Thông qua Luật Trí tuệ nhân tạo nhằm hoàn thiện hành lang pháp lý cho kỷ nguyên số

Việc ban hành Luật AI được đánh giá là một bước đi mang tính bước ngoặt, tạo hành lang pháp lý tiên phong giúp Việt Nam bắt kịp xu thế phát triển AI toàn cầu và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia trong kỷ nguyên số.

Luật Trí tuệ nhân tạo gồm 35 Điều, được thiết kế theo triết lý “quản lý để phát triển”. Mục tiêu của Luật là bảo đảm cân bằng giữa việc kiểm soát rủi ro tiềm ẩn và thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phù hợp với thông lệ quốc tế và hỗ trợ Việt Nam chủ động hội nhập với các chuẩn mực công nghệ mới.

Một trong những nguyên tắc cốt lõi của đạo luật là xác định con người là trung tâm. Luật quy định AI phải phục vụ con người, không được phép thay thế con người, và cần có sự giám sát của con người trong các quyết định quan trọng.

Đầu tư hạ tầng và thúc đẩy đổi mới sáng tạo

Luật AI đặt nền tảng quan trọng cho việc tự chủ AI, bao gồm hạ tầng tính toán, dữ liệu, và năng lực nghiên cứu, nhằm giúp Việt Nam xây dựng lực lượng AI đủ mạnh để cạnh tranh quốc tế. Luật cho phép Nhà nước đầu tư vào các trung tâm tính toán AI quốc gia và xây dựng hệ thống dữ liệu mở có kiểm soát. Những định hướng này được kỳ vọng sẽ giảm chi phí tính toán, gỡ bỏ rào cản gia nhập thị trường, và thúc đẩy một hệ sinh thái AI cạnh tranh, minh bạch hơn.

Để thúc đẩy sự phát triển, Luật cũng tạo ra các cơ chế hỗ trợ mạnh mẽ: Thành lập Quỹ Phát triển AI quốc gia; Triển khai cơ chế AI Voucher nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp ứng dụng AI; Thiết lập sandbox thử nghiệm có kiểm soát cho các giải pháp AI nhạy cảm.

Các công cụ này giúp giảm rủi ro, hạ thấp chi phí thử nghiệm, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp công nghệ, đặc biệt là startup công nghệ cao, thử nghiệm ứng dụng AI nhạy cảm trong môi trường được miễn trừ một số trách nhiệm pháp lý nhất định.

Quản lý theo mức độ rủi ro và giải quyết vấn đề mới nổi

Luật AI tiếp cận xử lý các vấn đề mới nổi, chẳng hạn như nội dung do AI sinh ra (AI-generated content), đạo đức thuật toán, và trách nhiệm của các nền tảng cung cấp dịch vụ AI xuyên biên giới. Cách tiếp cận này mở đường để Việt Nam hội nhập sâu hơn với các chuẩn mực quốc tế nhưng vẫn giữ vững chủ quyền số.

Một nội dung quan trọng là định hướng quản lý theo mức độ rủi ro. Các hệ thống AI sẽ được phân loại dựa trên mức độ tác động và nguy cơ, từ đó gắn với nghĩa vụ pháp lý tương ứng. Các ứng dụng có nguy cơ cao đối với quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân (trong các lĩnh vực như tài chính, y tế, tư pháp, lao động, giáo dục) sẽ phải đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe hơn về dữ liệu, kiểm định, giám sát và cơ chế can thiệp của con người. Cách tiếp cận này giúp cân bằng giữa mục tiêu khuyến khích đổi mới sáng tạo trong AI và kiểm soát các hệ lụy tiềm ẩn đối với xã hội.

Chiến lược phát triển nhân lực dài hạn

Song song với các quy định về công nghệ và quản lý, Luật AI dành vị trí quan trọng cho phát triển nhân lực. Luật yêu cầu xây dựng Chiến lược nhân lực AI quốc gia dài hạn, đồng thời tích hợp kiến thức AI cơ bản vào giáo dục phổ thông. Luật cũng khuyến khích các trường đại học mở ngành mới, mở rộng tự chủ học thuật, và thu hút chuyên gia quốc tế. Mục tiêu của Chương trình quốc gia phát triển nhân lực AI là góp phần hình thành đội ngũ chuyên gia và kỹ sư AI chất lượng cao trong tương lai.

Việc Quốc hội thông qua Luật AI được coi là bước đi kịp thời khi AI đang thâm nhập sâu vào mọi lĩnh vực đời sống. Khung pháp lý đầy đủ này sẽ giúp Việt Nam tránh nguy cơ tụt hậu, bảo đảm an toàn dữ liệu, quyền riêng tư và sự phát triển bền vững của hệ sinh thái AI. Với Luật AI, Việt Nam chính thức bước vào giai đoạn mới, giai đoạn phát triển AI một cách chủ động, trách nhiệm, an toàn và sáng tạo, tạo nền tảng để AI trở thành một trong những động lực tăng trưởng quan trọng nhất của nền kinh tế số.