Xuất khẩu quý I/2015 tăng thấp: Nguyên nhân và hướng khắc phục

Theo các chuyên gia, đây là mức tăng trưởng thấp và thấp hơn hẳn so với cùng kỳ của những năm gần đây (cùng kỳ năm 2013 tăng 17,6% và cùng kỳ năm 2014 tăng 14,1%). Từ đó, cần phân tích, định rõ nguyên nhân cũng như tìm cách khắc phục để "kích" hoạt động XK, lấy lại đà tăng trưởng, thật sự xứng đáng với vai trò là động lực của nền kinh tế.

Trước hết, nguyên nhân gây ra tốc độ tăng trưởng XK thấp là do thời gian nghỉ tết vừa qua kéo dài, dẫn đến nhiều doanh nghiệp (DN) tiết giảm công suất dây chuyền sản xuất và xuất hàng so với các thời điểm khác trong năm. Đây là tồn tại cố hữu trong tập quán. Tiếp theo, kim ngạch XK của nhóm hàng nông, thủy sản giảm 13,2% so với cùng kỳ, mà nguyên nhân chủ yếu là do gạo và cà phê là hai mặt hàng nông sản chủ lực đều giảm cả về khối lượng và chịu rủi ro về việc giảm giá bán trên thị trường quốc tế. 

Thực tế trên là điều không mong muốn, nhưng cũng khó khắc phục bằng biện pháp chủ quan bởi diễn biến thị trường, nhất là về giá đều vận động theo quan hệ cung - cầu quốc tế. Song, bức tranh XK cũng không hẳn hoàn toàn tối màu khi vẫn xuất hiện một vài điểm sáng. Đó là việc cơ cấu hàng XK đang tiếp tục xu hướng chuyển dịch một cách hợp lý, đúng định hướng của Chính phủ nhằm từng bước thúc đẩy quá trình CNH - HĐH đất nước trên cơ sở tăng tỷ trọng hàng XK thuộc lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo kết hợp giảm dần tỷ trọng nhóm hàng nông, thủy sản và khoáng sản. Đây là định hướng quan trọng, mang tính thay đổi về chất trong bối cảnh nhiều loại hàng nông, thủy sản đang được khai thác đến ngưỡng, cũng như nền kinh tế đứng trước nhu cầu cần tiết kiệm các nguồn tài nguyên, khoáng sản để phục vụ mục tiêu sử dụng lâu dài. 

Trong thực tế, nhóm hàng XK thuộc ngành công nghiệp chế biến đã chiếm gần 79% tổng kim ngạch XK và tăng 15,8% so với cùng kỳ. Đây là kết quả đáng ghi nhận của nền kinh tế, với sự xuất hiện của 10 sản phẩm hiện đã đạt kim ngạch trên 1 tỷ USD gồm máy vi tính, điện thoại, máy móc - thiết bị, gỗ và sản phẩm gỗ… Điều này cho thấy, nền kinh tế đang vận hành suôn sẻ, tập trung vào những sản phẩm có giá trị gia tăng và lợi nhuận cao; từ đó cải thiện sức cạnh tranh cũng như hội tụ điều kiện để hội nhập quốc tế thành công. Đến thời điểm hiện tại, hoạt động sản xuất và XK đã lấy lại đà tăng trưởng, theo xu hướng tăng dần qua các tháng. Bộ Công thương xác nhận, nhiều đơn vị đang nỗ lực triển khai kế hoạch nhờ có đơn hàng ổn định, trong đó không ít DN còn nhận được nhiều hợp đồng hơn so với cùng kỳ năm trước. Từ những thực tế trên, giới chuyên gia nhận định, kết quả XK của quý I là chấp nhận được và có sự chuyển biến tích cực để tăng tốc trong thời gian từ nay đến cuối năm. 

Từ góc độ vĩ mô, Chính phủ đang theo dõi sát sao tình hình, chỉ đạo Bộ Công thương, DN nhanh chóng mở rộng thị trường XK thông qua việc chủ động khai thác có hiệu quả lợi thế trong các hiệp định thương mại như TPP, cam kết quốc tế và Cộng đồng kinh tế ASEAN mà Việt Nam chuẩn bị là thành viên. Các bộ, ngành, địa phương nên chủ động thực hiện những nội dung lồng ghép với hoạt động đối ngoại và giao lưu quốc tế, chủ động tìm đối tác nhập khẩu kết hợp gọi đầu tư nước ngoài bên cạnh việc phát hiện, giảm thiểu thách thức, bất lợi trong quá trình hội nhập. Các chuyên gia cũng khuyến nghị, cơ quan quản lý cần nghiên cứu đưa ra các hàng rào kỹ thuật phù hợp để bảo vệ sản xuất trong nước, hỗ trợ DN.

Về phía DN, mỗi đơn vị cần xác định XK là mục tiêu lớn nhất và dài hạn, là yếu tố quyết định sự tăng trưởng và thu nhập để thực hiện đồng bộ các biện pháp quan trọng, như áp dụng công nghệ sản xuất tiên tiến, nâng cao chất lượng quản trị và kinh doanh, cải thiện chất lượng đội ngũ lao động. Bên cạnh đó, DN cũng phải tự giác nâng cấp những kỹ năng "mềm" như nghiên cứu thị trường, thị hiếu tiêu dùng của từng đối tượng khách hàng hoặc khu vực địa lý; các yếu tố tôn giáo, tập quán, thói quen, sức mua của người tiêu dùng; quy định pháp luật và tiêu chuẩn ở các nước nhập khẩu; thành lập và chuẩn bị vận hành tốt bộ phận pháp lý để sẵn sàng đối phó với tình huống xảy ra tranh chấp dẫn đến khiếu kiện trong giao dịch thương mại… 

Hy vọng, với sự vào cuộc khẩn trương và đồng bộ từ Chính phủ, cộng đồng DN XK sẽ có bước chuyển tích cực, suôn sẻ hơn như mong muốn trong thời gian tới.