Điều gì xảy ra sau khi Nga giành chiến thắng trong cuộc chiến ở Ukraine?

Khi Nga can thiệp vào cuộc nội chiến đang diễn ra ở Syria vào mùa hè năm 2015, nước này đã khiến Mỹ và các đồng minh kinh ngạc. Thất vọng vì điều đó, Tổng thống Barack Obama đã tuyên bố Syria sẽ trở thành "vũng lầy" của Nga và Tổng thống Vladimir Putin. Syria rồi sẽ trở thành Afghanistan của Tổng thống Putin - một sai lầm nghiêm trọng mà cuối cùng sẽ đi ngược lại với các lợi ích của Nga.

Syria đã không trở thành vũng lầy của Tổng thống Putin. Nga đã thay đổi cục diện cuộc chiến, cứu Tổng thống Syria Bashar al-Assad thoát khỏi thất bại đang treo lơ lửng và sau đó biến sức mạnh quân sự thành ảnh hưởng ngoại giao. Họ giữ cho chi phí và thương vong ở mức có thể chấp nhận.

Giờ đây, Nga không thể bị ngó lơ ở Syria. Không có sự dàn xếp ngoại giao nào. Thay vào đó, Moscow đã xây dựng được tầm ảnh hưởng ngày càng lớn trong khu vực, từ Israel tới Libya và có một đối tác trung thành - chính là Tổng thống Assad cho việc xây dựng quyền lực của Nga. Tại Syria, điều mà chính quyền Tổng thống Obama không thể đoán trước được chính là khả năng can thiệp của Nga sẽ thành công.

Vào mùa Đông năm 2021 và đầu năm 2022, Mỹ và châu Âu một lần nữa dự đoán về cuộc can thiệp quân sự lớn của Nga, lần này là trên chính châu Âu. Và một lần nữa, nhiều nhà phân tích cảnh báo về những hậu quả thảm khốc dành cho Nga. Ngày 11/2, Bộ trưởng các vấn đề châu Âu của Anh James Cleverly dự đoán rằng một cuộc chiến lớn ở Ukraine sẽ là "vũng lầy" cho Nga. Một phân tích về chi phí - lợi ích đã đánh giá rằng cái giá của cuộc chiến toàn diện ở Ukraine sẽ vô cùng lớn với điện Kremlin và sẽ dẫn đến đổ máu đáng kể. Mỹ ước tính sẽ có khoảng 50.000 dân thường thiệt mạng.

Giữa bối cảnh sự ủng hộ dành cho Tổng thống Putin đang suy giảm ở giới tinh hoa Nga - những người chịu ảnh hưởng từ những căng thẳng với châu Âu, cuộc chiến có thể gây nguy hiểm cho nền kinh tế Nga và khiến nước này bị dư luận xa lánh. Cùng thời điểm, đây là cuộc chiến có thể đưa quân đội NATO tiến gần biên giới Nga, và khiến Nga phải giao tranh với Ukraine trong một vài năm tới. Theo quan điểm này, Nga sẽ mắc kẹt trong chính thảm họa do mình tạo ra.

Chiến thắng theo nhiều cách khác nhau

Với Nga, chiến thắng ở Ukraine có thể diễn ra theo nhiều hình thức khác nhau. Như tại Syria, chiến thắng không nhất thiết phải dẫn đến một sự dàn xếp bền vững. Điều này có thể liên quan đến việc thành lập một chính phủ "bù nhìn" ở Kiev hoặc một phần của đất nước.

Ngoài ra, việc đánh bại quân đội Ukraine và đàm phán với một đất nước Ukraine đầu hàng có thể biến Ukraine thành một quốc gia thất bại. Phương Tây cho rằng Nga cũng có thể tiến hành các cuộc tấn công mạng và các công cụ làm sai lệch thông tin, cùng với mối đe dọa bằng vũ lực để làm tê liệt Ukraine và dẫn đến thay đổi chế độ. Với bất kỳ kết quả nào trong số những kết quả trên, Ukraine đều sẽ bị tách rời khỏi phương Tây một cách hiệu quả.

Nếu Nga đạt được mục tiêu chính trị của mình tại Ukraine bằng phương tiện quân sự, châu Âu sẽ không còn là châu Âu trước chiến tranh nữa. Không chỉ vị thế dẫn đầu của Mỹ ở châu Âu được định nghĩa lại mà bất kỳ đánh giá nào cho rằng EU hoặc NATO có thể đảm bảo hòa bình cho châu lục đều sẽ chỉ còn là quá khứ. Thay vào đó, an ninh ở châu Âu sẽ bị giảm xuống, chỉ còn để bảo vệ các thành viên chủ chốt trong EU và NATO.

