Để doanh nghiệp KH&CN phát triển bền vững: Thúc đẩy hoạt động khai thác, thương mại hóa sáng chế (Bài 4)

Doanh nghiệp khoa học và công nghệ (DN KH&CN) có thể tồn tại và sống khỏe trong bối cảnh kinh tế khó khăn chính là nhờ chú trọng khai thác, thương mại hóa sáng chế. Những năm qua, hoạt động đăng ký, khai thác và thương mại hóa sáng chế có xu hướng tăng nhưng chất lượng các sáng chế còn khiêm tốn, phần lớn mới chỉ giải quyết được các vấn đề sản xuất đơn lẻ.

Vì vậy, cần nâng cao chất lượng các sáng chế và có cơ chế, chính sách hỗ trợ khai thác, thương mại hóa sáng chế.

Chất lượng các sáng chế còn khiêm tốn

Ông Phùng Minh Hải, Trưởng phòng Chính sách và Tư vấn thương mại hóa sáng chế, Viện Nghiên cứu sáng chế và khai thác công nghệ thuộc Bộ KH&CN đánh giá, thời gian qua, hoạt động thương mại hóa sáng chế ngày càng được Nhà nước và doanh nghiệp quan tâm.

Hành lang pháp lý cho thị trường KH&CN phát triển, trong đó có các chính sách hỗ trợ thúc đẩy hoạt động sáng chế đã dần được hoàn thiện theo hướng lấy doanh nghiệp làm trung tâm của hoạt động đổi mới sáng tạo.

Bên cạnh đó, Nhà nước khuyến khích và trao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các tổ chức KH&CN công lập trong hoạt động thương mại hóa kết quả nghiên cứu. Qua đó, góp phần thúc đẩy hoạt động khai thác, thương mại hóa sáng chế.

Theo báo cáo của Cục Sở hữu trí tuệ, giai đoạn 1981-2021, số lượng đơn và bằng sáng chế của người Việt Nam là 9.345 đơn và 1.512 bằng sáng chế được cấp. Trong đó, những năm gần đây, số lượng đơn đăng ký sáng chế đang tăng dần, năm 2019 là 720 đơn, năm 2020 là 1.020 đơn, năm 2021 là 1.066 đơn.

Hoạt động đăng ký, khai thác và thương mại hóa sáng chế, giải pháp hữu ích có xu hướng tăng nhưng chất lượng các sáng chế còn khiêm tốn, phần lớn mới chỉ giải quyết được các vấn đề sản xuất đơn lẻ. Nhiều sáng chế được bảo hộ không phục vụ cho mục đích khai thác, thương mại mà chỉ để ngăn ngừa các đối thủ cạnh tranh trong ngành nên hiệu quả mang lại chưa cao.

Ông Hoàng Đức Thảo, Chủ tịch Hiệp hội DN KH&CN Việt Nam cho biết, trong hệ thống hiệp hội hiện nay có gần 200 hội viên, trong đó đầu tư nghiên cứu đổi mới sáng tạo có trên 60% và tỷ lệ đầu tư thành công còn rất thấp.

Tình trạng thương mại hóa sản phẩm ra thị trường của các doanh nghiệp chưa đạt kết quả cao, việc kết nối, chia sẻ hợp tác, chuyển giao công nghệ còn thấp dẫn đến không đạt hiệu quả trong kinh doanh và tái đầu tư theo yêu cầu. Nhiều doanh nghiệp còn lúng túng, chưa có hướng đi đúng đắn trong hoạt động đầu tư nghiên cứu đổi mới sáng tạo.

Trong khi đó, Việt Nam đã có Chương trình Quốc gia về Phát triển tài sản trí tuệ nhưng các chính sách riêng biệt về bảo hộ, khai thác và thương mại hóa sáng chế vẫn còn triển khai chậm.

Các thủ tục, quy trình để nhận ưu đãi trong quá trình khai thác, thương mại hóa còn rườm rà, độ trễ của chính sách còn lớn, mức được hưởng ưu đãi chưa cao. Việc hỗ trợ, kết nối, hợp tác và liên kết giữa nhà sáng chế, chủ sở hữu sáng chế, doanh nghiệp, Nhà nước, nhà đầu tư để đưa sáng chế vào sản xuất, kinh doanh chưa thực sự mang lại hiệu quả cao.

Hỗ trợ nhà sáng chế, doanh nghiệp tiếp cận ưu đãi

Ông Hoàng Đức Thảo cho rằng, để thúc đẩy hoạt động khai thác và thương mại hóa sáng chế trong thời gian tới, Nhà nước cần tạo lập hành lang pháp lý thuận lợi hơn nữa, hướng tới doanh nghiệp, nhà sáng chế, nhà đầu tư trong hoạt động khai thác, thương mại hóa sáng chế.

Đơn giản hóa các thủ tục, quy trình để doanh nghiệp, nhà sáng chế nhận được các tài trợ, ưu đãi về thuế, tín dụng, đào tạo và các chương trình có liên quan tới khai thác sáng chế, như: Chương trình phát triển tài sản trí tuệ, Chương trình phát triển thị trường KH&CN, Chương trình nâng cao năng suất và chất lượng...

Các chuyên gia đề xuất hình thành các cụm liên kết giữa viện, trường, doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp khởi nghiệp, DN KH&CN, góp phần hình thành chuỗi giá trị các sản phẩm sáng tạo.

Hằng năm, các tổ chức KH&CN sử dụng vốn ngân sách để thực hiện đề tài, dự án nghiên cứu cần phải có trách nhiệm báo cáo về kết quả của đề tài, dự án sau nghiệm thu. Từ đó sẽ cung cấp các thông tin cần thiết về triển vọng đăng ký sáng chế, về tình trạng kỹ thuật và khả năng thương mại hóa kết quả nghiên cứu, đây là nguồn thông tin quan trọng để có thể gia tăng được nguồn sáng chế trong tương lai.

Ngoài ra, cần hỗ trợ doanh nghiệp khai thác thông tin sáng chế, xây dựng bản đồ, cơ sở dữ liệu sáng chế, thường xuyên tổ chức đào tạo, tập huấn về kỹ năng tra cứu và khai thác sáng chế cho doanh nghiệp. Hình thành và phát triển các tổ chức trung gian như các sàn giao dịch sáng chế, công nghệ, các tổ chức tư vấn, thẩm định, giám định công nghệ để thúc đẩy hoạt động kết nối cung-cầu về sáng chế.

Xây dựng hạ tầng công nghệ, quy chế liên kết, hợp tác đối với việc sử dụng các phòng thí nghiệm trọng điểm, qua đó góp phần hỗ trợ hoạt động mô phỏng, tái lập sáng chế phục vụ cho hoạt động khai thác, thương mại hóa sáng chế.

(còn tiếp)