Hà Tĩnh: Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia Đền Cả Du Đồng xuống cấp nghiêm trọng

Đến thăm Đền Cả, thuộc địa phận thôn Vĩnh Thuận, xã Đức Đồng, huyện Đức Thọ. Trước đây thuộc thôn Vĩnh, tổng Du Đồng, Phủ Đức Thọ. Ngôi đền được nhân dân địa phương xây dựng từ cuối đời nhà Lê, thờ ông Bùi Thúc Ngật, dòng dõi công thần triều Lê Bùi Bị, đậu Hương Cống (Cử nhân), giữ chức Chánh đội trưởng, Phó thiên hộ kiêm Tổng giáo quan tại trại quan Đồng Công, người có công tổ chức khai hoang, mở cỏi, chiêu dân lập nên nhiều xóm làng của tổng Du Đồng, truyền bá, mở mang nghề nông trang (nông nghiệp và dâu tằm), mở trường dạy học đầu tiên cho nhân dân cả vùng phía tây huyện Đức Thọ ngày nay.

Toàn cảnh cửa Đền Cả

Đền Cả Du Đồng còn là nơi chứng kiến nhiều sự kiện lịch sử của nghĩa quân, là vị trí tiền tiêu, tiếp nhận lương thực, tuyển mộ quân sĩ của nghĩa quân Phan Đình Phùng trong kháng chiến chống Pháp những năm (1887-1888); nơi cụ phó bảng Nguyễn Sinh Sắc thân sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh từng đến dạy học (1903 -1904); nơi thành lập Tổng uỷ Du Đồng của Đảng Cộng sản Đông Dương năm 1930, nơi treo cờ đỏ sao vàng ngày 21/8/1945 trong cao trào tổng khởi nghĩa tháng 8/1945…

Lối vào bên phải đền

Đền Cả Du Đồng trước đây là một công trình kiến trúc nghệ thuật, tuy quy mô không đồ sộ nhưng rất đẹp và uy nghiêm, với những mảng chạm khắc tinh xảo độc đáo và uyển chuyển tuyệt vời. Đền Cả Du Đồng bao gồm nhà Tam quan, hạ, trung và thượng điện, bố cục theo kiểu chữ Tam ngoảnh mặt về hướng tây nam. Trước đền có một dãy ao hồ quanh năm đầy nước tạo nên thế cận thuỷ cho đền, trong đền và sau đền có 2 cây cổ thụ, dư âm người xưa, nơi mà Vua Quang Trung dừng chân trên đường dẹp giặc, sau đền có con sông nhỏ Hắc Giang lượn vòng uốn khúc ôm lấy thôn Vĩnh rồi đổ ra sông Ngàn Sâu, về Bến Tam Soa, chảy xuôi ra biển cả.

Đến nay cảnh quan đã có nhiều thay đổi, con sông phía trước đã bị bãi bồi vùi lấp, hai cây cổ thụ không còn nữa, 3 ngôi nhà trong khu đền đều đã bị xuống cấp, cách bài trí trong đền lộn xộn, lối đi lại ra vào đền nhỏ, hẹp… Năm 1992, Đền Cả được công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia và đã qua 4 lần tu sửa, đầu tư. Là Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia nhưng tại đây không có bảo vệ và hướng dẫn viên, thuyết minh viên, sắm sanh quét dọn. Người và gia súc, gia cầm tự do vào ra. Hầu hết các trụ đỡ mái che đều đã bong tróc, rất nhiều trụ bám đầy rêu phong.

Đình làng đang có dấu hiệu xuống cấp trầm trọng

Người xưa khi xây đền mọi ý tưởng được thể hiện trong mỗi nét hoa văn, đến cả quần thể mọi vạn vật, cây cỏ, hoa lá đều tươi xanh. Ngày nay, không còn tường bao quanh đền, các pho tượng chính không thấy đâu chỉ còn lại 2 pho tượng quan văn và quan võ chơ vơ. Hòm công đức được làm bằng tấm nhôm dày, đinh, ốc được buộc chặt vào cột trụ chính ngay cạnh lư hương, đối diện thượng điện, du khách đến thắp hương đập vào mắt mình là chiếc hòm công đức xấu xí, hoen rỉ, choán cả tầm nhìn bên phải thượng điện.

Không thể để bị xuống cấp nghiêm trọng

Với một ngôi đền được công nhận là Di tích lịch sử cấp quốc gia đang bị xuống cấp nghiêm trọng như trên. Trong lúc đó đất nước ngày một phát triển, nông thôn mới mọi nơi, mọi lúc từ đường làng, ngõ xóm thi đua nhau xây dựng các khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu, vườn mẫu. Trường học, trụ sở các cấp, các công sở làm việc đều được đầu tư xây dừng khang trang sạch đẹp. Ngược lại đối với một Di tích lịch sử văn hóa của một thời dựng nước dường như lại bị quên lãng.

Khi chúng tôi hỏi về công tác quản lý công trình Di tích lịch sử văn hóa này, ông Trần Quang Tuấn Bí thư - Chủ tịch huyện Đức Thọ nói: Các anh cứ gặp và làm việc với UBND xã chứ hệ thống quán lý này đã giao về cho cấp xã quản lý rồi…

Còn Chủ tịch UBND xã Đức Đồng Trần Tình khẳng định xã cũng đã giao cho Hội người cao tuổi thôn. Khi chúng tôi tìm hiểu được biết, Hội người cao tuổi thôn đã cử ra một người trông coi đó là ông Nguyễn Văn, mỗi năm ông Văn được hưởng 2,4 triệu đồng của Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tỉnh Hà Tĩnh cấp, ông Văn được cộng với 600.000 đồng từ quỹ công đức của đền. Thế nhưng khi chúng tôi có mặt tại Đền Cả thì ông Văn người trông coi không có mặt, gọi điện thoại thì không nghe máy.

Bên trong Đền Cả.

 

Qua tìm hiểu của người dân ở đây chúng tôi được biết, trước đây, khi mới được công nhận Di tích Quốc gia, huyện cũng đã thành lập Ban quản lý Khu di tích gồm có lãnh đạo phòng văn hóa huyện, lãnh đạo xã, lãnh đạo thôn, đủ các thành phần ban bệ, thế nhưng đến nay việc quản lý trên đều gần như phó mặc cho các cụ cao tuổi của thôn. Sự quan tâm của cấp ủy chính quyền địa phương và các cơ quan chức năng hầu như thiếu vắng.

Thiết nghĩ đối với một Di tích lịch sử văn hóa quý hiếm đang bị xuống cấp nghiêm trọng, không thể phát huy được giá trị văn hóa lịch sử bởi sự thờ ơ trong quản lý, bảo vệ của các cơ quan chức năng, vì thế cần lắm một cái nhìn trân trọng hơn, thấu đáo hơn về tầm quan trọng của di tích lịch sử này.

Nét rêu phong, cổ kính của ngôi Đền Cả, nằm ở một vị trí đắc địa, nếu được đầu tư nâng cấp thì đây sẽ trở thành điểm đến du lịch tâm linh mỗi khi du khách đến quê hương Đức Thọ, thưởng ngoạn bến Tam Soa, thắp hương tưởng nhớ nơi khu mộ Tổng bí thư Trần Phú, sẽ ghé thăm và chiêm ngưỡng Đền Cả - nơi tụ hợp nét văn hóa tâm linh độc đáo thời nghĩa quân dựng nước.