Cán cân thương mại cân bằng: Chưa thể vội mừng!

Thách thức còn ở phía trước

Báo cáo của Vụ Kế hoạch Bộ Công Thương cho thấy: Kim ngạch xuất khẩu 11 tháng của cả nước đạt 104 tỷ USD, tăng 18,4% so với cùng kỳ, trong đó xuất khẩu của doanh nghiệp FDI (không kể dầu thô) chiếm gần 57,85 tỷ USD, tăng 34,5%. Đóng góp đáng kể vào tăng kim ngạch xuất khẩu là nhóm hàng công nghiệp chế biến với giá trị xuất khẩu gần 67 tỷ USD, chiếm tỷ trọng trên 64%; nhóm điện thoại và linh kiện, máy vi tính, sản phẩm điện tử đóng góp 8,5 tỷ USD. Dự kiến, kim ngạch xuất khẩu cả năm sẽ đạt 114,5 tỷ USD, tăng 18,2% so với năm 2011.

Trong khi đó, kim ngạch nhập khẩu 11 tháng đạt 103,9 tỷ USD, tăng 6,8% so với cùng kỳ, trong đó doanh nghiệp trong nước nhập khẩu 49,03 tỷ USD, giảm 7,8% so với cùng kỳ, doanh nghiệp FDI nhập khẩu là 54,96 tỷ USD, tăng 24,3% so với cùng kỳ và chiếm tỷ trọng gần 53% tổng kim ngạch nhập khẩu cả nước. Đáng chú ý, kim ngạch nhập khẩu của nhóm hàng cần kiểm soát đã giảm trên 35%, nhóm hàng hạn chế đã giảm 5,5% nhưng tổng giá trị nhập khẩu của hai nhóm này vẫn là 8,62 tỷ USD. Việt Nam vẫn nhập siêu chủ yếu từ Trung Quốc (15 tỷ USD), Hàn Quốc (9,1 tỷ USD) và ASEAN (3,4 tỷ USD).

Dưới góc độ ổn định kinh tế vĩ mô, cán cân thương mại cân bằng là chỉ tiêu đáng mừng khi nhìn nhận “sức khỏe” chung của một nền kinh tế. Tuy nhiên, với đặc thù là nước đang phát triển và ngành sản xuất công nghiệp hiện vẫn chủ yếu là gia công lắp ráp từ điện tử đến dệt may, kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam thời gian qua chủ yếu là nhập nguyên nhiên liệu đầu vào để đáp ứng tới 80% nhu cầu phục vụ sản xuất. Vì vậy, theo nhiều chuyên gia kinh tế, việc kim ngạch nhập khẩu nguyên vật liệu đầu vào của khối doanh nghiệp trong nước tiếp tục giảm trong khi nhập khẩu của khối doanh nghiệp FDI vẫn tăng cao, cho thấy sản xuất trong nước vẫn đang hết sức khó khăn, cũng như thị trường tiêu thụ hàng hóa không có đầu ra. Đây là tín hiệu cần đặc biệt lưu ý trong quá trình quản lý, điều hành vĩ mô, bởi cán cân thương mại không âm không phải là bản chất của nền kinh tế Việt Nam hiện nay.

Bày tỏ lo lắng về hiện trạng này, ông Phan Văn Chinh cho rằng: Hàng hóa nhập khẩu tạo tài sản cố định và nguyên liệu cho năm 2013 đang ở mức độ đáng lo ngại, bởi trước đây con số này tăng trưởng khoảng 15%/năm với kim ngạch khoảng 1,3 tỷ USD/tháng. “Nếu không có chính sách tốt về vốn ngắn hạn cho xuất khẩu và vốn dài hạn cho đầu tư lâu dài, thì các mục tiêu kế hoạch về xuất nhập khẩu từ nay đến 2015 sẽ khó hoàn thành", ông Chinh cảnh báo.

Tổng Thư ký Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản (VASEP) Trương Đình Hòe cho biết: Doanh số xuất khẩu thủy sản của các doanh nghiệp không giảm, thậm chí tăng so với năm 2011, nhưng khó khăn chưa phải đã hết bởi tôm nuôi chết liên tục trong khi các rào cản thương mại đối với tôm Việt Nam vào thị trường tiêu thụ mạnh nhất là Nhật Bản vẫn chưa được hóa giải. Thêm vào đó, mặc dù lãi suất vay vốn đã hạ nhưng doanh nghiệp vẫn khó khăn trong tiếp cận vốn vay do các điều kiện bảo lãnh vay rất ngặt nghèo.

