Chính sách đãi ngộ mới được kỳ vọng tạo thêm động lực cho nhà khoa học

Lương “bèo”, nhà khoa học khó toàn tâm cho công việc

Là một trong những lĩnh vực chiến lược của quốc gia, các kỹ sư đều là những người được đào tạo bài bản, làm việc với cường độ cao, tính chất phức tạp, nhưng mức lương dành cho nhân lực ngành công nghệ vũ trụ gây bất ngờ cho nhiều người. Đơn cử, một thạc sĩ sau 11 năm công tác tại Trung tâm Vũ trụ Việt Nam, thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam nhận được mức lương 8,5 triệu đồng/tháng.

“Mặt bằng thu nhập hiện tại của cán bộ và kỹ sư tại Trung tâm Vũ trụ Việt Nam thực sự chưa tương xứng với yêu cầu công việc. Đặc thù của sản xuất vệ tinh là sản xuất đơn chiếc, dự án kéo dài nhiều năm, hoạt động trong môi trường đặc biệt khắc nghiệt và sau khi phóng lên, gần như không thể can thiệp hay sửa chữa. Điều này buộc kỹ sư phải làm việc với cường độ cao, yêu cầu độ tập trung và độ chính xác tuyệt đối trong từng chi tiết nhỏ. Rõ ràng, với thu nhập hiện nay, khi bản thân và gia đình, vợ con chưa được đảm bảo cuộc sống ổn định, thì rất khó để toàn tâm toàn ý cho công việc. Mà nếu người làm không toàn tâm, thì chất lượng sản phẩm chiến lược như vệ tinh cũng khó đảm bảo” - TS. Lê Xuân Huy, Phó Tổng Giám đốc Trung tâm Vũ trụ Việt Nam chia sẻ.

Theo TS. Lê Xuân Huy, lương thấp khiến các kỹ sư trẻ “phải xoay xở thêm nhiều việc khác để lo cho gia đình”. Bởi lẽ, nếu chỉ dựa trên thu nhập tính theo hệ số lương hiện nay, rất khó trang trải cuộc sống.

“Hơn nữa, sản phẩm chính của vệ tinh viễn thám - ảnh viễn thám - là loại sản phẩm đặc thù, không thể đem bán ngay ra cộng đồng như một sản phẩm tiêu dùng. Để tạo ra doanh thu, ảnh cần qua nhiều công đoạn xử lý, phân tích, trích xuất thông tin mới có giá trị ứng dụng. Vòng đời sản phẩm dài, lợi nhuận không đến ngay với người trực tiếp sản xuất vệ tinh. Đây là bài toán tổng thể mà cấp lãnh đạo cần nhìn ở mức vĩ mô, để có chính sách đãi ngộ phù hợp, giữ chân nhân lực” - ông Huy nói.

 

Tín hiệu vui từ chính sách mới

Tại cuộc họp báo thường kỳ tháng 8/2025 của Bộ Khoa học và Công nghệ diễn ra ngày 4/9/2025, bà Nguyễn Thị Nga, Phó Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ, Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết, trong dự thảo Nghị định hướng dẫn Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, nhân tài khoa học - công nghệ có thể thỏa thuận mức lương trực tiếp với tổ chức sử dụng, căn cứ trên giá trị đóng góp và tương quan với mặt bằng thị trường, đồng thời hưởng lợi nhuận không giới hạn từ công trình nghiên cứu.

Bên cạnh những ưu đãi về lương và lợi nhuận, theo dự thảo, Nhà nước còn hỗ trợ tài chính cho nhân tài trong quá trình hoạt động khoa học - công nghệ, từ việc công bố kết quả nghiên cứu trên tạp chí quốc tế, đăng ký sở hữu trí tuệ cho sáng chế, xuất bản sách chuyên khảo cho đến tham dự hoặc tổ chức hội thảo quốc tế. Bên cạnh đó, thu nhập từ lương, công khi thực hiện nhiệm vụ khoa học - công nghệ và thu nhập từ quyền tác giả khoa học - công nghệ khi thương mại hóa kết quả nghiên cứu sẽ được miễn thuế thu nhập cá nhân. Ngoài ra, các nhà khoa học còn nhận được các ưu đãi phi tài chính như chính sách về nhà ở, về hỗ trợ an sinh xã hội…

 

“Tôi rất ủng hộ việc nghiên cứu và áp dụng cơ chế đãi ngộ mới. Chúng ta cần cơ chế lương cạnh tranh hơn, tiệm cận bình quân thị trường” - ông Huy cho hay.

Ưu đãi bằng thu nhập, bằng tiền lương chỉ là một khía cạnh. Theo nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Quân, muốn thu hút nhân tài trong lĩnh vực khoa học công nghệ, cần “một chính sách tổng thể và ưu đãi rất cao”, trong đó nhà khoa học được trao nhiều quyền hơn để tự chủ trong công việc.