Tại sao IS lại lớn mạnh vượt xa al-Qaeda?

Mộ binh sỹ chính phủ Iraq kiểm tra một toà nhà ở ngoại ô Falluja, Iraq, nơi đang có giao tranh ác liệt giữa quân chính phủ và IS.

Sáng sớm ngày 12/6, tên Omar Mateen cầm súng xông vào hộp đêm đồng tính Pulse ở Orlando, Florida, bắn chết 50 người và làm 53 người khác bị thương. Trước khi thực hiện vụ tấn công, hắn gọi cho 911 và tuyên bố trung thành với tổ chức khủng bố Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS). Ngày tiếp theo, IS nhận trách nhiệm đồng thời cho biết Mateen là “một trong những chiến binh của Nhà nước Hồi giáo trên đất Mỹ”.

Tuy nhiên, các nhà chức trách Mỹ cho biết, thậm chí nếu Mateen lấy cảm hứng từ IS để gây nên vụ khủng bố khủng khiếp nhất trong lịch sử nước Mỹ hiện đại thì hiện vẫn chưa có bằng chứng nào cho thấy hắn có liên hệ trực tiếp với IS cũng như được đào tạo, chỉ dẫn bởi những kẻ lên kế hoạch khủng bố. Thay vào đó, Mateen có thể đã nghe theo lời kêu gọi của các lãnh đạo IS tiến hành các cuộc tấn công “sói đơn độc” ở phương Tây, đặc biệt trong tháng ăn chay Ramadan của người Hồi giáo.

Hai năm trước, các chiến binh IS tiến vào Mosul, thành phố lớn nhất Iraq. Thành công nhanh chóng, các chiến binh chiếm giữ một vùng lãnh thổ rộng lớn ở miền bắc Iraq và củng cố quyền kiểm soát tại nhiều khu vực ở Syria. Đến nay, IS đang làm lu mờ al-Qaeda và trở thành mối đe dọa khủng bố nghiêm trọng nhất thế giới. Các quan chức an ninh phương Tây và Trung Đông coi IS đặc biệt nghiêm trọng với an ninh nội địa, đặc biệt bởi cách chúng làm chủ các phương tiện truyền thông xã hội nhằm tuyển dụng hàng nghìn thanh niên Hồi giáo vào hàng ngũ của mình.

Kể từ năm 2013, IS và al-Qaeda bắt đầu cạnh tranh nhau về nguồn quỹ, tuyển dụng và uy tín. Chúng thường tranh luận về các chiến thuật. IS đang làm lu mờ al-Qaeda bằng các cuộc tàn sát người dân vô tội, điển hình là cuộc tấn công gần đây ở Paris, Baghdad, Beirut và đâu đó trên thế giới. Đến cuối năm 2014, IS chiếm giữ một vùng lãnh thổ rộng lớn ở Iraq và Syria. Tổ chức này tuyên bố thành lập một nhà nước trên vùng lãnh thổ chúng chiếm đóng, lập tên Abu Bakr al-Baghdadi làm thủ lĩnh và “lãnh đạo của người Hồi giáo trên toàn thế giới”.

Chúng thành lập một khu vực cơ sở để cai trị lãnh thổ, đào tạo hàng nghìn chiến binh, tạo thu nhập từ hoạt động buôn bán bất hợp pháp dầu mỏ và các nguồn tài nguyên khác, tất cả đều có quy mô lớn mà al-Qaeda chưa bao giờ đạt được. IS cũng đẩy mạnh chiến dịch tuyển quân, thúc đẩy hiện diện trên các phương tiện truyền thông hơn hẳn so với al-Qaeda.

Với nhà nước tự xưng, IS giành quyền kiểm soát nhiều hơn các nguồn tài nguyên, thu về nhiều tiền hơn al-Qaeda. Thu nhập của chúng đến từ việc bán dầu, lúa mì, tiền thuế của người dân và bắt cóc tống tiền.

Trong năm 2014, IS thu về 2 tỷ USD, theo Bộ Tài chính Mỹ. Trong đó bao gồm 500 triệu USD từ hoạt động buôn bán dầu bất hợp pháp và tới hơn 1 tỷ từ tiền cướp ngân hàng khi chúng quét qua Syria và Iraq. Trái ngược lại, al-Qaeda từ lâu chỉ dựa vào khoản tiền tài trợ của các cá nhân giàu có, đặc biệt là từ Saudi Arabia, Kuwait và Các Tiểu vương quốc Ả-rập Thống nhất.

Một khác nhau quan trọng khác giữa IS và al-Qaeda là al-Qaeda muốn lật đổ những gì họ xem là chế độ tham nhũng và “bỏ đạo” ở Trung Đông, tức “kẻ thù gần”. Nhưng để làm điều này, các lãnh đạo al-Qaeda lại tập trung vào “kẻ thù xa” là Mỹ và phương Tây. Trong khi đó, IS lại có chiến lược tập trung vào “kẻ thù gần”, nghĩa là nhằm vào các chế độ “bỏ đạo”, đánh chiếm lãnh thổ ở Syria, Iraq và các khu vực khác của Ả-rập. Cho đến nay, chiến lược này của IS được cho là khá thành công.

Khi al-Qaeda suy yếu, IS tìm cách mở rộng lãnh thổ mới. Tháng 11/2014, thủ lĩnh IS Baghdadi thông báo đã lập nên các tỉnh của IS trong 5 quốc gia mới là Saudi Arabia, Yemen, Libya, Algeria và Ai Cập. Trong khi đó những kẻ có cảm tình với IS ở khắp mọi nơi cam kết trung thành với Baghdadi. Hắn kêu gọi những người ủng hộ tiến hành các cuộc tấn công “sói đơn độc” ở bất cứ nơi đâu có thể và hơn 1 năm qua, các chiến binh của chúng trên khắp thế giới đang thực hiện theo lời của thủ lĩnh này.