Những nước bên ngoài nhóm này đều sẽ phải tự lực cánh sinh, ngoại trừ Phần Lan và Thụy Điển. Đây không nhất thiết là một quyết định chủ động chấm dứt các chính sách mở rộng hoặc liên kết, nhưng nó sẽ là một chính sách dựa trên thực tế. Trước sự bao vây của Nga, EU và NATO không còn đủ năng lực để đưa ra các chính sách đầy tham vọng vượt ngoài biên giới của họ.

Mỹ và châu Âu cũng sẽ trong tình trạng chiến tranh kinh tế lâu dài với Nga. Phương Tây sẽ tìm cách thực hiện các biện pháp trừng phạt sâu rộng và theo họ, Nga có khả năng sẽ phản ứng bằng những cuộc tấn công mạng và "tống tiền" năng lượng vì lý do bất cân xứng về kinh tế. Trung Quốc có lẽ sẽ đừng về phía Nga trong cuộc trừng phạt ăn miếng trả miếng này.

Trong khi đó, chính trị trong nước ở các quốc gia châu Âu sẽ trở nên giống như một cuộc chơi lớn của thế kỷ 21, trong đó Nga sẽ soi xét châu Âu để tìm kiếm bất kỳ sự đổ vỡ nào trong cam kết với NATO và với mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương. Giới quan sát phương Tây cũng cho rắng bằng mọi cách có thể, Nga sẽ tận dụng bất cứ cơ hội nào để tác động đến dư luận và bầu cử ở các nước châu Âu.

Phương Tây dự đoán, ảnh hưởng của Nga ở Ukraine sẽ mở ra một khu vực bất ổn rộng lớn từ Estonia tới Ba Lan, Romania và Thổ Nhĩ Kỳ. Chừng nào còn kéo dài thì chứng đó sự hiện diện của Nga ở Ukraine sẽ càng bị các nước láng giềng của Ukraine coi là hành động khiêu khích và không thể chấp nhận được, cũng như với một số nước, đó còn là mối đe dọa đối với an ninh của chính họ. Trước sự dịch chuyển này, trật tự ở châu Âu sẽ phải được nhìn nhận chủ yếu ở mặt quân sự, bởi Nga có sức mạnh quân sự lớn hơn sức mạnh kinh tế, nên trật tự này sẽ nằm trong mối quan tâm của điện Kremlin.

Nga có lực lượng quân đội theo quy ước lớn nhất châu Âu mà nước này đã sẵn sàng sử dụng sức mạnh đó. Chính sách quốc phòng của EU - trái ngược với NATO - còn lâu mới có thể cung cấp an ninh cho các thành viên của mình. Do đó, sự đảm bảo về mặt quân sự, đặc biệt là đối với các thành viên phía đông của EU, sẽ là chìa khóa.

Tương lai châu Âu

Trong trường hợp Nga giành chiến thắng ở Ukraine, vị thế của Đức ở châu Âu sẽ bị thách thức nghiêm trọng. Đức là một cường quốc quân sự với bản sắc chính trị thời hậu chiến là từ chối tham chiến. Các quốc gia bao quanh nước này, đặc biệt là ở phía đông với Ba Lan và các nước vùng Baltic, có nguy cơ bị trở nên bất ổn. Pháp và Anh sẽ giữ vai trò hàng đầu trong việc giải quyết các các vấn đề châu Âu nhờ lực lượng quân sự tương đối mạnh và truyền thống can thiệp quân sự. Tuy nhiên, nhân tố quan trọng ở châu Âu vẫn là Mỹ. NATO cũng như các quốc gia đang lo lắng và hoang mang ở phía đông châu vẫn sẽ phụ thuộc vào sự hỗ trợ của Mỹ.

Các quốc gia thành viên phía đông của EU, bao gồm Estonia, Latvia, Litva, Ba Lan và Romania, nhiều khả năng sẽ duy trì một số lượng đáng kể quân đội NATO đồn trú trên lãnh thổ của họ. Yêu cầu gia nhập NATO và yêu cầu nhận được cam kết theo điều 5 Hiến chương NATO từ Phần Lan và Thụy Điển sẽ không thể bị từ chối. Ở Ukraine, các nước EU và NATO sẽ không bao giờ công nhận một chế độ mới thân Nga do Moscow xây dựng. Tuy nhiên, họ sẽ phải đối mặt với vấn đề tương tự như với Belarus: Đó là thực hiện các biện pháp trừng phạt mà không trừng phạt người dân và hỗ trợ những người có nhu cầu mà không tiếp cận với họ. Một số thành viên NATO sẽ thúc đẩy một cuộc nổi dậy ở Ukraine trong khi Nga sẽ phản ứng bằng cách đe dọa các thành viên NATO.

