Quan hệ Việt-Mỹ đang thăng hoa?

 

Có thể nói, năm 2014 là năm mà quan hệ Việt - Mỹ tiếp tục có những tiến triển thực chất, có chiều sâu theo khuôn khổ Đối tác Toàn diện. Hai bên đã duy trì trao đổi, tiếp xúc cấp cao tại các diễn đàn đa phương, trong đó có cuộc gặp giữa Chủ tịch nước Trương Tấn Sang với Tổng thống Mỹ Barack Obama nhân dịp Hội nghị Cấp cao APEC 22 và Thủ tướng Chính phủ gặp Tổng thống Obama bên lề Hội nghị cấp cao ASEAN 25. 

  

Trong năm qua, Việt Nam và Mỹ tiếp tục tăng cường trao đổi đoàn các cấp để thúc đẩy quan hệ mọi mặt, nhất là về kinh tế, thương mại - đầu tư, an ninh - quốc phòng. 

  

Kinh tế-thương mại được xem là nền tảng quan trọng nhất để mối quan hệ Việt-Mỹ tiếp tục phát triển vững chắc trong tương lai. Thời gian qua, hợp tác kinh tế-thương mại Việt-Mỹ đã tạo cơ hội cho nhân dân hai nước thu hoạch những lợi ích to lớn, góp phần tạo công ăn việc làm, thúc đẩy thể chế hoá, cải thiện năng suất lao động và nâng cao chất lượng cuộc sống. 

  

Trong bối cảnh kinh tế thế giới còn nhiều khó khăn, mối quan hệ hợp tác kinh tế-thương mại giữa Việt Nam và Mỹ vẫn tiếp tục có những bước tiến tích cực. Tính đến hết tháng 10/2014, tổng kim ngạch thương mại hai chiều đạt 29,6 tỷ USD (tăng 21,6% so với cùng kỳ năm ngoái), trong đó xuất khẩu chiếm 84% tổng kim ngạch, đạt 25,1 tỷ USD (tăng 23,6% so với cùng kỳ năm ngoái). Dự kiến kim ngạch xuất nhập khẩu năm 2014 đạt 36 tỷ USD, trong đó Việt Nam xuất siêu gần 20 tỷ USD. Đáng chú ý, sau khi Mỹ cấp phép cho nhãn, vải (ngoài quả thanh long và chôm chôm đã được xuất vào thị trường Mỹ), ngày 8/12/2014, Việt Nam đã xuất lô hàng nhãn đầu tiên đi Mỹ bằng đường hàng không. 

  

Hợp tác song phương trong đàm phán TPP tiếp tục được đẩy mạnh, mức độ cam kết cao, một số vướng mắc giữa hai nước như vấn để mở cửa thị trường, sở hữu trí tuệ, lao động, công đoàn và kinh tế thị trường đã được hai bên đưa ra hướng giải quyết. Tổng thống Obama đã cam kết tiếp tục dành cho Việt Nam sự linh hoạt và đối xử khác biệt trong đàm phán. Các doanh nghiệp Mỹ tiếp tục thể hiện sự quan tâm cao đối với thị trường Việt Nam, tăng cường tìm hiểu cơ hội hợp tác đầu tư với Việt Nam. Mỹ là quốc gia đứng thứ 7 trong tổng số 101 quốc gia và vùng lãnh thổ có dự án đầu tư vào Việt Nam với 712 dự án và tổng vốn đầu tư khoảng 10,92 tỷ USD. Tính đến hết tháng 11/2014, Mỹ đã đầu tư 29 dự án mới và 9 dự án tăng vốn với tổng vốn đạt 248 triệu USD. 

  

Thời gian tới, hai bên cần tiếp tục đẩy mạnh phát triển quan hệ hợp tác kinh tế-thương mại, với mục tiêu cụ thể là hoàn thành vòng đàm phán song phương Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) và đưa Mỹ trở thành nhà đầu tư và đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam. 

Mỹ tiếp tục viện trợ phát triển cho Việt Nam thông qua nhiều dự án hỗ trợ tăng trưởng, cải cách kinh tế, y tế - sức khỏe, nhân đạo.... Hai bên ký và phê chuẩn Hiệp định hợp tác sử dụng hòa bình năng lượng hạt nhân (HĐ 123) và Việt Nam tuyên bố tham gia Sáng kiến an ninh chống phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt (PSI), góp phần tạo bước phát triển mới trong lĩnh vực khoa học – công nghệ vốn còn nhiều tiềm năng. 

