Khuyến khích tổ chức khoa học và công nghệ chuyển sang mô hình viện trong doanh nghiệp

Bộ Khoa học và Công nghệ đang thực hiện Đề án về sắp xếp tổ chức khoa học và công nghệ công lập.

3 cấp của tổ chức khoa học và công nghệ công lập

Theo định hướng của Đề án, mạng lưới tổ chức khoa học và công nghệ công lập sẽ được cơ cấu theo ba cấp rõ ràng: trực thuộc Chính phủ; trực thuộc các bộ, ngành và thuộc UBND cấp tỉnh.

Tổ chức khoa học và công nghệ công lập trực thuộc Chính phủ gồm hai Viện Hàn lâm là Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam và Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam. Các Viện này có nhiệm vụ thực hiện nghiên cứu cơ bản, nghiên cứu chiến lược, chính sách.

Tổ chức khoa học và công nghệ công lập trực thuộc các Bộ, cơ quan ngang Bộ gồm 12 tổ chức nghiên cứu chiến lược, chính sách ngành; 27 tổ chức phát triển, ứng dụng, chuyển giao công nghệ tập trung vào các lĩnh vực ưu tiên theo mô hình đa ngành, đa lĩnh vực. Ngoài ra, sẽ có 04 tổ chức cấp đặc biệt hoạt động trong các lĩnh vực năng lượng nguyên tử, nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy lợi và 01 tổ chức đặc thù hoạt động trong lĩnh vực toán học.

Phương hướng quy hoạch cho cấp này bao gồm việc tổ chức lại hoặc giải thể các tổ chức hoạt động yếu kém, trùng lặp về chức năng nhiệm vụ. Các nhiệm vụ nghiên cứu cơ bản sẽ được đưa về hai Viện Hàn lâm và các cơ sở giáo dục đại học. Đặc biệt, Đề án khuyến khích việc gắn kết tổ chức khoa học và công nghệ với doanh nghiệp và cơ sở giáo dục đại học, khuyến khích chuyển đổi sang mô hình viện trong doanh nghiệp hoặc trực thuộc trường đại học, phát triển mô hình viện nghiên cứu công - tư.

Một trong những điểm nhấn quan trọng là định hướng tập trung xây dựng các tổ chức khoa học và công nghệ trọng điểm theo các lĩnh vực công nghệ chiến lược như trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn, công nghệ môi trường, vật liệu mới, năng lượng sạch, công nghệ sinh học nông nghiệp. Các tổ chức khoa học và công nghệ hạng đặc biệt, đặc thù sẽ tiếp tục được duy trì để đảm nhiệm các nhiệm vụ nghiên cứu quy mô chiến lược quốc gia. Mục tiêu chủ đạo của Đề án là mỗi bộ, ngành có thể hình thành ít nhất 01 trung tâm Đổi mới sáng tạo phù hợp với ngành, lĩnh vực quản lý, trên cơ sở kiện toàn hoặc thành lập mới.

Tổ chức khoa học và công nghệ công lập thuộc thẩm quyền quản lý của UBND cấp tỉnh gồm 34 tổ chức thực hiện chức năng hỗ trợ doanh nghiệp, chuyển giao công nghệ, vườn ươm, và chuyển đổi thành trung tâm đổi mới sáng tạo. Riêng tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, mỗi địa phương sẽ có thêm 02 tổ chức thực hiện nghiên cứu chiến lược, chính sách phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Các tổ chức này sẽ tập trung thúc đẩy đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp sáng tạo, hỗ trợ doanh nghiệp và chuyển giao công nghệ.

Mục tiêu và lộ trình thực hiện

Đề án đặt ra nhiều mục tiêu cụ thể, gồm hình thành 15 - 20 tổ chức khoa học và công nghệ mạnh trong nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ trong lĩnh vực công nghệ chiến lược, đảm bảo 30% tổ chức khoa học và công nghệ hoạt động tự đảm bảo kinh phí hoạt động, vận hành theo cơ chế thị trường. Ngoài ra, sau khi tái cấu trúc, tỷ lệ thương mại hóa kết quả nghiên cứu từ các tổ chức khoa học và công nghệ thực hiện chức năng nghiên cứu ứng dụng, phát triển công nghệ đạt tối thiểu 2%. Các tổ chức khoa học và công nghệ sẽ trở thành nguồn hỗ trợ đổi mới công nghệ trọng yếu cho các doanh nghiệp Việt Nam.

Lộ trình thực hiện Đề án được chia thành hai giai đoạn. Giai đoạn 2026 - 2027: Tập trung vào việc sắp xếp lại mạng lưới tổ chức khoa học và công nghệ công lập của các Bộ, ngành và địa phương, xây dựng và ban hành các quy định hướng dẫn. Giai đoạn 2027 - 2030, tầm nhìn 2050: Đầu tư nguồn lực, phát triển các tổ chức khoa học và công nghệ, bao gồm phân bổ nguồn lực nhà nước, huy động xã hội hóa, hợp tác công tư và triển khai các chương trình, dự án đầu tư phát triển. Một số tổ chức cũng sẽ được chuyển đổi sang mô hình mới như trung tâm đổi mới sáng tạo, doanh nghiệp hoặc trực thuộc cơ sở giáo dục đại học.

Đề án sắp xếp tổ chức khoa học và công nghệ công lập là một bước đi chiến lược nhằm tối ưu hóa nguồn lực, nâng cao hiệu quả hoạt động và tạo động lực mới cho sự phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo của Việt Nam.