Dữ liệu mới cho thấy đường sắt hàng hóa Mỹ gây ô nhiễm hơn than đá

Lượng phát thải đường sắt vượt các nhà máy điện than

Ngành đường sắt chở hàng của Mỹ, vốn được xem là phương thức vận tải hiệu quả hơn về năng lượng so với vận tải đường bộ, đang đối mặt với một thực tế đáng lo ngại khi lượng khí thải nitơ oxit (NOx) - một chất gây ô nhiễm chính - từ toàn bộ hệ thống đường sắt trong năm 2024 cao hơn tổng lượng phát thải từ các nhà máy điện than trên khắp nước này. Đây là lần đầu tiên một ngành vận tải vượt qua mốc này, theo phân tích của hãng Reuters dựa trên dữ liệu chính thức.

Cụ thể, báo cáo cho thấy các công ty đường sắt ở Mỹ thải ra khoảng 485.000 tấn NOx trong năm 2024, so với 452.000 tấn phát sinh từ các nhà máy điện than, vốn từng là nguồn gây ô nhiễm lớn nhất của quốc gia. Trong đó, BNSF Railway - một trong sáu đường sắt hạng I lớn nhất và thuộc sở hữu của tập đoàn Berkshire Hathaway - đóng góp khoảng 161.500 tấn NOx, tương đương gần một phần ba tổng lượng phát thải ngành đường sắt.

Mặc dù nhiều doanh nghiệp trong ngành vẫn quảng bá hiệu quả môi trường của vận tải đường sắt so với vận tải đường bộ, con số này cho thấy vấn đề môi trường từ hoạt động chạy đầu máy diesel cũ và thiếu đầu tư nâng cấp đội tàu. Một đại diện BNSF từng thừa nhận trong trao đổi với Reuters: “We don’t dispute your number. BNSF is the biggest Class I railroad by volume” - ngụ ý thừa nhận vai trò lớn của họ trong tổng phát thải nhưng không phủ nhận dữ liệu báo cáo.

Thách thức hiện đại hóa và triển vọng chính sách

 

Tình trạng lượng khí thải NOx cao của ngành đường sắt xuất phát từ nhiều yếu tố, trong đó có đội tàu cũ kỹ với tuổi trung bình lên tới gần ba thập kỷ và tiêu chuẩn phát thải liên bang lỏng lẻo đối với các loại đầu máy thế hệ cũ. Chỉ khoảng 6,5% số đầu máy tại sáu đường sắt hàng đầu đáp ứng tiêu chuẩn phát thải nghiêm ngặt nhất của Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ (EPA). Việc chậm đổi mới thiết bị được lý giải là do chi phí đầu tư rất lớn và lo ngại về quy định tương lai khiến các công ty dè dặt trong mua sắm đầu máy mới.

Chuyên gia ngành vận tải cho rằng nếu kế hoạch sáp nhập 85 tỷ USD giữa hai hãng Union Pacific và Norfolk Southern được phê duyệt, điều này có thể tạo ra công ty đường sắt hàng hóa bờ Đông - bờ Tây đầu tiên ở Mỹ, tuy nhiên cũng sẽ đặt ra nhiều thách thức mới về quản lý phát thải và hiệu quả môi trường. Đồng thời, ngành đường sắt hiện vẫn miễn cưỡng chuyển hướng sang các công nghệ sạch hơn như điện khí hóa hay động cơ diesel sạch do chi phí hạ tầng quá lớn.

Dù vậy, bối cảnh ô nhiễm môi trường tại Mỹ đang có những tín hiệu biến đổi. Theo các báo cáo khác về phát thải khí từ nhà máy điện, lượng khí thải SO2 và NOx từ các nhà máy phát điện than trong những năm gần đây đã giảm đáng kể nhờ tăng cường nguồn phát điện sạch và khí tự nhiên, thay thế dần than đá trong cơ cấu điện lực. Điều này phản ánh sự chuyển dịch trong ngành năng lượng nhưng cũng đồng nghĩa với việc vận tải đường sắt - vốn chưa cải thiện tương ứng - trở thành nguồn ô nhiễm nổi bật hơn.

 

Các nhà bảo vệ môi trường kêu gọi Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ và cơ quan lập pháp tăng cường các tiêu chuẩn phát thải đối với đầu máy đường sắt, nhằm thúc đẩy hiện đại hóa đội tàu và áp dụng công nghệ sạch hơn. Họ nhấn mạnh rằng nếu không có hành động quyết liệt, sự phụ thuộc lâu dài vào các động cơ diesel cũ sẽ tiếp tục gây ra hệ quả xấu cho chất lượng không khí, sức khỏe cộng đồng và mục tiêu giảm phát thải quốc gia.

Trong bối cảnh toàn cầu hướng tới giảm phát thải nhà kính và ô nhiễm không khí, sự kiện ngành vận tải đường sắt Mỹ thải nhiều NOx hơn cả nhà máy điện than là một lời cảnh tỉnh rằng việc xem xét lại vai trò của các nguồn phát thải kể cả trong các lĩnh vực truyền thống “xanh hơn” là cần thiết.