Đại diện Hiệp hội lương thực Việt Nam chia sẻ: Xuất khẩu gạo đang đối mặt với khó khăn khi giá trị xuất khẩu gạo bị giảm 43 USD/tấn. Thêm vào đó, các hợp đồng xuất khẩu gạo chủ yếu là hợp đồng thương mại (chiếm tới 79%) trong khi lại thiếu các đơn hàng lớn, giá trị cao. Ngoài ra, dư nợ của doanh nghiệp xuất khẩu gạo lại tăng cao khi phải tập trung đầu tư kho bãi, nhà xưởng đảm bảo tiêu chí bắt buộc với doanh nghiệp xuất khẩu gạo.

Cần nhiều giải pháp hỗ trợ hiệu quả hơn

Để hỗ trợ doanh nghiệp trong nước nói chung và nhất là doanh nghiệp xuất khẩu, Chính phủ cần tiếp tục có các chính sách hạ lãi suất đi kèm với việc đơn giản hóa thủ tục vay vốn để doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận.

Theo ông Phan Văn Chinh, lãi suất cho vay chỉ nên ở mức 9% với vốn tiền Việt và Chính phủ cần tiếp tục gia hạn chính sách cho doanh nghiệp được vay ngoại tệ của ngân hàng đến hết năm 2013, nhằm giúp doanh nghiệp tháo gỡ khó khăn về vốn vay cũng như nâng cao sức cạnh tranh cho doanh nghiệp Việt. Thực tế cho thấy, doanh nghiệp FDI đã có thị trường tốt do tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu, nhưng quan trọng hơn cả là khối doanh nghiệp này được vay vốn của công ty mẹ và Ngân hàng nước ngoài với lãi suất rất thấp, từ 3-5%/năm nên chi phí vốn rẻ hơn nhiều so với doanh nghiệp Việt.

Cùng quan điểm này, đại diện VASEP kiến nghị: Chính phủ cần tiếp tục gia hạn chính sách cho doanh nghiệp sản xuất công nghiệp và xuất khẩu vay ngoại tệ với lãi suất hợp lý để doanh nghiệp ổn định hoạt động. Mặt khác, Bộ Tài chính cần xem xét đưa thuế nhập khẩu nguyên liệu phục vụ chế biến xuất khẩu về 0% để đảm bảo nguyên liệu đầu vào cũng như tăng sức cạnh tranh cho sản phẩm thủy sản xuất khẩu của Việt Nam, trong điều kiện cạnh tranh gay gắt như hiện nay. Ngoài ra, việc ban hành chính sách thuế suất ưu đãi cho xuất khẩu hàng thủy sản chế biến sâu có giá trị gia tăng cao cần sớm được áp dụng để hạn chế xuất khẩu thô thủy hải sản.

Nhằm tháo gỡ khó khăn cho xuất khẩu gạo, Bộ Công Thương đã có phương án trình Thủ tướng Chính phủ tháo gỡ bất cập trong việc khống chế đầu mối xuất khẩu gạo. Theo đó, Bộ đề xuất khống chế bằng thành tích xuất khẩu khoảng 500 tấn/tháng/doanh nghiệp khi quy hoạch thương nhân. Tuy nhiên, các doanh nghiệp cần chủ động khai thác tốt năng lực sản xuất và nhu cầu thị trường trong nước, củng cố hệ thống phân phối để sản phẩm đến tay người tiêu dùng ở mức giá thấp nhất nhằm thúc đẩy sản xuất. Doanh nghiệp cũng cần chủ động đề xuất các biện pháp cụ thể nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, cũng như thực hiện tốt Thỏa thuận ưu tiên sử dụng sản phẩm lẫn nhau nhằm giảm lượng hàng tồn kho. Đây tiếp tục là các giải pháp cần triển khai quyết liệt trong tháng cuối năm và sang cả năm 2013, đại diện Bộ Công Thương nhấn mạnh.

Đoàn Huế (Theo Báo Tin Tức)