập vào ngày 19/4/1963, tách từ huyện Quỳ Châu, theo Quyết định số 52/CP của Hội đồng Chính phủ. Là vùng đất có lịch sử, văn hóa và truyền thống lâu đời của tỉnh Nghệ An, nhưng cho đến nay, danh xưng huyện Quế Phong vấn còn là một ẩn số.
Để giải mã, PV đã tiếp cận một số tài liệu còn lưu giữ được trên địa bàn huyện, đặc biệt là các sắc phong cổ ở xã Thông Thụ. Qua tìm hiểu bước đầu, các sắc phong này đều đề cập tới tên huyện Quế Phong từ sớm. Trong đó, sắc phong đề cập tới tên huyện Quế Phong sớm nhất, là của vua Thành Thái ban cho ông Lang Văn Thụ có ghi: “Sắc Nghệ An tỉnh, mộ dũng quyền uy, quan Lang Văn Thụ, quán Nghệ An tỉnh, Quỳ Châu phủ, Quế Phong huyện, Quang Luyện tổng, Kim Giám xã…”. Sắc này được ban vào ngày “Thành Thái nhị niên thập nguyệt, nhị thập nhuận nhật”, tức ngày 20/10/1890. Như vậy, danh xưng huyện Quế Phong đã có từ trước năm 1890, nhưng cụ thể là năm nào?. Để có câu trả lời xác đáng nhất, PV tiếp tục tìm hiểu tất cả các công trình nghiên cứu liên quan đến vùng đất phủ Quỳ Châu cũ, cũng như huyện Quế Phong hôm nay và bước đầu đã làm sáng tỏ được vấn đề này.
Sắc phong dưới thời vua Thành Thái có đề cập tới tên huyện Quế Phong.
Theo cuốn sách Đồng Khánh dư địa chí (được biên soạn vào những năm 1887 -1888), cho biết: “Phủ Quỳ Châu, xưa thuộc đất Châu Diễn. Thời thuộc Minh, năm Vĩnh Lạc 13 (1415) tách đặt làm châu Quỳ Châu, trước thuộc Châu Diễn (1414), sau thuộc Thanh Hóa (1417). Năm Quang Thuận thứ 10 (1469) đời Lê Thánh Tông, đặt làm phủ Quỳ Châu, thuộc thừa tuyên Nghệ An, gồm có 2 huyện là Trung Sơn và Thúy Vân. Các triều sau đó đều để thế. Năm Minh Mạng thứ 17 (1836) đổi huyện Trung Sơn làm huyện Quế Phong. Huyện Quế Phong có 4 tổng, 16 xã:
Tổng Hữu Đạo, có 4 xã là Gia Hội, Thanh Nga, Thọ Sơn và Hữu Đạo
Tổng Vân Tập có 4 xã là Vân Tập, Hạnh Dịch, Hữu Văn và Đồng Văn
Tổng Thanh Xuyên có 4 xã là Thanh Xuyên, Thí Phổ, Nhật Phú và Bình Đà.
Tổng Quang Luyện có 4 xã là Quang Luyện, Hợp Cát (Hiệp Cát), Kim Giám (Kiêm Diêm) và Xa Trục.
Sách Đồng Khánh địa dư chí.
Như vậy, danh xưng huyện Quế Phong bắt đầu có từ năm Minh Mạng thứ 17, tức năm 1836, tính đến nay đã có 181 năm (1836-2017) lịch sử. Theo cuốn Hán Việt Tự Điển của Thiều Chửu: Quế nghĩa là Cây Quế, còn Phong là núi; Quế Phong có nghĩa là Núi Quế.
Nên đọc
