Cần giải pháp giảm nạn “con ông cháu cha”

Từ những thông tin sai phạm trong thi tuyển công chức ở Bộ Công thương, nhiều ý kiến tỏ ra lo ngại về tình trạng “con ông cháu cha” trong tuyển dụng nhân sự bộ máy nhà nước có dấu hiệu phổ biến

Giải pháp nào cho vấn nạn này?

Ảnh: V.Dũng

Ông ĐINH XUÂN THẢO, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Lập pháp:

Bộ Nội vụ nên đứng ra tổ chức thi chung

* Nhiều người nói việc lộ đề, con cháu cán bộ trúng tuyển không chỉ có ở Bộ Công thương vì cơ chế hiện nay người ta lập hội đồng thi, làm đúng quy trình nhưng vẫn đưa được con cháu vào?

- Tất cả đều là con người nên hình thức nào cũng có thể bị tác động. Cơ chế thi của chúng ta dù rất chặt nhưng vẫn có kẽ hở. Trước đây tôi từng làm vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ, từng trực tiếp thuê ra đề, quản lý đề mà cuối cùng vẫn có người trình độ bình thường nhưng điểm lại cao. Sau này tìm hiểu thì biết trước khi thi có ôn, trong quá trình ôn, quan hệ giữa thầy với trò thế nào mình không biết được.

Vì vậy, vấn đề là cơ chế để đảm bảo khách quan. Tôi thấy Bộ Tư pháp lần đầu tiên thuê trường đại học tổ chức thi ngoại ngữ, như thế đã chọn lọc được rất nhiều. Sau đó bộ tổ chức thi, sàng lọc một lần nữa. Trước khi thi nên tổ chức hội đồng sơ tuyển để loại khả năng một ông chủ trì định hướng một vài cá nhân cụ thể.

* Nhưng ở đây nhiều thành viên trong cơ quan đó đều có người nhà trúng tuyển, vậy phải có giải pháp như thế nào?

- Trước đây đã có tính toán để Bộ Nội vụ đứng ra tổ chức thi tuyển chung, cơ quan quản lý công chức, viên chức của cả nước là Bộ Nội vụ, họ có thể tổ chức thi tuyển để kiểm tra đủ điều kiện với những “tiêu chuẩn cứng” của công chức, viên chức.

Theo tôi, đã vào công chức phải có nền chung. Vì vậy, nên để Bộ Nội vụ đứng ra tổ chức một kỳ thi riêng cho tất cả công chức. Khi đỗ kỳ thi này, thí sinh có thể ứng thí vào tất cả cơ quan nhà nước. Khi đó, các bộ ngành cần tuyển công chức chỉ tổ chức thi chuyên môn, nghiệp vụ.

Điều này đảm bảo yếu tố sàng lọc. Nếu “con ông cháu cha” không qua được kỳ thi của Bộ Nội vụ cũng không đủ tiêu chuẩn thi vào các bộ ngành. Và thí sinh đã có chứng chỉ của Bộ Nội vụ thì đảm bảo được thừa nhận chung trong 2-3 năm chẳng hạn, không phải thi lại cũng những kiến thức ấy ở các nơi khác nữa.

Cơ quan tôi thi tuyển công chức cũng nhờ Bộ Nội vụ làm. Chúng tôi có đưa ra hướng về tiêu chuẩn cần kiến thức này. Tuy nhiên để đảm bảo khách quan, Bộ Nội vụ cũng cần có quyền của họ, như trong ngân hàng đề thì rút ra những câu hỏi cụ thể, hoặc đảo đề... Điều này sẽ hạn chế được tiêu cực, tránh khả năng cơ quan tổ chức thi muốn cho người nhà mình biết trước thông tin.

CẦM VĂN KÌNH thực hiện

Nguyên phó đoàn Đại biểu Quốc hội Thanh Hóa LÊ VĂN CUÔNG:

Lo cho con cháu nông dân

Ảnh: V.Dũng

Trước thông tin về sai phạm lộ đề, con cháu cán bộ trúng tuyển ở Cục Quản lý thị trường, tiếp theo là có đơn thư nêu khả năng tiêu cực trong thi cử, đưa họ hàng cục trưởng vào bộ máy nhà nước, tôi thấy không có gì bất ngờ.

