Vợ chồng GS Trần Thanh Vân nhận Huân chương Bắc đẩu Bội tinh bậc sĩ quan

Đây là cặp vợ chồng duy nhất cùng được thăng hạng Huân chương trong dịp Quốc khánh Pháp 2025, nhằm ghi nhận những cống hiến trọn đời cho khoa học, giáo dục và nhân đạo, góp phần thắt chặt tình hữu nghị Pháp – Việt.

Đại sứ Olivier Brochet trao Huân chương Bắc đẩu Bội tinh bậc Sĩ quan cho GS Lê Kim Ngọc.

Trước đó, GS Trần Thanh Vân được trao hạng Hiệp sĩ năm 1999, còn GS Lê Kim Ngọc được Tổng thống François Hollande trực tiếp trao tặng năm 2016 tại TP Hồ Chí Minh.

Phát biểu tại buổi lễ, Đại sứ Olivier Brochet bày tỏ niềm tự hào khi được thay mặt nước Pháp vinh danh hai công dân xuất sắc: “Cộng hòa Pháp vinh danh hai con người tuyệt vời, hai nhà khoa học lớn đã góp phần giúp nước Pháp tỏa sáng trên trường quốc tế và làm sâu sắc thêm tình hữu nghị Pháp – Việt”.

Ông nhấn mạnh, trong hơn 200 năm lịch sử của Huân chương Bắc đẩu Bội tinh, rất hiếm có cặp vợ chồng cùng được vinh danh. Điều đó minh chứng cho “một hành trình xuất chúng, gặt hái nhiều quả ngọt của tri thức, tình người và lòng nhân ái”.

Đại sứ đặc biệt xúc động khi nhắc lại câu nói của GS Lê Kim Ngọc: “Tiền bạc và vinh dự có thể tan theo mây khói, chỉ có lòng nhân ái và tình yêu thương con người là còn mãi”. Ở tuổi 91, hai ông bà vẫn miệt mài cống hiến, vẫn đến Quy Nhơn dự hội nghị khoa học, vẫn chăm lo cho những đứa trẻ vùng cao và đồng hành cùng lớp sinh viên trẻ.

Những nỗ lực bền bỉ ấy đã được ghi nhận bằng Huân chương Hữu nghị của Chính phủ Việt Nam dành cho GS Trần Thanh Vân, cùng Huy chương Tate của Hiệp hội Vật lý Hoa Kỳ năm 2012 – phần thưởng cho người có đóng góp xuất sắc trong hợp tác khoa học toàn cầu.

“Hai vị là biểu tượng của ánh sáng tri thức và lòng nhân hậu. Nước Pháp tự hào về các bạn và Việt Nam yêu thương các bạn. Cảm ơn hai giáo sư, hai con người đã dâng cả cuộc đời mình cho khoa học và cộng đồng”, Đại sứ Brochet nhấn mạnh.

Đại sứ Olivier Brochet trao Huân chương Bắc đẩu Bội tinh bậc Sĩ quan cho GS Trần Thanh Vân.

Sinh năm 1934 tại Quảng Bình, GS Trần Thanh Vân sang Pháp du học từ năm 1953, bảo vệ thành công luận án tiến sĩ vật lý tại Đại học Paris năm 1963. Từ thập niên 1960, ông sáng lập các hội nghị vật lý quốc tế danh tiếng Rencontres de Moriond và Rencontres de Blois, quy tụ hàng nghìn nhà khoa học hàng đầu thế giới.

Năm 1993, ông khởi xướng chuỗi hội nghị “Gặp gỡ Việt Nam” (Rencontres du Vietnam) – cây cầu kết nối giới khoa học quốc tế với Việt Nam, khơi dậy khát vọng nghiên cứu trong giới trẻ. Từ đó, hàng chục hội nghị quốc tế được tổ chức thường niên, đưa Việt Nam trở thành điểm đến khoa học uy tín của châu Á.

Đỉnh cao của tâm huyết ấy là Trung tâm Quốc tế Khoa học và Giáo dục liên ngành (ICISE) tại Quy Nhơn, khánh thành năm 2013. Ngày nay, ICISE đã trở thành điểm hẹn tri thức toàn cầu, đón tiếp hàng chục nghìn nhà khoa học từ hơn 60 quốc gia, trong đó có gần 20 nhà khoa học đoạt giải Nobel.

Từ “Gặp gỡ Việt Nam” đến ICISE, GS Trần Thanh Vân cùng các cộng sự đã kiến tạo nên “thung lũng khoa học” của Việt Nam, biến Quy Nhơn thành biểu tượng của tri thức và hòa bình.

Đồng hành cùng ông suốt 67 năm qua là Giáo sư Lê Kim Ngọc, sinh năm 1934 tại Vĩnh Long – một trong những nữ nhà sinh học tiên phong của Pháp.

Bà bảo vệ luận án tiến sĩ tại CNRS năm 1965 với công trình khai sinh khái niệm “Thin Cell Layer” (lát mỏng tế bào), mở ra phương pháp nhân giống và kiểm soát sinh trưởng thực vật – nền tảng của công nghệ sinh học hiện đại. Nhiều công trình của bà được công bố trên Nature và Science, trở thành tài liệu kinh điển cho thế giới khoa học.

Không chỉ là hai trí tuệ lớn, họ còn là hai trái tim nhân ái. Năm 1970, giữa mùa đông Paris, hai ông bà sáng lập Hội Bảo trợ Trẻ em Việt Nam tại Pháp (Aide à l’Enfance du Vietnam), tự tay bán từng tấm thiệp Giáng sinh để quyên góp cho trẻ mồ côi quê hương.

Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng chúc mừng vợ chồng GS Trần Thanh Vân và GS Lê Kim Ngọc.

Từ những tấm thiệp nhỏ bé ấy, ba Làng trẻ em SOS Việt Nam đã ra đời: Đà Lạt (1974), Huế (2000) và Đồng Hới (2006) – những ngôi nhà ấm áp của tình thương và hy vọng.

Bên cạnh đó, hai ông bà còn mở ra hàng chục nghìn cơ hội học tập cho thế hệ trẻ thông qua Quỹ học bổng Odon Vallet, với hơn 57.000 học sinh, sinh viên Việt Nam được nhận học bổng trong hơn hai thập kỷ qua – những “hạt giống tri thức” tiếp tục nảy nở từ tấm lòng của họ.