Lấp khoảng trống pháp lý, thúc đẩy công nghiệp công nghệ số phát triển

Ngành công nghiệp công nghệ số tại Việt Nam có tốc độ tăng trưởng vượt bậc, với doanh thu hằng năm tăng khoảng gấp đôi so với tốc độ tăng trưởng GDP cả nước.

Ngành này đã trở thành một trong những thế mạnh xuất khẩu của quốc gia, phù hợp với năng lực phát triển và định hướng ưu tiên của đất nước trong giai đoạn hội nhập kinh tế số. Đặc biệt, công nghệ số không chỉ đóng vai trò cốt lõi trong nền kinh tế mà còn là nền tảng quan trọng thúc đẩy quá trình hiện đại hóa đất nước.

Tuy nhiên, một trong những trở ngại lớn hiện nay là hệ thống pháp luật chưa thực sự theo kịp sự phát triển của công nghệ. Luật Công nghệ thông tin, được xây dựng từ gần 20 năm trước, chưa thể bao quát và xử lý đầy đủ các vấn đề phát sinh từ những công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT), dữ liệu lớn (Big Data) hay blockchain.

Những khoảng trống pháp lý này đang hạn chế tiềm năng phát triển của ngành công nghiệp công nghệ số, đồng thời cản trở khả năng cạnh tranh của Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Mới đây, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết bổ sung dự án Luật Công nghiệp công nghệ số vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025. Dự kiến, luật này sẽ được trình Quốc hội cho ý kiến vào kỳ họp thứ 8 (tháng 10/2024) và thông qua vào kỳ họp thứ 9 (tháng 5/2025). Hiện tại dự thảo Luật đã được Bộ Thông tin và Truyền thông ban hành để lấy ý kiến góp ý của các cơ quan, tổ chức và doanh nghiệp.

Đây được đánh giá là bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện khung pháp lý, bảo đảm sự phát triển bền vững của ngành công nghệ số tại Việt Nam. Luật này sẽ không chỉ tạo ra cơ chế khuyến khích đủ mạnh để thúc đẩy phát triển công nghệ số, mà còn giúp thể chế hóa các chủ trương, định hướng của Đảng và Nhà nước về chuyển đổi số.

Với sự phát triển mạnh mẽ của các công nghệ như 5G, AI, IoT, blockchain... việc hoàn thiện Luật Công nghiệp công nghệ số sẽ giúp Việt Nam chủ động hơn trong việc tiếp cận và khai thác các cơ hội từ Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.

Đặc biệt, luật này sẽ tạo ra cơ sở pháp lý vững chắc để triển khai các cơ chế vượt trội, đột phá nhằm huy động mọi nguồn lực phát triển ngành công nghệ số, đồng thời đẩy mạnh quá trình chuyển đổi số quốc gia và phát triển kinh tế số.

Bên cạnh những tiềm năng phát triển, ngành công nghiệp công nghệ số tại Việt Nam cũng đang đối mặt với nhiều thách thức lớn. Một trong số đó là khoảng trống pháp lý về phát triển các lĩnh vực đặc thù như vi mạch bán dẫn.

Đây là sản phẩm phần cứng điện tử đóng vai trò cốt lõi trong nhiều công nghệ tương lai như AI, 5G, Io... Tuy nhiên, Việt Nam hiện chưa có các chính sách phù hợp để thúc đẩy lĩnh vực quan trọng này, trong khi nhu cầu về vi mạch bán dẫn dự kiến sẽ tăng gấp đôi trong 10 năm tới.

Theo các chuyên gia, để đối phó với thách thức này, chúng ta cần có những quy định riêng về chính sách phát triển ngành công nghiệp bán dẫn. Các quốc gia lớn trên thế giới đều đã xây dựng các chính sách riêng cho ngành này, phù hợp với vị trí của họ trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Bên cạnh đó, cần nhanh chóng đưa ra các chính sách ưu đãi đầu tư, hỗ trợ chuyển giao công nghệ và thu hút nhân tài để phát triển ngành công nghiệp vi mạch bán dẫn.

Dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chuyển dịch các doanh nghiệp Việt Nam từ lắp ráp, gia công sang sáng tạo, thiết kế và làm chủ công nghệ lõi. Điều này sẽ tạo ra thị trường và thúc đẩy sự phát triển của các sản phẩm công nghệ số do Việt Nam thiết kế và sản xuất. Đồng thời, luật cũng đặt ra các chính sách đặc biệt nhằm phát triển công nghiệp bán dẫn, một ngành công nghiệp chủ chốt có ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế và an ninh quốc gia.

Các chuyên gia khuyến nghị rằng, ngoài việc tạo ra các chính sách ưu đãi đầu tư, Việt Nam cần xây dựng cơ chế cấp phép thử nghiệm cho các công nghệ mới. Cơ chế này sẽ cho phép các doanh nghiệp thử nghiệm các sản phẩm và dịch vụ mới trước khi đưa ra thị trường, từ đó giúp thúc đẩy đổi mới sáng tạo và tạo điều kiện cho các mô hình kinh doanh mới phát triển.

Với sự bùng nổ của công nghệ số và nhu cầu cấp thiết của thị trường, việc thúc đẩy phát triển công nghệ số tại Việt Nam không chỉ là một xu hướng tất yếu mà còn là cơ hội để đất nước ta khẳng định vị thế của mình trên trường quốc tế. Tuy nhiên, để tận dụng được cơ hội này, Việt Nam cần nhanh chóng hoàn thiện khung pháp lý, đặc biệt là sớm đưa Luật Công nghiệp công nghệ số đi vào thực tiễn, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển bền vững của ngành công nghệ số trong tương lai.