Trước đây tại diễn đàn Quốc hội, tôi đã nêu nhiều về tình trạng chạy chức chạy quyền, chạy việc. Điều này dư luận đã nói rất nhiều, không còn là hiện tượng cá biệt nữa, và những vụ việc như tại Cục Quản lý thị trường hay nghi vấn ở Cục Quản lý cạnh tranh chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. Nhưng do các giải pháp của chúng ta chưa đủ mạnh, chưa đủ để ngăn chặn nên nó vẫn diễn ra.

Để xảy ra tình trạng tiêu cực trong thi cử, đưa con cháu vào bộ máy hay chạy việc là điều đáng lo ngại. Bởi nó sẽ khiến bộ máy không trong sạch, và những người đã “chạy” khi vào bộ máy rồi rất dễ tạo nhũng nhiễu, tiêu cực, tiếp tục chạy chức chạy quyền, gây hậu quả lớn.

Đặc biệt, hiện tượng “con cháu”, chạy việc... có thể gây ra tình trạng bất bình đẳng, gây âu lo, thiệt thòi cho con em nhiều gia đình không có mối quan hệ hay tiền để “chạy”. Nhiều bậc cha mẹ đã phải vay tiền để cho con đi học. Họ không thể đủ tiền để lo tiếp tiền chạy việc. Nếu để người học kém, bằng cấp không chuẩn mực, bằng giả vào bộ máy, thậm chí đã được bố trí sẵn thì điều này thực tế gây lãng phí lớn trong đào tạo, tuyển dụng.

Hiện nay còn tình trạng nữa là nhiều người có “mối quan hệ” được bố trí sẵn làm nhân viên hợp đồng như nhân viên tạp vụ, chưa đòi hỏi kỹ năng để giữ chân. Sau đó họ được cho đi học tại chức hoặc hệ nào đó. Học xong sẽ tìm mọi cách bố trí. Hệ quả này sẽ làm chất lượng công chức giảm sút.

Muốn ngăn chặn tình trạng này có nhiều giải pháp, nhưng người đứng đầu phải nghiêm. Ở Thanh Hóa, khi chủ tịch tỉnh quyết liệt, tình hình đã có cải thiện tích cực ngay. Tuy nhiên, nếu cơ quan chức năng không tạo được sức ép thường xuyên, đủ mạnh, trên diện rộng thì không ai tự lấy đá ghè chân mình, bị ảnh hưởng đến các mối quan hệ, ảnh hưởng tới quyền lợi và quyền lực của họ.

Ảnh: V.Dũng

Đại biểu Quốc hội NGUYỄN SỸ CƯƠNG:

Đã phát hiện thì phải xử lý nghiêm

Nhiều đại biểu Quốc hội đã lên tiếng về tiêu cực trong thi cử, nhưng việc xử lý vẫn phụ thuộc người có thẩm quyền. Tôi cũng đã có ý kiến liên quan đến sai phạm trong vụ việc lộ đề, nhiều con cháu cán bộ ở Cục Quản lý thị trường trúng tuyển, Bộ Công thương đã xác nhận có sai phạm, nhưng rõ ràng việc xử lý của Bộ Công thương có biểu hiện nương nhẹ, không kiên quyết.

Người đứng đầu - chủ tịch hội đồng thi, tức có trách nhiệm cao nhất trong vụ việc - lại chỉ chịu hình thức phê bình nghiêm khắc. Phải có hình thức kỷ luật thích đáng, chứ phê bình nghiêm khắc là thiếu nghiêm túc.

Tôi không phủ nhận cũng có những “con ông nọ, cháu bà kia” có năng lực, tuy nhiên năng lực đó phải được chứng minh qua các kỳ thi công khai, minh bạch và công bằng. Nếu đã phải gian lận thì khó lòng đảm bảo có năng lực thật sự.

