Cả hệ thống quyết tâm đẩy mạnh khoa học công nghệ, tránh lỡ thời cơ

Giải phóng tư duy khoa học

Sáng 13/1, hội nghị toàn quốc về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia được tổ chức trực tiếp tại Hà Nội, kết hợp trực tuyến đến nhiều điểm cầu trên toàn quốc với sự tham gia của gần 1 triệu người.

Tổng Bí thư Tô Lâm, Chủ tịch nước Lương Cường, Thủ tướng Phạm Minh Chính, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn và nhiều lãnh đạo, nguyên lãnh đạo Đảng, Nhà nước dự hội nghị.

Phát biểu chỉ đạo tại hội nghị, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh, sự kiện được tổ chức phản ánh quyết tâm của cả hệ thống chính trị và đất nước trong việc đẩy mạnh và phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Theo Tổng Bí thư Tô Lâm, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực then chốt cho tăng trưởng kinh tế thần kỳ ở nhiều quốc gia như Mỹ, Trung Quốc, Đức, Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore và Ấn Độ. Việt Nam cần coi đây là "chìa khóa vàng" giúp vượt qua bẫy thu nhập trung bình, nguy cơ tụt hậu và hiện thực hóa khát vọng hùng cường, thịnh vượng của dân tộc.

Tổng Bí thư cho rằng, phát triển khoa học, công nghệ và chuyển đổi số mới chỉ là "phương tiện quan trọng" để đạt mục đích. Đột phá và đổi mới sáng tạo là yếu tố kỳ diệu làm nên kỳ tích, bởi chúng tạo ra bước tiến vượt bậc, vượt qua các rào cản hiện tại để đạt kết quả nổi bật.

Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị được ví như một “khoán 10” trong lĩnh vực khoa học và công nghệ, định hướng chiến lược phát triển mạnh mẽ.

Tuy nhiên, theo Tổng Bí thư, các Nghị quyết của Trung ương chưa đạt mục tiêu đề ra. Các hạn chế như thủ tục hành chính phức tạp khiến nhà khoa học mất 50% thời gian, nguồn lực cho khoa học công nghệ còn hạn chế khi kinh phí dành cho nghiên cứu chỉ đạt 0,7% GDP, thấp hơn nhiều so với mức trung bình 2% ở các nước phát triển. Nhiều cơ quan chưa mạnh dạn chấp nhận rủi ro, không thương mại hóa được sản phẩm và tồn tại tình trạng “làm kinh tế biến tướng” qua các đề tài nghiên cứu. Nguyên nhân chính của tình trạng này là khâu tổ chức thực hiện.

Tổng Bí thư nhấn mạnh, Nghị quyết 57 không thay thế các nghị quyết trước nhưng là "nghị quyết giải phóng tư duy khoa học, nghị quyết của hành động".

Do đó, Tổng Bí thư kỳ vọng nghị quyết sẽ xóa bỏ rào cản, giải phóng năng lực, thúc đẩy đột phá trong khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số để tạo nền tảng phát triển bền vững cho đất nước trong thời kỳ mới.

Tổng Bí thư Tô Lâm yêu cầu các cấp, ngành cần coi đầu tư vào khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là chiến lược lâu dài, chấp nhận độ trễ và rủi ro khi triển khai. Bên cạnh đó, cần xem dữ liệu là nguồn tài nguyên mới, là “không khí và ánh sáng” của kỷ nguyên số, đồng thời nhấn mạnh đổi mới sáng tạo là "cây gậy thần" dẫn đến thịnh vượng bền vững, với nhà khoa học giữ vai trò trung tâm.

Hoàn thiện thể chế, tháo gỡ điểm nghẽn

Để thực hiện kỳ vọng này, Tổng Bí thư đề ra 8 nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm. Trước hết, cần thống nhất nhận thức, phát triển khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là nhiệm vụ chiến lược của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân.

Trong năm 2025, hoàn thiện thể chế, chính sách để tháo gỡ các điểm nghẽn, khuyến khích tư duy sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm. Đồng thời, xây dựng và ban hành 27 luật, 19 nghị định nhằm thể chế hóa Nghị quyết 57, bảo đảm thống nhất và đồng bộ. Chính phủ và các cơ quan cần phối hợp chặt chẽ để luật đi vào thực tiễn hiệu quả, xóa bỏ tư duy nhiệm kỳ, bình quân chủ nghĩa và tình trạng “trên rải thảm, dưới rải đinh”.

Tổng Bí thư cũng yêu cầu sắp xếp lại bộ máy khoa học công nghệ trong quý I/2025, tập trung đầu tư trọng điểm cho các tổ chức nghiên cứu mạnh.

Về nhân lực, Chính phủ cần có kế hoạch cụ thể để phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đặc biệt là nhân tài khoa học, công nghệ. Thu hút nhân tài Việt Nam và quốc tế cần thông qua chính sách cạnh tranh về thu nhập, nhà ở, môi trường làm việc và thủ tục hành chính thông thoáng. Nhà nước có thể thí điểm mời chuyên gia từ nước ngoài làm lãnh đạo một số viện, trường lớn, ưu tiên người Việt kiều có kinh nghiệm quốc tế sâu rộng.

Ngoài ra, Tổng Bí thư nhấn mạnh sự cần thiết của cơ chế “Kiến trúc sư trưởng” cho các dự án lớn liên ngành và việc thành lập Viện quốc gia về tiêu chuẩn, kiểm định.

Tổng Bí thư đề xuất Chính phủ bố trí ngân sách khoa học công nghệ đạt ít nhất 3% ngân sách nhà nước vào năm 2025 và tăng lên 2% GDP trong 5 năm tiếp theo. Cần thiết lập các quỹ đầu tư mạo hiểm, quỹ khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo và nghiên cứu phát triển (R&D), đồng thời xây dựng cơ chế đầu tư công - quản trị tư để tạo điều kiện cho các nhà khoa học chủ động hơn.

Tổng Bí thư đề xuất tập trung vào các ngành có lợi thế và tiềm năng như nông nghiệp công nghệ cao, năng lượng tái tạo, công nghệ sinh học, trí tuệ nhân tạo và công nghiệp 4.0. Hợp tác chặt chẽ với các quốc gia tiên tiến để chuyển giao công nghệ, tận dụng tri thức quốc tế, đưa doanh nghiệp Việt Nam vào chuỗi giá trị toàn cầu...

Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định, đất nước đang đứng trước cơ hội lớn để vươn mình, nhưng thách thức cũng rất lớn. Do đó, cả hệ thống chính trị phải quyết tâm thực hiện cuộc cách mạng phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, tránh lỡ thời cơ.