"Khỉ ném phi tiêu" và bước đi ngẫu nhiên trên thị trường chứng khoán

Trong cuốn sách “A Random Walk Down Wall Street” (tạm dịch: Bước đi ngẫu hứng trên phố Wall”, tác giả Burton Malkiel đã viết rằng “một con khỉ bị bịt mắt chơi trò ném phi tiêu vào trang viết về tài chính của một tờ báo cũng có thể chọn ra danh mục đầu tư có diễn biến tốt như danh mục mà các chuyên gia tài chính lựa chọn kỹ càng”. 

Rất nhiều nhà đầu tư đồng tình với quan điểm của Malkiel – giáo sư kinh tế đến từ ĐH Princeton. Một số nhà nghiên cứu cũng thực hiện những thí nghiệm tương tự như của ông, nhưng không phải vì nghĩ rằng ông đã phóng đại sức mạnh của việc lựa chọn cổ phiếu ngẫu nhiên mà bởi họ nghi ngờ rằng kết luận của Malkiel còn quá khiếm tốn. Danh mục mà chú khỉ lựa chọn không chỉ đánh bại nhiều nhà đầu tư. Thậm chí, danh mục này còn vượt trội so với thị trường.

Robert Arnott và các đồng nghiệp đã chọn ra 100 danh mục, trong đó mỗi danh mục gồm 30 cổ phiếu có vai trò tương đương nhau được chọn lựa từ 1.000 cổ phiếu có giá trị vốn hóa lớn nhất trên TTCK Mỹ. 94 trong số 100 danh mục này có diễn biến tốt hơn so với danh mục gồm các cổ phiếu có giá trị vốn hóa lớn nhất. 

Tương tự như vậy, Andrew Clare, Nick Motson và Steve Thomas đã lựa chọn ngẫu nhiên các cổ phiếu niêm yết trên TTCK Mỹ để xây dựng danh mục 10 triệu USD. Để tăng thêm yếu tố ngẫu nhiên, các cổ phiếu cũng được chọn ngẫu nhiên xét về tầm quan trọng. Kết quả là, gần như tất cả các danh mục này đều đem lại lợi suất cao hơn nhiều so với một chỉ số gồm các cổ phiếu có giá trị vốn hóa cao. 

Từ những kết quả trên, bạn có thể suy ra rằng những người có kỹ năng yếu hơn sẽ đầu tư tốt hơn những nhà đầu tư chuyên nghiệp am hiểu sâu sắc về tài chính. Tuy nhiên, đây là suy luận không chính xác. Chí ít thì, một nghiên cứu được thực hiện bởi Robert Clark, Annamaria Lusardi và Olivia Mitchell đã chỉ ra rằng những người có nhiều hơn kiến thức về tài chính có thể kiếm được lợi nhuận cao hơn từ các khoản đầu tư cho kế hoạch nghỉ hưu. 

Các tác giả này đã sử dụng số liệu từ một định chế tài chính lớn. Định chế này cung cấp cho nhân viên kế hoạch hưu trí 401(k) (là kế hoạch nghỉ hưu trong đó có những lựa chọn như chỉ số cổ phiếu và trái phiếu, các quỹ thị trường mới nổi và quỹ bất động sản). 

Nghiên cứu này cố gắng kết nối xu hướng phân bổ đầu tư với mức lợi suất thu được sau kỳ hạn 10 năm. Để ước đoán mối quan hệ giữa lợi suất đầu tư và mức độ am hiểu kiến thức về tài chính, các nhà nghiên cứu thực hiện khảo sát qua email.  

Clark cùng các đồng tác giả tìm ra rằng mặc dù những người ghi được số điểm cao hơn trong khảo sát có danh mục biến động mạnh hơn, họ không làm tốt hơn trong việc đa dạng hóa. Người có nhiều kiến thức tài chính nhất có lợi suất kỳ vọng sau khi đã điều chỉnh theo rủi ro cao hơn 130 điểm cơ bản so với người có ít kiến thức nhất. Do đó, các tác giả này kết luận "kiến thức tài chính có giúp ích trong việc đầu tư hiệu quả hơn" và đây có thể là lý do để "nâng cao kiến thức tài chính cho người dân trên diện rộng". 

Mặc dù vậy, nghiên cứu của Clark không hề mâu thuẫn với kết luận được đưa ra trong cuốn "Bước đi ngẫu nhiên trên phố Wall". Những người có nhiều kiến thức nhất trong khảo sát của Clark có tỷ trọng cổ phiếu trong danh mục nhiều hơn 11,5% so với những người có ít kiến thức nhất. Như vậy, những người có nhiều kiến thức sẽ nắm giữ nhiều cổ phiếu hơn chứ không phải họ chọn cổ phiếu tốt hơn.

Các tác giả cũng dự đoán hiệu ứng tích cực mà kiến thức tài chính tác động lên lợi suất có thể lớn hơn nếu nhà đầu tư đối mặt với nhiều lựa chọn phức tạp hơn. Tuy nhiên, trong trường hợp này, nhóm đối lập sẽ có nhiều lựa chọn ngẫu nhiên hơn. 

Dẫu vậy, dù thế nào đi chăng nữa, nâng cao kiến thức của nhà đầu tư luôn là một ý tưởng tích cực và đúng đắn. Các khảo sát cũng cho thấy một kết quả đáng ngạc nhiên về sự thiếu hụt những kỹ năng tài chính và số học cơ bản. Ví dụ, một báo cáo của Eurobarometer cho thấy chỉ có 56% người dân châu Âu có thể tính chính xác lãi suất năm đầu tiên của khoản vay 50.000 với lãi suất 6%. Đây mới là điều đáng lo ngại.