CẦM VĂN KÌNH ghi

Ảnh: N.Khánh Đề xuất thành lập trung tâm thi tuyển công chức quốc gia Trao đổi với Tuổi Trẻ về các ý kiến đề nghị Bộ Nội vụ, với tư cách là cơ quan của Chính phủ thực hiện chức năng quản lý nhà nước về cán bộ, công chức, viên chức, sẽ đứng ra thi tuyển công chức, không để các bộ ngành và địa phương tự tổ chức thi tuyển nhằm đảm bảo khách quan và hạn chế tiêu cực, Thứ trưởng Bộ Nội vụ Trần Anh  Tuấn cho biết đây là một trong những phương án đã được Bộ Nội vụ đề xuất trong đề án tinh giản biên chế trình cấp có thẩm quyền trong thời gian qua. Ông Trần Anh Tuấn nói thời gian qua Bộ Nội vụ đã quyết định đổi mới phương thức thi tuyển công chức bằng việc ứng dụng công nghệ thông tin. Các thí sinh được thi trắc nghiệm các môn kiến thức chuyên ngành, tin học, ngoại ngữ trực tiếp trên máy tính. Hội đồng thi chỉ xây dựng ngân hàng câu hỏi và đáp án để đưa vào máy tính, còn việc ra đề thi, chấm thi, đánh giá kết quả thi và quản lý thời gian thi đều do máy tính thực hiện. Điều này sẽ góp phần thực hiện triệt để nguyên tắc khách quan, công bằng trong kỳ thi, đồng thời góp phần xóa bỏ những băn khoăn, nghi ngờ về các hiện tượng tiêu cực mà dư luận đề cập đối với việc tuyển dụng công chức trong thời gian gần đây. Cùng với nội dung đổi mới nêu trên, Bộ Nội vụ trong khi xây dựng đề án tinh giản biên chế đã đề xuất một số nội dung liên quan đến việc đổi mới phương thức tuyển dụng công chức. Đó là Chính phủ sẽ thành lập một trung tâm quốc gia để đánh giá những người muốn trở thành công chức, xem ai có đủ điều kiện, tiêu chuẩn trở thành công chức thì sẽ cấp chứng chỉ là những người này đã đạt tiêu chuẩn. Về phía các bộ ngành, địa phương không tổ chức thi tuyển nữa mà chỉ gặp gỡ, phỏng vấn các ứng viên xem có phù hợp với nhu cầu tuyển dụng hay không. Khâu phỏng vấn này thực hiện công khai và không có những đòi hỏi, yêu cầu như là một kỳ thi, nếu ứng viên phù hợp với nhu cầu tuyển dụng của cơ quan thì ra quyết định tuyển dụng luôn. “Hiện nay đây mới chỉ là một hướng nghiên cứu, chúng tôi sẽ lắng nghe ý kiến từ các chuyên gia và từ xã hội để hoàn thiện thêm, trình cấp có thẩm quyền quyết định” - ông Anh Tuấn nói. Cũng theo ông Trần Anh Tuấn, để hạn chế tối đa tiêu cực trong thi tuyển công chức, Bộ Nội vụ đã đề xuất giao trách nhiệm cho người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị theo hướng người đứng đầu phải làm sao để tuyển chọn được những người xứng đáng nhất. Nếu anh tuyển dụng người không đủ điều kiện, tiêu chuẩn, sau này đơn vị không hoàn thành nhiệm vụ thì sẽ xử lý trách nhiệm người đứng đầu. “Có thể là cho thôi giữ chức vụ” - ông Anh Tuấn nói. Về vấn đề liên quan đến việc thi tuyển công chức ở Bộ Công thương, Thứ trưởng Trần Anh Tuấn cho biết ngay sau khi nhận được thông tin, Bộ Nội vụ đã giao Vụ Công chức viên chức và thanh tra bộ vào cuộc theo quy định pháp luật. V.V.THÀNH