Vì sao Tào Tháo quyết trừ khử Lữ Bố?

Tào Tháo (155-220) là nhà chính trị, quân sự kiệt xuất cuối thời Đông Hán trong lịch sử Trung Quốc. Ông là người đặt nền móng hình thành Tào Ngụy thời Tam quốc. La Quán Trung phác họa hình tượng Tào Tháo trong tiểu thuyết Tam quốc diễn nghĩa có phần cảm tính, chưa thật đúng với con người Tào Tháo. Loạt bài này sẽ tập trung khai thác câu chuyện bí ẩn xung quanh cuộc đời Tào Tháo và những khía cạnh Tam quốc diễn nghĩa chưa đề cập.

Theo trang mạng Qulishi (Trung Quốc), Tào Tháo hiểu rõ năng lực chiến đấu của Lữ Bố. Đến phút cuối, ông định tha chết cho Lữ Bố nhưng nghe lời khuyên của Lưu Bị mà ra lệnh giết một trong những “chiến thần” vĩ đại nhất của Trung Quốc.

Tam quốc “Chiến thần” Lữ Bố

Lữ Bố (160-199), tự là Phụng Nguyên, người đất Cửu Nguyên, huyện Ngũ Nguyên thuộc Tinh châu (nay ở Nội Mông). Ông được coi là một dũng tướng bất khả chiến bại trong thời Tam Quốc, được coi là một trong 10 “chiến thần” vĩ đại nhất của Trung Quốc, sánh ngang với người anh hùng Achilles trong thần thoại Hy Lạp.

Lữ Bố được người đời sau biết tới chủ yếu qua bộ tiểu thuyết “Tam Quốc diễn nghĩa” của La Quán Trung.

Trong tiểu thuyết này, tài nghệ của Lữ Bố được đánh giá cao hơn cả Quan Vũ, Trương Phi và Triệu Vân. Ông được người đời xưng tụng là: “Nhân trung Lữ Bố, mã trung Xích Thố” (trong số các dũng tướng không ai có thể so được với Lữ Bố, trong số các loại tuấn mã không loại nào có thể so với ngựa Xích Thố).

Điều này cho thấy, Lữ Bố là một nhân tài cực kỳ hiếm gặp. Văn học Trung Quốc và những tài liệu lịch sử đều ghi nhận, Lữ Bố là một võ tướng tài nghệ cao siêu, “vạn người không địch nổi”.

Lập nhiều chiến công nên Lữ Bố hết sức tự tin vào năng lực của bản thân. Ông cho rằng người đáng để Tào Tháo e sợ chỉ có bản thân mình. Nếu Lữ Bố về giúp Tào Tháo chỉ huy kỵ binh thì nhà Ngụy chắc chắn có thể lấy được thiên hạ.

Các học giả Trung Quốc nhận định, khi Tào Tháo nghe lời Lữ Bố nói không phải là không dao động. Điều này cho thấy Tào Tháo cũng có phần đánh giá cao năng lực của Lữ Bố.

"Anh hùng ký" của tác giả Vương Sán có ghi, khi Lữ Bố bỏ Viên Thiệu, Thiệu đã phái binh tìm mọi cách truy sát.

"Sáng sớm, Thiệu phái 30 giáp sĩ, mượn cớ tiễn Lữ Bố, thật ra là muốn giết. Lữ Bố cho người ở trong trướng giả vờ đánh đàn, còn mình âm thầm thoát khỏi doanh trại mà không ai biết". Điều này cho thấy, Lữ Bố không chỉ nổi tiếng dũng mãnh, tả xung hữu đột mà còn giỏi dùng mưu.
Sau này, khi Viên Thuật tấn công Lưu Bị, Lữ Bố cũng là người phán đoán được tình thế mà ra tay cứu Bị.

Hành động mưu trí, nhạy bén như vậy không thể xuất phát từ một nhân vật "đầu óc giản đơn" như nhiều người nhận định về  “chiến thần” Lữ Bố.

Cái chết của Lữ Bố là điều tất yếu

Các học giả Trung Quốc ngày nay đánh giá Tào Tháo là một trong những nhà chính trị, quân sự xuất sắc trong lịch sử Trung Quốc.

Yếu tố quan trọng giúp Tào Tháo có thể leo lên đỉnh cao quyền lực, trong bối cảnh nhà Đông Hán ngày càng suy sụp là bởi chính sách trọng dụng người tài, tìm mọi cách để tập hợp, tiến cử thậm chí mua chuộc, ép buộc người tài về phục vụ cho mình.

Tính cách phức tạp, túc trí đa mưu, khao khát người tài nhưng Tào Tháo lại hay đa nghi. Do đó, không phải cứ người có tài là Tào Tháo tin dùng. Nguyên tắc trong việc tuyển chọn người tài của Tào Tháo chính là phẩm chất đạo đức của người đó phải ở mức “chấp nhận được”. Ít nhất phải là kẻ trung thành tuyệt đối với quốc gia và chủ nhân, không phản trắc hai lòng.

