Vì sao máy bay không người lái Iran trở thành cơn “ác mộng” của Mỹ?

Cáo buộc về các vụ tấn công bằng máy bay không người lái (UAV)

Các quan chức Mỹ cho rằng, lực lượng dân quân liên hệ với Iran tại Iraq thời gian gần đây đã tăng cường theo dõi quân đội và các căn cứ của Mỹ tại nước này bằng cách sử dụng những loại máy bay không người lái sẵn có trên thị trường. Ngoài việc theo dõi, máy bay không người lái của Iran có thể thả đạn dược, thậm chí tiến hành “các cuộc tấn công liều chết bằng cách chở đầy thuốc nổ và đâm vào một mục tiêu nào đó”, một quan chức Mỹ không tiết lộ danh tính cho biết. “Chúng tôi đã nhận thấy sự gia tăng các hoạt động của máy bay không người lái tại Iraq, gần các căn cứ và cơ sở của chúng tôi”, nguồn tin trên khẳng định.

Máy bay không người lái Mohajer-6 của Iran. Ảnh: Sputnik.

Bên cạnh đó, Mỹ cũng cáo buộc lực lượng Houthi do Iran hậu thuẫn tại Yemen đẩy mạnh tấn công bằng UAV, ném bom sân bay và các cơ sở dầu mỏ tại Saudi Arabia –đối thủ chính của Iran.

Tiết lộ nêu trên được đưa ra trong bối cảnh căng thẳng giữa Mỹ và Iran đang leo thang, đặc biệt sau vụ Iran sử dụng tên lửa đất đối không bắn hạ máy bay không người lái của Mỹ, động thái khiến Tổng thống Donald Trump suýt nữa đã ra quyết định tấn công đáp trả. Tiết lộ này cũng nêu bật những cách thức mà Tehran và lực lượng đồng minh gia tăng phụ thuộc vào UAV tại những nơi như Yemen, Syria, Iraq, Eo biển Hormuz.

Tuy nhiên, nhiều nhà phân tích cho rằng, việc Iran cùng các đồng minh trong khu vực tăng cường sử dụng máy bay không người lái là một chiến lược nhằm đẩy lùi các cuộc tấn công bên ngoài và bảo vệ Tehran trước sức ép từ Mỹ cùng các đối thủ của nước này như Israel và Saudi Arabia.

Một quan chức Mỹ cho biết, Iran hiện nay đang điều 2 hoặc 3 chiếc UAV bay qua vùng Vịnh mỗi ngày, biến hoạt động này trở thành một phần cốt lõi trong nỗ lực của Tehran để theo dõi Eo biển Hormuz – nơi trung chuyển và giao thương khoảng 1/5 lượng dầu mỏ của thể giới. Mỹ và Saudi Arabi đã cáo buộc Iran tiến hành tấn công 6 chiếc tàu chở dầu gần Eo biển Hormuz trong suốt hai tháng qua, tuy nhiên, Iran đã bác bỏ cáo buộc này.

Theo Reuters, Mỹ đã gửi cảnh báo gián tiếp tới Iran, nói rằng bất cứ cuộc tấn công nào nhằm vào các lực lượng Mỹ tại Iraq do các tổ chức thân Iran thực hiện cũng bị Mỹ xem là do chính Iran tiến hành. Giới chức an ninh Iraq cho hay, các nhóm dân quân liên hệ với Iran tại Iraq bắt đầu sử dụng máy bay không người lái vào năm 2014 và 2015 trong các cuộc chiến giành lại lãnh thổ từ tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng. Các nhóm này đã được Lực lượng vũ trang cách mạng Iran và lực lượng Hezbollah đào tạo cách sử dụng UAV. “Các nhóm dân quân chủ chốt có khả năng tiến hành tấn công sử dụng máy bay không người lái. Liệu họ sẽ nhắm mục tiêu vào các lợi ích của Mỹ? Điều đó vẫn chưa xảy ra. Từ trước đến nay, họ vẫn sử dụng tên lửa Katyusha và súng cối trong các cuộc tấn công hạn chế nhằm vào lợi ích của Mỹ tại Iraq, với mục đích chính là gửi thông điệp cảnh báo chứ không phải cố gắng gây thiệt hại. Tuy nhiên, khả năng sử dụng máy bay không người lái chất đầy thuốc nổ vẫn có thể xảy ra, một khi tình hình giữa Mỹ và Iran trở nên tồi tệ hơn”, một quan chức an ninh Iraq nhận xét.

