Nhiều lỗ hổng trong quản lý tài chính tại các doanh nghiệp nhà nước

Kiểm toán Nhà nước vừa công bố báo cáo kiểm toán năm 2014, trong đó có báo cáo tài chính và các hoạt động liên quan đến quản lý, sử dụng vốn và tài sản nhà nước năm 2013 của 249 doanh nghiệp  thuộc 38 tập đoàn, tổng công ty; 3 chuyên đề.
Theo báo cáo kiểm toán, có 36/38 tập đoàn, tổng công ty kinh doanh có lãi năm 2013; 2 tổng công ty kinh doanh lỗ là TCT Thép Việt Nam - CTCP lỗ 222,43 tỷ đồng và TCT cổ phần Sông Hồng lỗ 4,42 tỷ đồng. Các tập đoàn, tổng công ty được kiểm toán có tổng tài sản, nguồn vốn tại thời điểm 31/12/2013 là 507.998 tỷ đồng. Nợ phải trả 264.671 tỷ đồng, chiếm 52,1% tổng nguồn vốn. Kiểm toán Nhà nước cho biết, trong năm 2013 còn tình trạng nhiều Tập đoàn, Tổng công ty quản lý nợ chưa chặt chẽ, dẫn đến nợ phải thu quá hạn, nợ khó đòi lớn. Cụ thể, TCT cổ phần Đầu tư Quốc tế Viettel có nợ phải thu quá hạn 1.960 tỷ đồng, chiếm 17,9% nợ phải thu. Tại TCT Vật liệu Xây dựng số 1 - TNHH MTV, Công ty mẹ có 318,5 tỷ đồng nợ quá hạn chiếm 41,64% nợ phải thu. Hay Công ty mẹ SONADEZI có 17,5 tỷ đồng nợ quá hạn, chiếm 52,17% nợ phải thu...  Nợ khó đòi tại Công ty cổ phần Gang thép Thái Nguyên (thuộc TCT Thép Việt Nam – CTCP) lên tới 594,87 tỷ đồng (chiếm 93% nợ phải thu); Công ty mẹ Tổng công ty Thép cũng có 54,9 tỷ đồng nợ khó đòi, chiếm 8,3% nợ phải thu. Khoản nợ khó đòi tại VEAM là 293 tỷ đồng, chiếm 18,87% nợ phải thu...  Một số đơn vị xóa nợ phải thu khi chưa đủ điều kiện, như Công ty mẹ - TCT Xây dựng Đường thủy - CTCP 1,26 tỷ đồng; Công ty VTC Dịch vụ truyền hình số 1,09 tỷ đồng. Ngoài ra, Kiểm toán cũng chỉ ra, một số Tập đoàn, Tổng công ty còn trích lập dự phòng nợ phải thu khó đòi không đúng quy định, chưa xây dựng và ban hành quy chế quản lý các khoản nợ phải thu; nợ tạm ứng tồn đọng nhiều năm với số tiền lớn chưa được thu hồi; nợ trong nội bộ một số TCT với số tiền lớn, kéo dài chưa được giải quyết dứt điểm. Bên cạnh đó, kiểm toán nhà nước cũng chỉ ra một số tổng công ty đầu tư tài sản sử dụng không hiệu quả gây lãng phí vốn, thua lỗ, một số tổng công ty đầu tư tài chính không hiệu quả hoặc hiệu quả thấp, nhiều doanh nghiệp có vốn góp của các tổng công ty kinh doanh thua lỗ, mất vốn, phá sản, ngừng hoạt động hoặc làm thủ tục giải thể...
Lấy dẫn chứng, Kiểm toán nhà nước nêu rõ, hai Tổng cổng ty có vốn chủ sở hữu âm như Công ty Nạo vét và Xây dựng đường thủy I (thuộc TCT Xây dựng Đường Thủy) âm vốn chủ sở hữu 217,9 tỷ đồng. Công ty cổ phần Thép tấm miền Nam (thuộc TCT Thép Việt Nam ) âm 11,33 tỷ đồng.

Báo cáo của Kiểm toán nhà nước cũng cho biết, nhiều tổng công ty có hoạt động đầu tư xây dựng, kinh doanh bất động sản còn dự án chậm tiến độ làm giảm hiệu quả đầu tư , một số dự án phải tạm dừng triển khai gây lãng phí vốn đầu tư. Hơn nữa, do vốn chủ sở hữu thấp nên nhiều đơn vị hoạt động kinh doanh chủ yếu dựa vào vốn vay của các tổ chức tín dụng, vốn chiếm dụng, dẫn đến hệ số nợ phải trả trên vốn chủ sở hữu cao, có đơn vị chưa góp đủ vốn điều lệ theo quy định, trong khi một số đơn vị có vốn chủ sở hữu lớn hơn vốn điều lệ được phê duyệt chưa được xử lý. 
" Tại TCT Giấy Việt Nam, hệ số nợ phải trả trên vốn chủ sở hữu của Công ty TNHH MTV Nguyên liệu Giấy miền Nam lên tới 36,2 lần. Tại Tổng công ty 36 - Bộ Quốc phòng: Công ty mẹ có hệ số nợ phải trả/vốn chủ sở hữu là 11,22 lần, Công ty TNHH MTV 36.55 là 15,62 lần. Tại TCT cổ phần Sông Hồng, hệ số nợ phải trả của toàn tổng công ty và một số đơn vị được kiểm toán đều vượt mức khống chế theo quy định (Công ty mẹ vượt 0,59 lần, Công ty cổ phần Xây dựng số 1 Sông Hồng vượt 3,31 lần, Công ty cổ phần Xây dựng và Đô thị Sông Hồng vượt 20 lần...", Kiểm toán nhà nước nêu ví dụ.