Xuất khẩu thủy sản 'giảm tốc': VASEP đưa ra cảnh báo

Đây là nhận định của bà Lê Hằng - Phó Tổng Thư ký VASEP khi đánh giá về tình hình xuất khẩu thủy sản của Việt Nam trong thời gian qua và triển vọng những tháng tới.

Theo bà Lê Hằng, kết thúc quý III/2025, kim ngạch xuất khẩu thủy sản đạt 2,7 tỷ USD, tăng 10% so với cùng kỳ năm trước nhưng đã thấp hơn hai quý đầu năm. Sự sụt giảm nhẹ này phản ánh rõ nét tác động của chính sách thuế đối ứng 20% mà Mỹ bắt đầu áp dụng từ tháng 8, khiến nhiều doanh nghiệp phải điều chỉnh kế hoạch giao hàng.

Dù vậy, tính chung 9 tháng, ngành thủy sản vẫn duy trì đà tăng trưởng tốt, đạt 8,36 tỷ USD, tăng 16%. Về sản phẩm, tôm tiếp tục là mặt hàng chủ lực với 3,4 tỷ USD, tăng 22%, mức cao nhất trong ba năm. Cá tra giữ vị trí thứ hai với 1,6 tỷ USD, tăng 9% nhờ sự phục hồi ở các thị trường CPTPP và Trung Đông. Các mặt hàng khác như mực, bạch tuộc, nhuyễn thể có vỏ, cua ghẹ đều tăng trưởng hai con số. Riêng cá ngừ giảm nhẹ do thiếu nguyên liệu và ảnh hưởng từ xung đột địa chính trị.

Về thị trường, Trung Quốc và Hồng Kông là khu vực nhập khẩu lớn nhất với 1,8 tỷ USD, tăng 34%. Mỹ đứng thứ hai với 1,4 tỷ USD, tăng 8,4% nhưng đã giảm tốc trong quý III. Các thị trường quan trọng khác như Nhật Bản tăng 17%, EU tăng 13%, Hàn Quốc và ASEAN đều duy trì mức tăng trưởng tốt. Đáng chú ý, khối CPTPP tiếp tục tăng trưởng ấn tượng 25%, cho thấy hiệu quả của việc tận dụng các hiệp định thương mại tự do.

Bức tranh xuất khẩu quý III cũng bộc lộ rõ những thách thức lớn mà ngành thủy sản phải đối mặt trong quý IV và cả năm 2026. Bà Lê Hằng chỉ ra các khó khăn chính, bao gồm rào cản từ thuế đối ứng 20% của Mỹ và các quy định nghiêm ngặt về truy xuất nguồn gốc, bảo vệ động vật có vú biển (MMPA) đang là trở ngại lớn nhất.

Việc EU chưa gỡ bỏ "thẻ vàng" tiếp tục gây khó khăn cho nhóm hải sản khai thác khi tiếp cận các thị trường cao cấp. Sự cạnh tranh từ các đối thủ như Ấn Độ, Ecuador, Indonesia ngày càng gay gắt. Biến động tỷ giá và chi phí logistics tăng trở lại đang tạo áp lực lớn lên lợi nhuận của doanh nghiệp.

Tuy nhiên, trong khó khăn vẫn có những cơ hội. EU đã nới lỏng một số rào cản kỹ thuật, khối CPTPP mở rộng với sự gia nhập của Anh, và thị trường Trung Quốc vẫn duy trì nhu cầu lớn. Đây là những điểm sáng mà doanh nghiệp có thể khai thác.

VASEP dự báo, kim ngạch xuất khẩu thủy sản quý IV/2025 sẽ chững lại mạnh, ước đạt 2,19 tỷ USD, giảm hơn 22%. so với cùng kỳ năm 2024. Nguyên nhân chính là tác động từ thuế đối ứng 20% và nguy cơ Mỹ áp thuế chống bán phá giá (CBPG) cao đối với tôm. Tôm và cá tra dự kiến giảm tốc, trong khi cá ngừ, mực, bạch tuộc có thể sụt sâu.

Trong bối cảnh đó, EU và Trung Quốc được kỳ vọng là điểm tựa chính, giúp kim ngạch cả năm 2025 ước đạt 10,5 tỷ USD, tăng khoảng 5% so với năm 2024 – một mức tăng trưởng khiêm tốn hơn nhiều so với kết quả 9 tháng.

Nhìn sang năm 2026, tình hình quý I được dự báo sẽ tiếp tục giảm do tác động dây chuyền từ các rào cản thuế và quy định MMPA. Tốc độ phục hồi từ quý II/2026 trở đi sẽ phụ thuộc lớn vào khả năng Việt Nam tháo gỡ các rào cản về thuế, IUU, cùng với nỗ lực đa dạng hóa thị trường và nâng cao tỷ trọng hàng chế biến giá trị gia tăng.