Tình cảnh khó khăn của Ukraine sẽ trở nên vô cùng nghiêm trọng. Dòng người tị nạn sẽ chạy trốn theo nhiều hướng, có thể lên tới hàng triệu người. Những thành phần trong quân đội Ukraine không trực tiếp bị đánh bại sẽ tiếp tục chiến đấu, tương tự như cuộc chiến tranh giữa các phe phái vốn xé nát toàn bộ khu vực này ở châu Âu trong và sau Thế chiến II.

Tình trạng leo thang căng thẳng kéo dài giữa Nga và châu Âu có thể vẫn lạnh trên khía cạnh quân sự quân sự nhưng sẽ nóng ở khía cạnh kinh tế. Các biện pháp trừng phạt đối với Nga vào năm 2014, liên quan đến ngoại giao chính thức (thường được gọi là quá trình Minsk) không quá khắc nghiệt. Chúng thậm chí có thể đảo ngược và có điều kiện. Sau khi Nga tấn công Ukraine, các biện pháp trừng phạt mới đối với lĩnh vực ngân hàng và chuyển giao công nghệ sẽ đáng kể và lâu dài.

Theo chính quyền Mỹ, chúng sẽ được đưa ra giữa bối cảnh ngoại giao thất bại, và sẽ bắt đầu ở những vị trí cao nhất. Đáp lại, Nga sẽ ăn miếng trả miếng, rất có thể trong lĩnh vực an ninh mạng cũng như năng lượng. Moscow sẽ hạn chế việc tiếp cận các mặt hàng quan trọng như titanium mà Nga là nhà xuất khẩu lớn thứ hai thế giới. Cuộc chiến tiêu hao này sẽ thách thức cả hai bên. Nga sẽ cứng rắn nhằm khiến một, hoặc một số quốc gia châu Âu rút khỏi xung đột kinh tế bằng cách gắn sự nới lỏng căng thẳng với lợi ích cá nhân của họ, từ đó làm suy yếu sự đồng thuận trong EU và NATO.

Thế mạnh của châu Âu là ảnh hưởng kinh tế. Lợi thế của Nga là bất kỳ nguồn cơn nào gây chia rẽ hoặc gián đoạn ở các quốc gia châu Âu hoặc ở các đối tác xuyên Đại Tây Dương của châu Âu. Lúc ấy, Nga sẽ tranh thủ thời cơ. Nếu một phong trào hoặc ứng viên thân Nga xuất hiện, ứng viên đó có thể được ủng hộ trực tiếp hoặc gián tiếp. Nếu một điểm yếu nào đó về kinh tế hoặc chính trị làm giảm hiệu quả chính sách đối ngoại của Mỹ và đồng minh thì nó sẽ thành vũ khí cho các hoạt động tuyên truyền của Nga.

Phần lớn trong số những điều này đang xảy ra. Tuy nhiên, một cuộc chiến ở Ukraine sẽ làm gia tăng rủi ro. Nga sẽ sử dụng nhiều nguồn lực hơn và sẽ không ngại lựa chọn các công cụ của mình. Dòng người tị nạn trên quy mô lớn đến châu Âu sẽ làm trầm trọng thêm chính sách tị nạn chưa được giải quyết của EU và tạo ra mảnh đất màu mỡ cho những người theo chủ nghĩa dân túy.

Ngoài ra, tương lai của châu Âu sẽ phụ thuộc vào cuộc bầu cử Mỹ năm 2024. Việc thắng cử của Donald Trump hoặc một ứng viên giống ông Trump có thể sẽ phá hủy mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương vào thời điểm nguy hiểm của châu Âu, đặt ra câu hỏi về vị trí của NATO và các đảm bảo an ninh của khối này đối với châu Âu.

Tác động sau chiến thắng của Nga

Với Mỹ, chiến thắng của Nga sẽ có ảnh hưởng sâu sắc đến chiến lược lớn của nước này ở châu Âu, châu Á và Trung Đông. Đầu tiên, thành công của Nga ở Ukraine sẽ khiến Washington phải chuyển hướng sang châu Âu. Điều 5 Hiến chương NATO sẽ không được phép mơ hồ. Chỉ có cam kết mạnh mẽ của Mỹ với an ninh châu Âu mới có thể ngăn cản Nga chia rẽ các nước châu Âu. Hiện điều này khó có thể đạt được do những ưu tiên cạnh tranh lẫn nhau, đặc biệt những ưu tiên này bất đồng với những ưu tiên của Mỹ trong mối quan hệ ngày càng xấu đi với Trung Quốc.

