Luật Điện lực sửa đổi: Kỳ vọng "phá băng" các dự án chưa thể vận hành thương mại

"Phá băng" các dự án chuyển tiếp chưa thể vận hành thương mại

Theo báo cáo mới nhất của CTCP Xếp hạng Tín nhiệm Đầu tư Việt Nam (VIS Rating) về ngành năng lượng tái tạo (NLTT), chưa có hoạt động mua bán điện trực tiếp (DPPA) nào được thực hiện kể từ khi nghị định quy định về cơ chế DPPA được ban hành vào tháng 7/2024 cho đến thời điểm hiện tại.

Từ ngày 21/10/2024, Quốc hội xem xét các đề xuất sửa đổi Luật Điện lực, bao gồm cả khung pháp lý liên quan đến hoạt động DPPA. VIS Rating kỳ vọng Bộ Công Thương và các cơ quan liên quan sẽ hoàn thiện các chính sách và hướng dẫn thực hiện DPPA ngay sau khi luật mới được ban hành. Đây là cơ sở quan trọng để các dự án NLTT có thể vận hành thương mại với hiệu suất tối ưu, đồng thời giải quyết tình trạng “đóng băng” của hàng loạt dự án chuyển tiếp đã hoàn thành xây dựng nhưng chưa thể vận hành thương mại.

Các quy định mới trong Luật Điện lực sẽ luật hóa quyền và trách nhiệm của các bên tham gia DPPA và thúc đẩy Bộ Công Thương trong việc ban hành các hướng dẫn triển khai cơ chế DPPA. Các bên tham gia thị trường vẫn đang chờ đợi hướng dẫn từ cơ quan quản lý về nhiều khía cạnh kỹ thuật, như mức phí truyền tải, phí dịch vụ hệ thống điện, cũng như quy trình theo dõi và giám sát hoạt động các bên tham gia DPPA. Việc sửa đổi Luật Điện lực là cần thiết để bảo đảm quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia DPPA.

Cơ chế DPPA được kỳ vọng là giải pháp đột phá, cho phép các doanh nghiệp sử dụng năng lượng trực tiếp mua điện từ các nhà sản xuất NLTT thay vì qua Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN). Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp tiếp cận nguồn điện tái tạo ổn định mà còn giúp giảm áp lực tài chính cho các nhà máy điện gió và điện mặt trời. Tuy nhiên, kể từ khi Nghị định về DPPA có hiệu lực vào tháng 7/2024, đến nay vẫn chưa có hợp đồng nào được ký kết. Nguyên nhân là thiếu các hướng dẫn chi tiết và rõ ràng từ Bộ Công Thương về phí truyền tải, quy trình giám sát và các dịch vụ hệ thống điện.

Thúc đẩy tính khả thi và đầu tư cho dự án năng lượng tái tạo

Theo VIS Rating, trong những năm qua, vấn đề liên quan đến hạ tầng năng lượng và quy trình pháp lý đã khiến các dự án NLTT không thể vận hành hết công suất và cản trở việc triển khai các dự án mới. Sự phát triển nhanh chóng của các dự án NLTT tại Duyên hải Nam Trung Bộ và Tây Nguyên trong những năm gần đây dẫn đến sự gia tăng sản lượng điện vượt quá khả năng chịu tải của hệ thống truyền tải khu vực. Hệ quả là nhiều nhà máy NLTT chịu tổn thất về kinh tế do phải hoạt động dưới công suất tối ưu.

Bên cạnh đó, các dự án NLTT chuyển tiếp gặp khó khăn trong việc hoàn thiện các thủ tục pháp lý và quy định cần thiết để có thể vận hành thương mại. Đối với các dự án chuyển tiếp đã vận hành thương mại, trước khi có cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA), các dự án này chỉ có thể bán điện cho EVN với mức giá tạm, thấp hơn đáng kể so với mức giá FIT tại thời điểm bắt đầu phát triển dự án.

"Những khó khăn này không chỉ làm ảnh hưởng khả năng hoạt động của các dự án NLTT mà còn kìm hãm dòng vốn đầu tư mới trong hai năm qua", VIS Rating nhấn mạnh.

VIS Rating nhận định, việc triển khai DPPA không chỉ giúp nâng cao tính khả thi của các dự án NLTT hiện có, mà còn là động lực thu hút dòng vốn đầu tư mới. Các doanh nghiệp sẽ có thêm lựa chọn tiếp cận nguồn điện tái tạo và tự do thương lượng giá mua điện, thay vì phụ thuộc vào EVN với mức giá tạm và thấp hơn so với kỳ vọng.

Trong hai năm qua, dòng tiền hoạt động yếu đã khiến nhiều doanh nghiệp NLTT gặp khó khăn trong việc thanh toán nợ trái phiếu, với tổng số nợ chậm trả lên tới 19 nghìn tỷ đồng. Hơn 90% số trái phiếu này liên quan đến các dự án NLTT chuyển tiếp chưa thể vận hành thương mại. Các chuyên gia kỳ vọng , khi DPPA được triển khai hiệu quả, dòng tiền của các dự án này sẽ được cải thiện, từ đó nâng cao khả năng trả nợ và giảm thiểu rủi ro tài chính trong ngành.

Bên cạnh đó, DPPA cũng là nhân tố thúc đẩy quá trình chuyển dịch năng lượng tại Việt Nam, đóng góp vào mục tiêu tăng tỷ trọng NLTT từ mức 27% năm 2023 lên 61% vào năm 2050 theo Quy hoạch điện VIII. Chính phủ ước tính cần hơn 134,7 tỷ USD từ năm 2021 đến 2030 để đáp ứng nhu cầu phát triển điện NLTT và nâng cấp hệ thống truyền tải. Việc thu hút vốn qua phát hành trái phiếu và các nguồn đầu tư mới sẽ là giải pháp dài hạn cho ngành NLTT trong bối cảnh này.