Kỳ vọng về xuất khẩu gỗ có nguy cơ sụp đổ?

Báo cáo "Đối diện và vượt qua thách thức: Tác động của đại dịch Covid-19" tới ngành gỗ và nỗ lực của doanh nghiệp của nhóm nghiên cứu do Tổ chức Forest Trends, Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (Viforest), Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ Tp.HCM (Hawa), Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Bình Định (FPA Bình Định) và Hội Chế biến gỗ tỉnh Bình Dương (Bifa) vừa công bố đã cho thấy tác động của ngành gỗ bởi dịch Covid-19, đặc biệt là ở khâu xuất khẩu.

80% khách hàng dừng hoặc huỷ đơn hàng

Ông Tô Xuân Phúc (Forest Trends) cho biết xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ (đồ gỗ) được coi là một trong những ngành công nghiệp mũi nhọn, với kim ngạch xuất khẩu năm 2020 dự kiến đạt 12 tỷ USD. Tuy nhiên, có nhiều tín hiệu rõ ràng cho thấy đại dịch sẽ làm sụp đổ kỳ vọng này.

Ông Điền Quang Hiệp, Chủ tịch Bifa, Tổng giám đốc Công ty Minh Phát 2 cho biết: Đến giờ này, toàn bộ thị trường lớn hầu như đã "đóng băng"… Mỹ và EU thì "đóng băng" hoàn toàn. Nhật Bản và Hàn Quốc thì còn lác đác. Trung Quốc bắt đầu mở lại nhưng chắc chắn còn lâu mới quay trở lại được bình thường… Thị trường toàn cầu gần như mất hết. Trước khi dịch xảy ra, Mỹ, EU, Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc là 5 thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, với kim ngạch xuất khẩu hàng năm từ các thị trường này chiếm khoảng 90% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả ngành.

Theo báo cáo nội bộ trong các hiệp hội gỗ ngày 30/3 vừa qua của Viforest, dựa trên thông tin chia sẻ từ một số doanh nghiệp xuất khẩu đồ gỗ đi Mỹ và EU, khoảng 80% người mua từ các thị trường này hiện đã dừng hoặc đang hủy đơn hàng.

Ông Vũ Hải Bằng, Tổng giám đốc Công ty Woodsland cho biết đa phần khách hàng của doanh nghiệp này đã thông báo ngừng đơn hàng. Mọi việc diễn ra quá nhanh, chỉ trong vòng 2 tuần. “Dự kiến 6-7 tuần nữa mới có thêm thông tin các cửa hàng bên kia có nhận hàng cũng mình nữa hay không”, ông Bằng nói.

Hủy bỏ hoặc dừng đơn hàng cũng xảy ra ở các thị trường xuất khẩu như Nhật Bản và Hàn Quốc. Theo báo cáo nội bộ ngày 30/3 của Viforest với thông tin thu thập từ một số doanh nghiệp của Việt Nam xuất khẩu đồ gỗ vào 2 thị trường này, khoảng 60-80% người mua hàng yêu cầu giao hàng chậm hoặc hủy đơn hàng.

Theo ông Nguyễn Đức Kiên, Phó Tổng giám đốc Công ty TNHH Kẻ Gỗ - doanh nghiệp chủ yếu xuất khẩu gỗ dán sang Hàn Quốc và Nhật Bản (và xuất khẩu dao dĩa gỗ sang EU), hiện tại, các khách hàng đình trệ hết các đơn hàng. Trước dịch, bình quân mỗi tháng doanh nghiệp xuất khẩu 50 container hàng, hiện lượng xuất khẩu chỉ còn 5 container/tháng, tương đương 10% trước khi dịch xảy ra. Hiện nay, công ty cũng chưa nhận được đơn hàng từ tháng 5 trở đi.

Thông tin từ Công ty TNHH Juma Phú Thọ - một trong những công ty sản xuất và xuất khẩu gỗ dán lớn nhất tại Việt Nam, với lượng xuất khẩu sang Mỹ chiếm 30% tổng lượng gỗ dán xuất khẩu của cả Việt Nam vào Mỹ, trước dịch lượng xuất được khoảng 450 container mỗi tháng, tuy nhiên hiện co hẹp lại chỉ còn khoảng 200 container.

Ông Tô Xuân Phúc cho biết, nguồn thông tin từ 124 doanh nghiệp tham gia khảo sát cho thấy: 51% doanh nghiệp đã phải thu hẹp quy mô sản xuất do dịch; 35% cho biết mặc dù hiện đang hoạt động bình thường nhưng phải sẽ tạm ngừng sản xuất trong thời gian tới; 7% đã ngừng hoạt động và 7% vẫn hoạt động bình thường.

