Thanh toán di động và QRCode “bùng nổ” trong đại dịch COVID-19

Theo báo cáo của Ngân hàng Nhà nước (NHNN), trong 9 tháng đầu năm 2021, hoạt động thanh toán và công nghệ ngân hàng tiếp tục phát triển mạnh mẽ. Khuôn khổ pháp lý và chính sách trong hoạt động thanh toán tiếp tục được NHNN hoàn thiện nhằm phát triển thanh toán không dùng tiền mặt (TTKDTM), tạo điều kiện thuận lợi để người dân thực hiện giao dịch thanh toán trong thời gian giãn cách xã hội, nhiều chương trình miễn, giảm phí dịch vụ thanh toán được triển khai.

Thanh toán không dùng tiền mặt vẫn đạt mức tăng trưởng khá. Trong 8 tháng đầu năm 2021, tổng số lượng giao dịch qua hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng tăng 3,32% về số lượng và tăng 41,37% về giá trị so với 8 tháng đầu năm 2020. Thanh toán qua kênh Internet tăng tương ứng 54,13% về số lượng và 30,70% về giá trị so với cùng kỳ năm 2020, qua kênh điện thoại di động tăng tương ứng 74,98% và 93,69%, qua kênh QRCode tăng tương ứng 66,81% và 133,12% .

Thanh toán không dùng tiền mặt ở Việt Nam được nhận định có rất nhiều dư địa để phát triển. Thương mại điện tử phát triển mạnh trong thời gian vừa qua nhưng vẫn chủ yếu là thanh toán theo hình thức COD, là giao hàng nhận tiền mặt vẫn phổ biến, chiếm 28% tổng số giao dịch thương mại điện tử, trong khi đó tỷ lệ này trên thế giới là 3%. Ngược lại thanh toán qua thẻ chiếm tỷ lệ thấp, chỉ 2-3%, trong khi thế giới là hơn 7%.

Thanh toán qua di động và QRCode tăng trưởng mạnh mẽ trong 8 tháng đầu năm 2021. Ảnh: NAPAS cung cấp.

Thị phần thanh toán điện tử vẫn tập trung ở các thành phố lớn. Cả nước có khoản từ 1,5 - 2 triệu hộ kinh doanh, trong khi số điểm POS trên toàn quốc chưa đến 300.000, do đó dư địa cho thanh toán điện tử còn rất lớn.

Tuy nhiên, thanh toán không dùng tiền mặt chưa thể có sự phát triển bứt phá do một số thách thức: Thách thức chủ yếu và đầu tiên là về công nghệ, công nghệ để phát triển hệ sinh thái thanh toán cần sự đầu tư rất lớn và cập nhật thường xuyên, cần phải nâng cấp thường xuyên. Để đáp ứng thanh toán không dùng tiền mặt đòi hỏi không chỉ một vài tổ chức mà cả thị trường tham gia, tạo thành một hệ sinh thái từ ngân hàng, công ty fintech, doanh nghiệp cung cấp dịch vụ, hàng hóa.

Một thách thức đến từ người dân do tâm lý còn e ngại khi thanh toán không dùng tiền mặt, bao gồm tính an toàn, bảo mật, khó sử dụng.

Bên cạnh đó cần phải phát triển thanh toán không dùng tiền mặt đến khu vực nông thôn, đây là khu vực chưa thực sự tiếp xúc với các dịch vụ thanh toán hiện đại. Việc đưa thanh toán điện tử tới với thị trường nông thôn thì sẽ bao phủ thanh toán đến nhiều người dân, rút ngắn chênh lệch giữa thành thị và nông thôn, để người dân ở nông thôn có thể cung cấp hàng hóa, dịch vụ cho dân số toàn cầu.

Nhiều giải pháp nhằm phát triển nhanh và an toàn lĩnh vực thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam được các chuyên gia đưa ra. Theo đó, vấn đề quan trọng nhất hiện nay là phải hoàn thiện hành lang pháp lý, bao gồm cả các chính sách bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Đây cũng là yêu cầu đối với các doanh nghiệp có nhu cầu muốn đầu tư vào lĩnh vực fintech, thanh toán. Hệ thống hạ tầng thông tin, hạ tầng số cần được phát triển nhanh chóng, phấn đấu dần rút ngắn khoảng cách với các nước phát triển, để hệ thống thanh toán nước ta hòa nhập vào hệ sinh thái số toàn cầu.

Sự phối hợp giữa các trung gian thanh toán và các công ty fintech để tạo ra hệ sinh thái số là rất quan trọng. Vấn đề chúng ta cần một chuẩn chung, người dùng hay than phiền phải tạo nhiều tài khoản quá, gây bối rối như sử dụng. Hành chính công cũng nên sử dụng thanh toán không dùng tiền mặt như hiện nay.

Với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ, sự hội nhập nhanh chóng của nền kinh tế, những hình thức thanh toán không dùng tiền mặt đang dần phổ biến hơn tại Việt Nam. Xã hội không tiền mặt là xu hướng mang tính toàn cầu. Mục tiêu của Việt Nam trong 3 năm tới, sẽ điều chỉnh để tiền mặt chỉ xuất hiện ở mức thấp hơn 10% trên tổng phương diện thanh toán.