Bị rao bán hình ảnh riêng tư nhạy cảm từ camera an ninh: Xử lý thế nào?

Trục lợi từ hình ảnh cá nhân

Tham gia vào các nhóm, diễn đàn trên Zalo, Facebook, chúng ta sẽ thấy một thế giới mua bán hình ảnh camera đang diễn ra nhộn nhịp. Tùy số tiền chi trả (từ 200, 300 ngàn đồng đến cả triệu đồng), khách hàng sẽ được cung cấp tài khoản camera của hộ gia đình, cửa hàng bán quần áo, spa làm đẹp, thậm chí đến cả camera ở phòng khám phụ khoa, nhà vệ sinh nữ.

Bất kể bạn là ai từ công an, diễn viên, doanh nhân, nhân viên văn phòng hay sinh viên, người bán hàng thuê… đều có thể trở thành nạn nhân của việc trục lợi từ hình ảnh riêng tư. Những hình ảnh được phát tán thường là cảnh sinh hoạt của nhiều cặp vợ chồng, cảnh thay đồ, hầu hết ở trạng thái không “nude”, hớ hênh. Rất nhiều video với độ dài và nội dung khác nhau - từ cảnh các cặp đôi âu yếm, mẹ cho con bú, cho đến video về trẻ em cũng bị rò rỉ hàng loạt. Nhiều nạn nhân dẫu từng biết các vụ việc bị lộ camera, thế nhưng vẫn không bao giờ nghĩ nó lại rơi vào trường hợp của mình.

Truyền thông gần đây lại rộ lên thông tin khi tham gia vào diễn đàn trên một trang web đen sẽ thấy một số tài khoản cá nhân đăng tải đoạn nội dung thông báo đã có được dữ liệu hình ảnh của hơn 200 camera "đủ thể loại". Chỉ cần để lại số điện thoại ở phần bình luận, sẽ được bên "chào hàng" chủ động kết bạn trên Zalo.

Sau khi đóng phí “thuê bao” tầm 700.000 - 800.000 đồng/tháng, người dùng sẽ được thêm vào một group Zalo có hàng trăm thành viên. Tại đây, hàng loạt hình ảnh nhạy cảm, khỏa thân, lộ những bộ phận kín lúc đang sử dụng dịch vụ ở spa, phòng khám được phơi bày. Nếu muốn xem trực tiếp camera tại nhà riêng, các cửa hàng, spa trên ứng dụng di động thì phải nộp thêm vài trăm ngàn đồng. Sau đó, sẽ được bên chào mời hướng dẫn tải ứng dụng có tên "Hik - Connect" trên thiết bị di động, được cấp một tài khoản, mật khẩu để thoải mái đăng nhập xem hình ảnh.

Hầu hết chủ nhân các camera đều không biết mình đã trở thành “mồi ngon” béo bở cho những đối tượng xấu khai thác. Mục đích lắp camera để giám sát nhân viên, quản lý cửa hàng đã bị lợi dụng. Còn khách hàng thì bất an, hoảng loạn khi biết nhiều hình ảnh, thông tin riêng tư đã trở thành “hàng nóng” trên mạng xã hội.

Nguyên nhân từ… chính người dùng

Camera an ninh là một trong những thiết bị có lỗ hổng an ninh mạng nhiều nhất tại Việt Nam. (Ảnh minh họa: Internet)

Theo các chuyên gia an ninh mạng và phòng chống tội phạm công nghệ cao, có hai nguyên nhân chính dẫn đến hình ảnh camera của cá nhân bị rò rỉ.

Thứ nhất là hệ thống camera bị hacker tấn công, lấy những hình ảnh nhạy cảm để phục vụ cho mục đích xấu. Thứ hai, xuất phát từ nhận thức chủ quan người sử dụng camera an ninh. Chẳng hạn như không thay đổi mật khẩu mặc định của camera hoặc đặt mật khẩu truy cập quá đơn giản, cho phép không hạn chế truy cập từ xa. Cần lưu ý là hacker luôn có một “cẩm nang” mật khẩu thông dụng để tìm cách đột nhập vào camera của bạn.