Cũng từ khảo sát này cho thấy 75% số doanh nghiệp phản hồi về tác động của đại dịch tới tình hình tài chính của doanh nghiệp cho biết thiệt hại ban đầu đối với các doanh nghiệp ước tính vào khoảng 3.066 tỷ đồng, tương đương với gần 25 tỷ đồng với mỗi doanh nghiệp. Đây chỉ là những thiệt hại được đánh giá bước đầu. Có 24% số doanh nghiệp tham gia khảo sát hiện chưa xác định được thiệt hại. Khoảng 1% số doanh nghiệp phản hồi cho biết đại dịch đã làm giảm 70% doanh thu của doanh nghiệp. Quy mô thiệt hại chắc chắc còn lớn hơn nhiều con số này. Thông tin từ một doanh nghiệp giấu tên cho biết chỉ trong 2 tuần, doanh nghiệp đã mất khoảng 4 triệu USD vì người mua hủy đơn hàng.

Phải chăng cơ cấu dòng sản phẩm sai?

Bên cạnh sự hỗ trợ từ phía Chính phủ cũng như các bộ ngành, địa phương để các chính sách giảm, giãn thuế, hỗ trợ lãi suất... được nhanh chóng thực thi, ông Điền Quang Hiệp, Chủ tịch Bifa nhận xét: “Trong bối cảnh này, doanh nghiệp chỉ có 2 sự lựa chọn. Một là cố gắng tìm các giải pháp nhằm tồn tại và chuẩn bị kỹ càng các bước tiếp theo để khi nào bệnh dịch qua đi thì doanh nghiệp có thể tăng tốc trở lại vị trí trước dịch. Hai là đóng cửa và phá sản. Tất nhiên, chẳng doanh nghiệp nào muốn lựa chọn phương án thứ hai, thành thử doanh nghiệp nào cũng phải cố gắng tìm mọi cách để tồn tại”.

Một số doanh nghiệp tranh thủ cơ hội trong giai đoạn giảm quy mô hoạt động để tổ chức lại quy mô và năng lực sản xuất. Ông Hiệp cho biết hiện năng suất lao động trong ngành gỗ của Việt Nam còn thấp hơn khoảng 20% so với năng suất lao động của ngành gỗ Trung Quốc. Hoạt động sản xuất kinh doanh trùng xuống trong giai đoạn này bên cạnh những tác động tiêu cực tới doanh nghiệp, cũng có thuận lợi là tạo ra khoảng thời gian để doanh nghiệp nhìn nhận lại hoạt động sản xuất kinh doanh của mình, tìm ra các khía cạnh/khâu chưa hiệu quả, từ đó đưa ra phương án cải thiện để nâng cao hiệu quả sản xuất, nâng cao năng suất lao động.

Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp đang đẩy mạnh bán hàng online, tìm kiếm các đơn hàng trên Facebook, Zalo, Viber...

Tuy nhiên, về lâu dài, ông Tô Xuân Phúc cho rằng doanh nghiệp cần phải xác định dòng sản phẩm và thị trường chiến lược có vai trò đặc biệt quan trọng đối với sự tồn tại và phát triển của ngành chế biến gỗ xuất khẩu. Điều này đặc biệt đúng trong bối cảnh đại dịch đang xảy ra. Dòng sản phẩm chiến lược là các sản phẩm có nhu cầu lớn, có độ ổn định cao và cầu liên tục mở rộng. Thị trường chiến lược là thị trường chiếm thị phần lớn, có độ ổn định cao và cầu luôn tăng, ví dụ như thị trường Mỹ, Nhật Bản và Hàn Quốc.

Theo ông Đỗ Xuân Lập, Chủ tịch Viforest: “Trong khi hầu hết doanh nghiệp trong ngành hiện đang phải thu hẹp quy mô sản xuất, một số doanh nghiệp vẫn hoạt động bình thường, lý do là bởi họ đi vào các dòng sản phẩm có độ ổn định rất lớn, tại các thị trường trọng điểm”.

“Hiện, cơ cấu dòng sản phẩm gỗ của Việt Nam đang sai”, ông Đỗ Xuân Lập nhận xét. Theo ông, sai là bởi ngành hiện đang sản xuất các sản phẩm không có nhu cầu lớn và nhu cầu không tăng cao trong tương lai. Cụ thể, nhóm đồ gỗ phòng bếp, phòng tắm và bàn trang điểm hiện đang chiếm khoảng 60% tổng cầu của tất cả các loại đồ gỗ trên toàn thế giới, phần 40% còn lại là các nhóm đồ gỗ khác như đồ gỗ văn phòng, đồ gỗ ngoài trời…

"Khi dịch bệnh xảy ra, chuỗi cung cho các loại đồ gỗ chiến lược không bị biến động quá lớn, do nhu cầu về các sản phẩm thuộc nhóm vẫn còn tồn tại, trong khi nhu cầu về các nhóm đồ gỗ khác gần như mất hẳn. Tuy nhiên, hiện nay, tại Việt Nam sản xuất các mặt hàng thuộc nhóm đồ gỗ chiến lược này lại bị nhiều doanh nghiệp của Trung Quốc chiếm lĩnh, đặc biệt là kể từ lúc cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung nổ ra. Như vậy, "miếng bánh" này hiện nay Việt Nam đang cho người khác hưởng”, ông Lập nói.