  

Hợp tác giáo dục song phương vẫn tiếp tục đà phát triển. Hiện có khoảng 16.600 sinh viên, thực tập sinh Việt Nam đang theo học tại Mỹ, đứng đầu trong các nước Đông Nam Á, đứng thứ 8 trong trong số các nước có nhiều sinh viên học tập tại Mỹ. Dự án thành lập Đại học mô hình Mỹ ở Việt Nam (Đại học Fulbright) đang được triển khai. Chương trình Fulbright và Quỹ VEF tiếp tục cấp học bổng cho sinh viên Việt Nam. 

  

Về hợp tác nhân đạo, trong các chuyến thăm Việt Nam, cựu Tổng thống Bill Clinton, Chủ tịch Thường trực Thượng viện Mỹ Patrick Leahy và Ngoại trưởng John Kerry cam kết sẽ tiếp tục nỗ lực thúc đẩy giải quyết hậu quả chiến tranh đối với con người và môi trường ở Việt Nam (bao gồm cả hậu quả chất độc da cam/dioxin). Năm 2014, phía Mỹ đã giải ngân 29 triệu USD (trong đó 21,5 triệu USD cho tẩy độc và 7,5 triệu USD cho chăm sóc y tế) từ ngân sách 84 triệu USD giai đoạn 2014 – 2016 cho Dự án tẩy độc sân bay Đà Nẵng và trợ giúp về y tế cho người khuyết tật, bao gồm nạn nhân chất độc da cam/dioxin. Ngoài ra, Mỹ cũng tiếp tục tài trợ cho các dự án về y tế cộng đồng, hợp tác khắc phục hậu quả bom mìn còn sót lại sau chiến tranh. 

  

Riêng trong lĩnh vực quốc phòng, hai nước đã thúc đẩy hợp tác cảnh sát biển, hỗ trợ nhân đạo, cứu trợ thiên tai, tìm kiếm cứu nạn. Đặc biệt, vào cuối năm 2014, Washington tuyên bố bỏ một phần lệnh cấm vũ khí sát thương đối với Việt Nam. 

  

Hai nước tiếp tục làm sâu sắc hơn các cơ chế đối thoại như giữa hai Bộ trưởng Ngoại giao, Đối thoại chính sách quốc phòng lần 5, đối thoại về Châu Á-Thái Bình Dương lần 5, Đối thoại về Luật Biển... 

  

Một trong những diễn biến đáng chú ý là phía Mỹ đã lên tiếng ở cấp cao nhất trong vấn đề Biển Đông liên quan trực tiếp đến Việt Nam. Cụ thể, Tổng thống Obama và Ngoại trưởng Kerry đều đã bày tỏ quan ngại về việc Trung Quốc đơn phương hạ đặt trái phép giàn khoan HD-981 tại vùng biển của Việt Nam, kêu gọi kiềm chế, giải quyết hòa bình tranh chấp. Thượng viện Mỹ đã thông qua Nghị quyết 412 về Biển Đông và biển Hoa Đông, kêu gọi giải quyết tranh chấp một cách hòa bình, yêu cầu Trung Quốc rút giàn khoan và tàu hộ tống... Hạ viện Mỹ cũng đã thông qua Nghị quyết 714 với nội dung tương tự Nghị quyết 412. 

  

Với sự phát triển mạnh mẽ của mối quan hệ Việt-Mỹ, trong đó có một số tiến bộ được Đại sứ Đại sứ Việt Nam tại Mỹ Phạm Quang Vinh đánh giá là mang tính đột phá, hai nước sẽ bước vào một năm 2015 với nhiều hy vọng và kỳ vọng khi hai bên kỷ niệm 20 năm thiết lập quan hệ ngoại giao (1995 - 2015). 20 năm đầu sẽ là nền tảng, là cơ sở vững chắc để quan hệ Việt-Mỹ cất cánh trong thời gian tới. 

  

Tân Đại sứ Mỹ tại Việt Nam Ted Osius hồi tháng 1 từng nói, quan hệ song phương Việt-Mỹ đang ngày càng sâu sắc và trở nên đa dạng hơn bao giờ hết. Theo Đại sứ Ted Osius, mục tiêu rõ ràng của Mỹ là giúp Việt Nam trở thành một quốc gia vững mạnh, thịnh vượng, độc lập, tôn trọng pháp luật và nhân quyền.