Đại biểu Quốc hội: 'Cần minh bạch hơn nữa với dự án ODA'

Hành lang pháp lý còn lỏng

Ông Trương Trọng Nghĩa cho rằng, hành lang pháp lý lỏng, cộng với công tác phòng, chống tham nhũng còn hạn chế là những nguyên nhân chính dẫn đến việc chúng ta không chủ động phát hiện ra những tiêu cực trong sử dụng vốn vay ODA. Nhiều trường hợp chỉ đến khi các cơ quan bảo vệ pháp luật nước ngoài phát hiện ra thì trong nước mới vào cuộc xác minh, làm rõ và xử lý. 

Theo ông Nghĩa, hiện nay, để được vay ODA, chúng ta thường phải chấp nhận một số điều kiện mà phía cho vay đề ra như ưu ái cho nhà thầu, mua sắm thiết bị, công nghệ của nước đó. Vì thế, ODA chỉ thực sự có lợi khi nó được tiến hành minh bạch, không để xảy ra tiêu cực, tham nhũng. “Còn nếu để những điều trên xảy ra thì bao nhiêu lợi ích của ODA cũng không thể bù đắp đủ cho những thiệt hại mà hối lộ, tham nhũng gây ra, nhất là trên bình diện hình ảnh quốc gia”, ông Nghĩa nói.

Theo bà Lê Thị Nga, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp, những năm qua, nguồn vốn ODA đã đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam. Tuy nhiên, thực tế cũng đã phát sinh nhiều bất cập, thậm chí nảy sinh tội phạm. Thất thoát, lãng phí, tham nhũng trong một số dự án ODA đã ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng công trình, làm mất uy tín của Việt Nam đối với nhà tài trợ.

Bà Nga cho rằng, hành lang pháp lý ODA hiện nay chủ yếu được điều chỉnh bởi Nghị định 38 CP/2013, quyết định của Thủ tướng, hướng dẫn của các bộ, ngành, địa phương và quy định của nhà tài trợ nên chưa thể ngăn chặn hoàn toàn tình trạng xin - cho, “cò dự án”, tiêu cực, tham nhũng.

Tiến tới “cai” dần ODA

Theo bà Nga, sau khi chúng ta thoát khỏi nhóm nước có thu nhập thấp, ưu đãi giảm đi, điều kiện vay và trả nợ khó khăn hơn, nếu lạm dụng ODA thì sẽ để lại gánh nặng nợ nần cho tương lai. Hơn nữa, do chưa kiểm soát được thất thoát, lãng phí, tham nhũng nên một số dự án sử dụng vốn vay ưu đãi đã bị “đội” chi phí. Vì thế, việc sử dụng vốn ODA cần có chọn lọc, hạn chế và có lộ trình chấm dứt ODA trong tương lai gần. “Bất cứ quốc gia nào, nếu phụ thuộc lâu dài vào ODA thì là sự thất bại của chiến lược phát triển”, bà Nga nói.

Ông Nghĩa cũng cho rằng, ODA thực sự là “con dao hai lưỡi” nên việc quản lý ODA đòi hỏi phải chặt chẽ, minh bạch. “Chúng ta ưu tiên nhưng cũng không có nghĩa cứ phải chấp nhận tất cả điều kiện của họ đưa ra. Bởi rõ ràng việc họ hối lộ quan chức để được trúng thầu dự án sử dụng vốn vay ODA có nghĩa là họ đang muốn chúng ta bỏ qua những yếu tố tiêu cực, giúp họ trúng thầu”, ông Nghĩa nói. Ông đề nghị sớm hoàn thiện các quy định pháp luật về quản lý ODA, nhất là về các dự án sử dụng nguồn vốn này. Đồng thời xây dựng cơ chế thanh tra, kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ để không xảy ra tham nhũng, hối lộ… Bà Nga cho rằng, cần ban hành Luật Quản lý, sử dụng ODA, trong đó chú trọng quy định chặt chẽ tiêu chí chấp nhận vốn ODA công khai, minh bạch chi tiết các dự án và quy trình phân bổ…