Hầu hết loại camera an ninh được nhiều gia đình sử dụng hiện nay đều là dạng camera IP kết nối qua mạng Internet Wi-Fi. Những loại này có giá rẻ đến mức bình dân, nhà nào cũng có thể sử dụng. Việc lắp đặt cũng đơn giản, chỉ cần kết nối mạng Wi-Fi, vị trí gắn đâu cũng được, miễn có nguồn điện để thiết bị hoạt động liên tục. Song khâu lắp đặt có đôi chút khó khăn ở thao tác cài đặt phần mềm lên điện thoại, kết nối camera với điện thoại và thiết lập phần mềm quản lý. Đây chính là sơ hở để kẻ xấu lợi dụng.

Một số trường hợp nhờ, thuê người khác lắp đặt, cấu hình, quản trị camera tại những nơi riêng tư, nhạy cảm. Từ đó, đối tượng xấu sẽ dễ dàng tiếp cận trực tiếp hoặc truy cập từ xa hệ thống camera và trích xuất dữ liệu để sử dụng vào mục đích trái pháp luật.

Ngoài ra, một trong những sai lầm của nhiều khách hàng là nhờ người khác cài đặt giúp rồi đọc luôn tên đăng nhập, mật khẩu cho họ và sau đó không thèm sửa lại. Đây là điều tối kỵ trong việc bảo mật tài khoản cá nhân, dù người cài đặt là người quen, người thân. Chỉ cần nhớ tên và mật khẩu là đối tượng xấu có thể cài đặt phần mềm quản lý lên điện thoại, đăng nhập vào tài khoản quản lý và thản nhiên "sở hữu" những hình ảnh từ chiếc camera an ninh trong gia đình khổ chủ.

Có người lại để nguyên thiết lập mặc định của nhà sản xuất thiết bị và sử dụng vì đinh ninh chỉ có điện thoại của mình mới điều khiển được camera an ninh ở nhà. Những thiết lập mặc định có thể là dạng public (công khai, không cần mật khẩu đăng nhập) hoặc mật khẩu đơn giản (thường là 123456 hay abcdef)... Thông tin về thiết lập mặc định của nhà sản xuất trong các thiết bị hoàn toàn có thể dễ dàng tìm thấy trên mạng. Khi đó, những kẻ có ý đồ hoặc "hàng xóm" tò mò có thể dùng phần mềm dò tìm camera hoặc phần mềm quản lý để kết nối với camera của nhà bạn.

Theo Cục An toàn thông tin, Bộ TT&TT camera an ninh là một trong những thiết bị có lỗ hổng an ninh mạng nhiều nhất tại Việt Nam: hơn 310.000 thiết bị có lỗ hổng gây nguy cơ mất an toàn thông tin. 5 tỉnh, thành phố có số lượng camera an ninh tồn tại lỗ hổng nhiều nhất lần lượt là: Hà Nội (gần 60.000 thiết bị), TP.HCM (gần 48.000 thiết bị), Hải Phòng (gần 7.000), Đà Nẵng (hơn 4.500) và Thái Nguyên (hơn 2.700).

Hãng bảo mật Kaspersky cũng cảnh báo rất nhiều camera hiện nay tồn tại nhiều lỗ hổng khiến tội phạm mạng có thể xâm nhập và theo dõi ngược lại người dùng dễ dàng. Nguyên nhân do năng lực về an toàn thông tin của nhà sản xuất hạn chế hoặc thiết bị có giá bán rẻ nên không được cập nhật các bản vá lỗi...

Xử lý thế nào?