Dù vậy, các lợi ích bị đe dọa vẫn là căn bản. Mỹ có những thực thể thương mại rất lớn ở châu Âu. Châu Âu và Mỹ đều là những đối tác đầu tư và thương mại lớn của nhau với trao đổi hàng hóa và dịch vụ là 1.100 tỷ USD năm 2014. Một châu Âu hòa bình, vận hành tốt sẽ có lợi cho chính sách đối ngoại của Mỹ về biến đổi khí hậu, không phổ biến vũ khí hạt nhân, y tế công toàn cầu và quản lý căng thẳng với Trung Quốc hoặc Nga. Nếu châu Âu mất ổn định thì Mỹ sẽ ngày càng đơn độc hơn trên trường quốc tế.

NATO là công cụ mà thông qua đó Mỹ có thể cung cấp những đảm bảo an ninh cho châu Âu và răn đe Nga. Cuộc chiến ở Ukraine không khiến NATO hồi sinh thành một liên minh xây dựng dân chủ hay một công cụ cho những cuộc viễn chinh ngoài khu vực như cuộc chiến ở Afghanistan mà là một liên minh phòng thủ quân sự như mục đích vốn có của nó. Mặc dù châu Âu sẽ yêu cầu cam kết quân sự lớn hơn từ Mỹ nhưng một cuộc tấn công của Nga vào Ukraine sẽ khiến từng thành viên NATO phải tăng chi tiêu quân sự của mình. Với châu Âu, điều này sẽ trở thành lời kêu gọi cuối cùng để cải thiện khả năng phòng thủ của châu Âu nhằm hỗ trợ Mỹ đối phó với Nga và Trung Quốc.

Đối với một Moscow hiện đang đối đầu lâu dài với phương Tây, Bắc Kinh có thể đóng vai trò hậu thuẫn về kinh tế và là đối tác cùng Nga chống lại Mỹ.

Bên cạnh đó, cú sốc trước động thái quân sự của Nga cũng có thể đặt ra những câu hỏi tương tự ở Ankara. Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan vốn luôn tận hưởng trò chơi Chiến tranh Lạnh khi các siêu cường đối đầu để đạt được lợi thế. Nhưng Thổ Nhĩ Kỳ có mối quan hệ đáng kể với Ukraine. Hơn nữa, là một thành viên NATO, nước này sẽ không hưởng lợi từ việc quân sự hóa Biển Đen và Đông Địa Trung Hải. Các hành động của Nga có thể khiến Thổ Nhĩ Kỳ ngả về phía Mỹ, đồng thời chia rẽ Ankara và Moscow. Điều này là tốt cho NATO và cũng mở ra khả năng lớn hơn cho quan hệ đối tác Mỹ - Thổ Nhĩ Kỳ ở Trung Đông. Thay vì gây phiền toái, Thổ Nhĩ Kỳ có thể trở thành một đồng minh thực thụ.

Một hậu quả cay đắng hơn của cuộc chiến ở Ukraine là Nga và Mỹ sẽ đối đầu với nhau như những kẻ thù ở châu Âu. Tuy nhiên, hai nước sẽ là hai kẻ thù không thể có những hành động thù địch vượt quá ngưỡng nhất định. Bất chấp những khác biệt về thế giới quan, ý thức hệ đối lập, hai cường quốc hạt nhân lớn nhất thế giới sẽ phải kiểm soát sự giận dữ của mình. Điều này sẽ dẫn đến một trò tung hứng vô cùng phức tạp: tình trạng chiến tranh kinh tế và đấu tranh chính trị trên khắp châu Âu nhưng là một tình trạng mà căng thẳng không được leo thành một cuộc chiến trực tiếp. Đối đầu Nga - Mỹ trong viễn cảnh xấu nhất có thể mở rộng các cuộc chiến ủy nhiệm ở Trung Đông hoặc châu Phi nếu Mỹ quyết định tái hiện diện ở đây sau cuộc rút quân thảm khốc ở Afghanistan.

Việc duy trì liên lạc, đặc biệt về ổn định chiến lược và an ninh mạng sẽ vô cùng quan trọng. Một điều đáng chú là sự hợp tác Nga - Mỹ trước các hoạt động an ninh mạng độc hại sẽ tiếp tục trong suốt thời kỳ căng thẳng hiện nay. Duy trì các thỏa thuận kiểm soát vũ trang nghiêm ngặt thậm chí sẽ ngày càng quan trọng hơn sau cuộc chiến ở Ukraine và việc áp dụng các biện pháp trừng phạt sau đó.