Đổi mới công nghệ là điều kiện sống còn cho doanh nghiệp Nhà nước

Khoảng cách giữa mục tiêu và thực tế

Theo ông Chử Đức Hoàng - Chánh văn phòng Quỹ Đổi mới Công nghệ Quốc gia (Bộ Khoa học & Công nghệ), các DNNN, đặc biệt là những doanh nghiệp đầu tàu, đang đóng vai trò trụ cột của nền kinh tế, đóng góp khoảng 15% GDP cả nước. Để duy trì và phát huy vai trò này, việc thúc đẩy phát triển dựa trên khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là con đường tất yếu. Chẳng hạn, để đưa các ngân hàng Nhà nước vào nhóm 100 ngân hàng hàng đầu châu Á, chúng ta phải dựa trên nền tảng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Thực tế cho thấy đã có những điểm sáng đáng ghi nhận. Các doanh nghiệp tiên phong như EVN với khả năng chuyển đổi số rất cao, hay Viettel với những công nghệ "made in Vietnam" như 5G đã được triển khai thành công, là những hình mẫu tiêu biểu.

Tuy nhiên, bức tranh tổng thể vẫn còn nhiều thách thức. Hiện chỉ có khoảng 18-20% doanh nghiệp ứng dụng trí tuệ nhân tạo và chuyển đổi số. Con số này còn rất khiêm tốn so với mục tiêu tham vọng của Việt Nam là đạt gần 80% vào năm 2050.

"Đây là một thách thức lớn, đòi hỏi chúng ta phải nghiên cứu và triển khai quyết liệt", ông Hoàng nhìn nhận.

Để giải quyết thách thức này, Chính phủ đã và đang triển khai hàng loạt chính sách mạnh mẽ. Kể từ khi Nghị quyết 52-NQ/TW được ban hành, nhiều văn bản chỉ đạo quan trọng đã ra đời, bao gồm 7 nghị quyết của Đảng và nhiều luật chuyên ngành như Luật Khoa học và Công nghệ, Luật Chuyển giao công nghệ, Luật Trí tuệ nhân tạo.

Gần đây, hàng loạt nghị định quan trọng đã được ban hành, tạo hành lang pháp lý vững chắc cho hoạt động đổi mới sáng tạo, như Nghị định 262 về tổ chức khoa học công nghệ, Nghị định 264 về khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, hay Nghị định 268 về đổi mới sáng tạo.

Về nguồn lực, Trung ương cam kết dành 1% ngân sách nhà nước cho đổi mới sáng tạo trong năm 2025 và dự kiến tăng lên 3% GDP trong các năm tiếp theo. Với mức đầu tư này, tổng ngân sách có thể lên tới 95.000 tỷ đồng. Ngoài ra, 40% ngân sách ưu tiên sẽ được dành cho các công nghệ mới như AI, bán dẫn. Chính phủ cũng đã ban hành danh mục 11 công nghệ chiến lược, thể hiện quyết tâm đưa khoa học công nghệ trở thành yếu tố cốt lõi.

Bản thân Quỹ Đổi mới Công nghệ Quốc gia cũng có sứ mệnh hỗ trợ doanh nghiệp thông qua các hình thức như cho vay, tài trợ, cung cấp voucher công nghệ để tạo đà phát triển.

Bài học quốc tế và 4 giải pháp đột phá cho Việt Nam

Theo ông Hoàng, kinh nghiệm từ các cường quốc công nghệ là bài học quý giá. Trong đó, Đức đạt tỷ lệ tự động hóa 75%, Hàn Quốc hỗ trợ tới 70% chi phí chuyển đổi số cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, trong khi Trung Quốc đầu tư 300 tỷ USD cho chương trình "Made in China 2025".

Từ những bài học này, Chánh văn phòng Quỹ Đổi mới Công nghệ Quốc gia đề xuất bốn nhóm giải pháp đột phá cho Việt Nam.

Thứ nhất, tiếp tục hoàn thiện thể chế. Năm 2024-2025 là giai đoạn lịch sử khi Quốc hội và Chính phủ làm việc không kể ngày đêm để ban hành hàng chục luật và hàng trăm văn bản dưới luật. Cần tiếp tục chuyển đổi cơ chế, áp dụng linh hoạt để tạo ra một thể chế vững mạnh, giúp doanh nghiệp có cơ hội phát triển.

Thứ 2, phân cấp một cách có trách nhiệm. Ngoài việc phân cấp giữa các cấp chính quyền và bộ, ngành, cần xây dựng cơ chế KPI đo lường được, xác định rõ đầu ra. Mỗi đồng vốn nhà nước đầu tư vào phải được tính toán và ước lượng tác động đến kinh tế - xã hội.

Thứ 3, xây dựng cơ chế thử nghiệm (Sandbox). Áp dụng mô hình "bản sao số" để thử nghiệm các chính sách, ý tưởng mới tại các thành phố lớn, cho phép doanh nghiệp tạo ra sức bật từ khoa học công nghệ.

Thứ 4, tận dụng công nghệ chiến lược. Coi 11 công nghệ chiến lược do Chính phủ ban hành là "đơn đặt hàng" để các DNNN tập trung nghiên cứu, tạo ra các sản phẩm mang tính định hướng.

Ông Hoàng khẳng định, cả Nhà nước và doanh nghiệp cần chung tay hành động. Về phía Nhà nước, cần tiếp tục ban hành các chính sách tháo gỡ khó khăn, đơn giản hóa thủ tục hành chính, đặc biệt là trong đầu tư khoa học công nghệ.

Về phía doanh nghiệp, ông Hoàng khuyến nghị cần mạnh dạn đầu tư hơn nữa. Khi Chính phủ sẵn sàng chi tới 3% GDP, đây là cơ hội vàng để các DNNN nắm bắt và bứt phá.

"Kinh nghiệm thế giới cho thấy, muốn phát triển phải đầu tư, và đầu tư cho khoa học công nghệ là một sự đầu tư khôn ngoan và hiệu quả. Khi các rào cản được tháo gỡ và cơ chế hậu kiểm được tăng cường, chúng ta sẽ có nhiều lợi thế để phát triển", ông Hoàng kết luận.