Khả năng phát triển UAV của Iran

Hồi tháng 3/2019, Iran đã tự hào thông báo về một cuộc tập trận quân sự phức tạp, có sự tham gia của 50 máy bay không người lái. Trong đoạn video được phát sóng trên truyền hình, hàng loạt máy bay không người lái lướt qua bầu trời trong xanh, ném bom xuống các tòa nhà trên một hòn đảo ở vùng Vịnh. Ông Douglas Barrie, thành viên cấp cao tại Viện nghiên cứu chiến lược quốc tế có trụ sở tại London cho rằng: “Điều đó chứng tỏ Iran hoàn toàn có khả năng phát triển các loại UAV không thể chối cãi. Câu hỏi đặt ra là mức độ công nghệ thực tế nước này sử dụng là gì?”. Theo ông Barrie, Israel vẫn được coi là quốc gia có công nghệ phát triển nhất trong khu vực.

Nhà phân tích này phỏng đoán, Iran có thể đã vận dụng công nghệ Mỹ để giúp nâng cấp chương trình máy bay không người lái của mình. Vì trước đó vào năm 2011, một máy bay do thám không người lái hiện đại RQ-170 Sentinel của Mỹ đã bị bắn hạ ở miền đông Iran và các chỉ huy lực lượng vũ trang cách mạng Iran nói rằng họ có thể phân tích cấu trúc, chức năng và hoạt động của máy bay và tái tạo lại nó. Điều này đã làm dấy lên nhiều tranh cãi giữa các nhà phân tích suốt thời gian dài. Ông Jeremy Binnie, người phụ trách mảng Trung Đông và Bắc Phi của tạp chí quân sựJane's Defence Weekly(trụ sở ở Anh), nói: “Iran thực sự đã phát triển một số loại máy bay ngày càng tinh vi hơn về khả năng mang vũ khí dẫn đường và thực hiện các nhiệm vụ giám sát tầm xa”.

Xuất khẩu công nghệ cho đồng minh

Nhiều nhà phân tích và các cựu quan chức an ninh cho rằng, Iran đã chuyển giao máy bay không người lái và công nghệ cho các đồng minh trong khu vực. Theo nguồn tin từ một quan chức thuộc liên minh do Saudi Arabia dẫn đầu tham chiến tại Yemen, Lực lượng vũ trang cách mạng Iran cùng với lực lượng Hezbollah đã dạy phiến quân Houthi cách sử dụng máy bay không người lái và vận hành các đường link tải video từ Tehran và Beirut để truyền đạt kiến thức kỹ thuật chuyên môn trong trường hợp cần thiết.

Theo đánh giá của các chuyên gia Liên Hợp Quốc, Houthi hiện giờ sở hữu những loại máy bay không người lái có thể thả các quả bom to hơn, tấn công mục tiêu chính xác hơn trước kia. Hồi tháng 5 vừa qua, hai trạm bơm dầu nằm sâu hàng trăm km bên trong lãnh thổ Saudi Arabia đã bị tấn công bởi máy bay không người lái.

“Những chiếc máy bay không người lái tấn công đường ống dẫn dầu có thể đã được phóng từ bên trong lãnh thổ Saudi Arabia. Cũng có khả năng phiến quân Houthi đã tăng cường năng lực tấn công nhờ vào công nghệ vệ tinh và được nâng cấp với khả năng kéo dài khoảng cách”, chuyên gia nghiên cứu máy bay không người lái Brett Velicovich, từng là một cựu binh của quân đội Mỹ đưa ra nhận định.

Một chỉ huy của Hezbollah từng tiết lộ năm 2014 rằng Iran đã đào tạo cho lực lượng này cách vận hành máy bay không người lái, chủ yếu để phục vụ cho các cuộc tấn công nhằm vào cứ điểm của IS. Nhưng trong khoảng thời gian đó, họ đã sử dụng máy bay không người lái theo dõi những cứ điểm quân sự ủa Mỹ tại Iraq và trong cuộc xung đột ở Syria, nơi họ tham chiến nhằm hỗ trợ cho Tổng thống Syria Bashar al-Assad.

Trong khi đó, Reuters dẫn nguồn tin từ hai quan chức an ninh Iraq cho biết, các nhóm dân quân thân Iran tại Iraq hiện nay đã có đủ trình độ và kỹ năng để nâng cấp máy bay không người lái, phục vụ cho các cuộc tấn công.