Trục lợi từ chứng thư bảo lãnh

Bản chất của chứng thư bảo lãnh là một loại giấy tờ có giá, trong đó bao gồm bên được bảo lãnh, bên bảo lãnh (ngân hàng) và bên nhận bảo lãnh (bên thụ hưởng). Đến hạn, ngân hàng phát hành chứng thư bảo lãnh có bổn phận phải thanh toán cho bên thụ hưởng.

“Vô tư” phát hành

Thực tế cho thấy tổng giám đốc các ngân hàng thường cho phép giám đốc các chi nhánh hoặc một số cán bộ chủ chốt được quyền bảo lãnh thanh toán với một số tiền nhất định. Văn bản gốc của chứng thư bảo lãnh sẽ được giao cho bên thụ hưởng, còn bên được bảo lãnh và ngân hàng phát hành chỉ nắm giữ bản sao. Sau khi phát hành chứng thư bảo lãnh, mọi thông tin liên quan đều được đưa vào hệ thống kiểm soát nội bộ và được lãnh đạo các ngân hàng theo dõi chặt chẽ. Lý thuyết là vậy nhưng nếu cán bộ ngân hàng cố tình gian lận, lừa đảo thì chứng thư bảo lãnh vẫn được phát hành một cách “vô tư”.

Do có quyền hạn nên không ít cán bộ ngân hàng đã phát hành chứng thư bảo lãnh “ma”. Điển hình như việc ông Đỗ Đức Hưng, nguyên giám đốc Ngân hàng Nông nghiệp - Phát triển Nông thôn (Agribank) Chi nhánh Hồng Hà (Hà Nội), đã ký nhiều chứng thư bảo lãnh thanh toán không có hồ sơ với tổng số tiền hơn 345 tỉ đồng. Nhiều khách hàng của Vietnam Airlines cũng được bảo đảm thanh toán 1 tỉ đồng thông qua chứng thư bảo lãnh của Agribank Chi nhánh Hồng Hà...

Tuy nhiên, gần đây, khi ông Hưng bị bắt tạm giam, các chứng thư bảo lãnh do ông này ký đang được cơ quan chức năng điều tra làm rõ. Từ đó, Agribank không thanh toán theo yêu cầu của Vietnam Airlines. Mới đây, Vietnam Airlines đã phát đi thông báo tạm thời không chấp nhận chứng thư bảo lãnh gia hạn hoặc phát hành mới của Agribank...

Một vụ nổi cộm khác đang gây chú ý trong dư luận là vụ Ngân hàng Đông Nam Á (SeaBank) từ chối thanh toán chứng thư bảo lãnh 150 tỉ đồng trái phiếu của Công ty Tài chính Cổ phần Vinaconex-Viettel (VVF). Trái phiếu này được VVF mua của Công ty CP Tập đoàn Vina Megastrar thông qua chứng thư bảo lãnh vô điều kiện của SeaBank, do nguyên phó tổng giám đốc SeaBank Nguyễn Thị Hương Giang ký. Thế nhưng, đến hạn, SeaBank từ chối thanh toán vì cho rằng người ký chứng thư bảo lãnh không đúng thẩm quyền, có dấu hiệu gian lận… Vụ việc đang được các cơ quan pháp luật điều tra.

Quá nhiều kẽ hở

Để phát hành chứng thư bảo lãnh, các ngân hàng đều ban hành quy trình thẩm định, xem xét kỹ lưỡng năng lực kinh doanh, khả năng tài chính của bên được bảo lãnh giống như quy trình cho vay, bởi khi đã thanh toán cho bên thụ hưởng đồng nghĩa ngân hàng đã cho bên được bảo lãnh vay tiền. Tuy vậy, việc phát hành chứng thư bảo lãnh của các ngân hàng hiện vẫn còn rất nhiều kẽ hở.

Trưởng phòng pháp chế của một ngân hàng ở TP.Hồ Chí Minh cho biết: Bên cạnh hiện tượng cán bộ ngân hàng làm giả chứng thư bảo lãnh để trục lợi (sẽ không có hồ sơ trong hệ thống kiểm soát nội bộ tại ngân hàng), kẽ hở phổ biến nhất hiện nay là bên được bảo lãnh bắt tay với cán bộ ngân hàng để được bảo lãnh thanh toán một số tiền như ý muốn. Ví dụ, giám đốc chi nhánh ngân hàng chỉ được quyền phát hành chứng thư bảo lãnh tối đa 10 tỉ đồng/doanh nghiệp.

Thế nhưng, doanh nghiệp này có thể biến hóa thành 5 doanh nghiệp khác nhau, chấp nhận chi một khoản hoa hồng cho cán bộ ngân hàng phân bổ thành 5 hồ sơ để được bảo lãnh thanh toán 50 tỉ đồng. Khi đó, giám đốc chi nhánh sẽ báo cáo cấp trên đã phát hành chứng thư cho 5 doanh nghiệp, mỗi doanh nghiệp có hạn mức 10 tỉ đồng, vượt qua tầm kiểm soát nội bộ.

Tổng giám đốc một ngân hàng ở Hà Nội cũng cho hay chứng thư bảo lãnh được phát hành theo hình thức thế chấp tài sản lẫn tín chấp. Vì vậy, không ít cá nhân, tổ chức đang sở hữu chéo ngân hàng đề nghị tổng giám đốc, HĐQT các ngân hàng phát hành chứng thư bảo lãnh thanh toán để đầu tư sản xuất…, nhất là bảo lãnh thanh toán cho việc mua cổ phần. Khi đến hạn, ngân hàng phải thực hiện thanh toán, tức ngân hàng đã cho doanh nghiệp vay tiền. Nếu gặp khó khăn, doanh nghiệp không trả được nợ, số tiền ngân hàng cho họ vay trở thành nợ xấu.

Tùng Lâm (Theo NLĐ)