Vì sao các dự án nhà ở xã hội chưa có sự đột phá?

Ngày 24/5/2024, Ban Bí thư đã ban hành Chỉ thị số 34-CT/TW về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phát triển nhà ở xã hội (NOXH) trong tình hình mới trong đó nhấn mạnh cần ưu tiên bố trí quỹ đất và nguồn vốn để phát triển nhà ở xã hội, nhà ở công nhân, đẩy mạnh thực hiện xã hội hóa nguồn vốn phát triển nhà ở xã hội.

Đảng và Nhà nước luôn quan tâm đến công tác phát triển nhà ở cho người dân, nhất là nhà ở xã hội (NOXH). Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng và chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021-2030 đã đề cập nhiều nội dung để bảo đảm quyền tiếp cận bình đẳng về nhà ở cho công dân, phát triển NOXH.

Ngày 3/4/2023, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 388 phê duyệt Đề án "Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ NOXH cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021 - 2030".

Từ đầu năm đến nay Chính phủ cũng có nhiều cuộc họp về nhà ở xã hội. Tính đến tháng 5/2024. Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành 40 văn bản liên quan chỉ đạo việc triển khai đề án xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ NOXH đến năm 2030. Riêng về tín dụng cho triển khai đề án đã có 14 văn bản.

Ngày 24/5 vừa qua, Ban Bí thư đã ban hành Chỉ thị số 34 về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phát triển NOXH trong tình hình mới. Trong đó nhấn mạnh cần ưu tiên bố trí quỹ đất và nguồn vốn để phát triển NOXH, nhà ở công nhân (NOCN), đẩy mạnh thực hiện xã hội hóa nguồn vốn phát triển NOXH.

Đánh giá về mục tiêu 1 triệu căn hộ NOXH, ông Chu Đức Tâm - Ủy viên Ban chấp hành Liên chi hội Tài chính khu công nghiệp Việt Nam (VIPFA) cho biết, đây là một kế hoạch hết sức đúng đắn và nhân văn.

Đến nay, cả nước có 503 dự án NOXH đã được triển khai với quy mô 418.200 căn (tăng 4 dự án, 6.950 căn so với thời điểm báo cáo ngày 15/3/2024). Trong đó mới hoàn thành 75 dự án với quy mô 39.884 căn (tăng 3 dự án, 1.756 căn so với thời điểm báo cáo ngày 15/3/2024).

Số lượng dự án đã khởi công xây dựng là 128 dự án với quy mô 115.379 căn. Số lượng dự án đã được chấp thuận chủ trương đầu tư là 300 dự án với quy mô 262.937 căn.

"Như vậy vẫn còn rất xa mục tiêu 1 triệu căn còn thời gian đến năm 2030 thì ngày một ngắn lại. Tại các tỉnh, thành phố lớn, tập trung nhiều khu công nghiệp như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Cần Thơ, Long An…, tỷ lệ NOXH thấp so với mục tiêu của đề án. Đơn cử TP Hồ Chí Minh đặt mục tiêu xây 35.000 căn NOXH trong giai đoạn 2021-2025, nhưng đến nay mới có 1 dự án hoàn thành, 34 dự án còn lại hoặc đang thi công hoặc chưa triển khai", ông Tâm nhìn nhận.

Từ những con số trên, theo ông Tâm, NOXH, NOCN hầu như chưa có bước đột phá nào so với nhà ở thương mại do NOXH, NOCN không được ưu tiên gì hơn nhà ở thương mại. Quy định khung pháp lý và trình tự thủ tục của NOXH và nhà ở thương mại như nhau và trong chừng mực nào đó thủ tục NOXH còn khó khăn hơn.

Số lượng thủ tục thực hiện dự án NOXH hiện nay đang nhiều hơn so với dự án nhà ở thương mại. Bên cạnh đó, việc tiếp cận các nguồn vốn vay vẫn chưa thuận lợi.

Thời gian thực hiện thủ tục của dự án nhà ở thương mại nhanh nhất là 3 năm, chậm thì 5-7 năm tùy theo pháp lý của dự án đó.

Nhưng thời gian thực hiện thủ tục của NOXH còn chậm hơn.

Để làm NOXH, bên cạnh các thủ tục chung như phê duyệt quy hoạch, chấp thuận chủ trương đầu tư, đấu thầu lựa chọn các nhà đầu tư, giao đất, cho thuê đất thì dự án NOXH phát sinh thêm các thủ tục về xác nhận các đối tượng được mua, thuê NOXH; thủ tục thẩm định giá bán, giá cho thuê nhà ở xã hội. Do đó, việc thực hiện các thủ tục thực hiện nhà ở xã hội kéo dài.

Để người thu nhập thấp có nhà ở, để công nhân khu công nghiệp an cư lạc nghiệp, Chính phủ cần rà soát lại các thủ tục, quy trình để giảm bớt thời gian xét duyệt dự án.

Về công tác quy hoạch NOXH, cần bố trí dự án NOXH tại các vị trí thuận tiện về giao thông, gắn với các trung tâm công nghiệp, có đủ hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội thiết yếu. Đặc biệt quanh các khu công nghiệp, cụm công nghiệp cần bố trí quỹ đất để xây dựng nhà ở cho công nhân.

Thực tế hiện nay đã xảy ra tình trạng trong khu NOXH lại không phải người thu nhập thấp trong diện được mua NOXH. Cũng bởi do NOXH cách quá xa nơi làm việc, nên hoặc người công nhân không mua, hoặc có mua rồi, ở quá xa nơi làm việc nên đã chuyển nhượng, sang tay, và chấp nhận ở thuê trong những khu nhà kém chất lượng gần nơi làm việc hơn.

Cần đưa chính sách ưu đãi mua NOXH tới đúng địa chỉ là những công nhân, những người lao động có thu nhập thấp.

Ngoài ra, dành quỹ đất để phát triển NOXH quanh các KCN để bảo đảm các nhà đầu tư dễ dàng tiếp cận… Hiện, các doanh nghiệp đầu tư NOXH gặp khó khăn trong việc tiếp cận đất đai.

Ngoài việc rút ngắn thời gian thẩm định, xét duyệt dự án, cắt giảm các thủ tục và rào cản để phát triển NOXH, để xây dựng NOCN các cơ quan Nhà nước cần đẩy mạnh quy hoạch NOXH gắn liền trung tâm công nghiệp NOCN gần khu công nghiệp, đồng bộ hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội.

Liên quan đến gói tín dụng ưu đãi 120 nghìn tỷ cho vay hỗ trợ phát triển NOXH, ông Tâm cho biết, giải ngân gói tín dụng này cho NOXH còn chậm.

Đến nay, các ngân hàng thương mại mới giải ngân được 1.144 tỷ đồng bao gồm: 1.133 tỷ đồng cho chủ đầu tư tại 11 dự án, 11 tỷ đồng cho người mua nhà tại 4 dự án. Dường như tín dụng ưu đãi mới chỉ tới được chủ đầu tư, còn những người thu nhập thấp khó đủ điều kiện tiếp cận.

"Vì vậy, để người thu nhập thấp có cơ hội có nhà nên mở rộng chương trình cho vay ưu đãi đối với cá nhân, hộ gia đình để mua, thuê, thuê mua NOXH theo chính sách về NOXH và lãi suất ưu đãi thấp hơn từ 3 - 5% so với vay thương mại thông thường. Bên cạnh đó, nên sớm xây dựng quỹ phát triển nhà ở, hay quỹ tiết kiệm nhà ở. Mô hình quỹ này đã thành công ở nhiều nước", ông Tâm kiến nghị.