Các chuyên gia cảnh báo rằng, đối với khu vực riêng tư và công cộng cần tách biệt việc lắp đặt và quản trị, quản lý thiết bị lưu trữ, đầu thu. Người dùng nên đặt mật khẩu và hạn chế kết nối từ xa, giới hạn số lượng người truy xuất dữ liệu. Nên sử dụng thiết bị camera an ninh rõ nguồn gốc, xuất xứ, chọn lựa các thương hiệu lớn, uy tín. Đặt mật khẩu với độ khó cao và thay đổi mật khẩu thường xuyên để tránh bị tấn công.

Riêng với các cơ sở làm đẹp khi để hình ảnh cá nhân bị phát tán có nghĩa vụ và trách nhiệm thu hồi, tiêu hủy hình ảnh bị phát tán, đồng thời phải bồi thường thiệt hại cho người có hình ảnh bị phát tán.

Trong trường hợp camera bị hacker tấn công, hành vi xâm nhập hệ thống camera của người khác có thể bị khởi tố tội xâm nhập trái phép vào mạng máy tính, mạng viễn thông hoặc phương tiện điện tử của người khác. Nếu sau khi khởi tố vụ án, cơ quan công an xác định có tình tiết "có tổ chức" thì hành vi này có thể bị phạt tiền từ 300 triệu - 1 tỉ đồng hoặc phạt tù từ 3 - 7 năm.

Trường hợp hacker đăng ảnh lên các nhóm trên mạng, nhiều người bình phẩm bằng lời lẽ miệt thị, khó nghe thì đây là việc làm có chủ đích và cố ý làm ảnh hưởng đến uy tín, danh dự của người xuất hiện trong camera. Như vậy, hacker cũng có thể bị khởi tố thêm tội làm nhục người khác, với khung hình phạt từ 3 tháng đến 2 năm tù.

Cách phát hiện camera quay lén

Thực trạng camera quay lén hay bị hack cũng vô cùng nóng trên thế giới. Vừa qua, trên mạng xã hội Discord tồn tại một nhóm được cho là đã hack hơn 60.000 camera ở gia đình các nước như Canada, Thái Lan, Hàn Quốc. Thế nhưng, Singapore là nước có nhiều nạn nhân nhất.

Vấn nạn camera quay lén tại những địa điểm công cộng như khách sạn, karaoke hay các toilet công cộng, ký túc xá nữ đã trở thành nỗi sợ của người dân tại nhiều quốc gia. Những camera siêu nhỏ hiện giờ còn sở hữu dung lượng pin khủng, cho phép người sử dụng khả năng truy cập vào các mạng không dây để tải lên hình ảnh riêng tư của các nạn nhân nhanh chóng.

Camera quay lén được ngụy trang khéo léo trong chốt cửa, ổ điện. Thậm chí ở nội thất trang trí, thiết bị dò khói, báo cháy hay phía dưới tivi. Vì thế, không phải ai cũng biết cách phát hiện camera quay lén. Nguy hiểm hơn, kẻ xấu có thể tìm mua những chiếc camera quay lén này một cách công khai trên các sàn thương mại điện tử. Qua khảo sát thị trường, phát hiện ống kính camera nhỏ nhất có kích cỡ bằng 1 cm nên rất khó nhìn thấy bằng mắt thường.

Muốn phát hiện camera quay lén ở nơi công cộng, chúng ta có thể kết hợp hàng loạt mẹo phổ biến: quan sát bằng mắt thường, tắt đèn dùng camera của điện thoại quay khắp phòng xem có ánh đèn hồng ngoại hay không. Muốn an toàn và chắc chắn hơn, chúng ta có thể nhờ các ứng dụng tìm camera ẩn như Hidden Camera Detector (cho nền tảng iOS) hoặc Spy Camera Detector (cho hệ điều hành Android). Những ứng dụng này sẽ dùng ống kính máy quay, đèn pin điện thoại để dò các lỗ khoét hoặc quét mạng Wi-fi, Bluetooth. Ngoải ra, bạn có thể đầu tư thiết bị dò hồng ngoại có khả năng phát hiện máy quay lén.