Trong khi đó, Lữ Bố là mãnh tướng nhưng lại phạm nhiều sai lầm cá nhân, gây tiếng xấu hết lần này đến lần khác.

Thứ nhất, Lữ Bố hay nghi kỵ, không có quan điểm rõ ràng. Lúc đánh trận, các tướng dưới quyền mỗi người một ý nên ông thường bại nhiều hơn thắng.

Sau khi Đổng Trác chết, Lữ Bố chủ trương dựa vào sức mạnh quân sự để "diệt sạch người Lương Châu" ở Trường An. Hành động khiến người dân địa phương vùng dậy phản kháng.

Trong trận chiến cuối cùng với Tào Tháo tại Hạ Bì, Lữ Bố ban đầu nghe theo mưu kế của Trần Cung, nhưng sau lại đổi ý vì lời nói của vợ.

Cách thức quản lý và dùng người của Lữ Bố rõ ràng kém xa so với nguyên tắc "dùng không nghi, nghi không dùng" của Tào Tháo. Có thể nói, Lữ Bố không giống như Tào Tháo. Ông có năng lực quân sự nhưng lại tham vọng trở thành bậc quân chủ, dù để cai trị quan thần thì “chưa đủ tố chất”.

Thứ hai, Lữ Bố trở mặt dễ “như trở bàn tay”. Ông bị đánh giá là tham cái lợi nhỏ mà quên nghĩa lớn. Trong khi Trung Quốc thời đó đề cao khí tiết trung nghĩa, đặc biệt là vấn đề quân thần. Lữ Bố không chỉ tạo phản, mà còn sẵn sàng giết chết chủ nhân để lấy thưởng.

Đây chính là sai lầm rất lớn, khiến sau này Lữ Bố không còn đất dụng võ và bị kỳ thị khi chạy sang lực lượng chư hầu Quan Đông.

Lữ Bố giết Đổng Trác, giúp Viên Thiệu, Viên Thuật báo thù. Nhưng Viên Thuật cho rằng Lữ Bố phản phúc, nên cự tuyệt không thu nhận. Viên Thiệu cưu mang Lữ Bố một thời gian cũng sinh lòng nghi kỵ, muốn giết để trừ hậu hoạ.

Chính vì “hồ sơ công trạng” nhiều tai tiếng như vậy nên Tào Tháo không thể tin dùng, dù Lữ Bố là người có tài.

Thứ ba, Lữ Bố cậy có công mà tự cao, không nhường nhịn ai. Có quan điểm cho rằng, một phần nguyên nhân Bố ra tay giết Đổng Trác có thể xuất phát từ mâu thuẫn bè phái, giữa phe "người Bình Châu" của Bố và "người Lương Châu" của Trác.

Khi chạy về với Viên Thiệu, cũng vì Lữ Bố tin rằng bản thân "có công với Viên gia", cho nên xem thường đám thuộc hạ của Thiệu. Kết quả là Lữ Bố "không còn chỗ dung thân".

Thứ tư, Lữ Bố thực tế đã không nhận ra những khiếm khuyết của bản thân. Trong mắt Lữ Bố chỉ nhớ ân nghĩa mà người khác nợ, chứ không biết những mâu thuẫn lớn mà mình gây ra.

Trong trận tập kích Từ Châu, Lữ Bố thể hiện được tài năng nhưng lại khiến Lưu Bị rơi vào thế nguy hiểm. Về sau, chính Lữ Bố lại dẫn quân đánh Lưu Bị "chạy thục mạng", buộc Lưu Bị phải nhờ cậy đến Tào Tháo.

Năm Kiến An thứ tư (198), Tào Tháo đem quân tiến đánh căn cứ địa của Lữ Bố ở Hạ Phi (tỉnh Giang Tô, Trung Quốc). Lữ Bố thua trận bị bắt sống, binh lính áp giải tới trước mặt Tào Tháo. Lữ Bố chút nữa đã được tha chết nhưng Tào Tháo thay đổi quan điểm khi Lưu Bị cảnh báo: “Chẳng lẽ ngài không thấy kết cục của Đinh Nguyên và Đổng Trác”. Nghe câu này, Tào Tháo sực tỉnh, ra lệnh treo cổ Lữ Bố ở lầu Bạch Môn.
Các học giả Trung Quốc ngày nay đánh giá, câu nói của Lưu Bị chỉ là giọt nước làm tràn ly. Nếu được Tào Tháo tha chết, Lữ Bố sớm muộn cũng sẽ lại gây họa. Sự tồn tại cũng như diệt vong của những cá nhân như Lữ Bố được coi là điều tất yếu trong giai đoạn lịch sử hỗn loạn thời Tam quốc.

Nên đọc