"Gỡ khó" để cuối năm 2024 hoàn thành đúng thời hạn xây dựng nông thôn mới

Báo cáo về kết quả thực hiện “Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (NTM) đến tháng 9; nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm đến hết năm 2024”, ông Ngô Trường Sơn - Chánh Văn phòng, Văn phòng Điều phối NTM Trung ương cho biết, tính đến ngày 20/10, cả nước có 6.320/8.162 xã (77,4%) đã được chủ tịch UBND cấp tỉnh phê duyệt quyết định xã đạt chuẩn NTM.

Có 296 đơn vị cấp huyện thuộc 58 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương đã được Thủ tướng Chính phủ công nhận hoàn thành nhiệm vụ/đạt chuẩn NTM (chiếm 45,96% tổng số đơn vị cấp huyện của cả nước).

Cả nước, có 22 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương có 100% số xã đạt chuẩn NTM, trong đó, có 15 tỉnh, thành phố có 100% số xã đạt chuẩn NTM và 100% đơn vị cấp huyện được công nhận đạt chuẩn/hoàn thành nhiệm vụ NTM. Có 5 tỉnh (Nam Định, Đồng Nai, Hà Nam, Hưng Yên, Hải Dương) đã được Thủ tướng Chính phủ công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM.

Theo số liệu báo cáo, đăng ký của các địa phương, dự kiến đến hết năm 2024, cả nước có khoảng 79 - 79,5% số xã được công nhận đạt chuẩn NTM. Cơ bản hoàn thành mục tiêu được giao, đạt 99% mục tiêu phấn đấu đến năm 2025.

Về nguồn vốn, tính đến tháng 6, cả nước đã huy động được trên 2,8 triệu tỷ đồng đầu tư cho khu vực nông thôn, trong đó có thực hiện NTM. Vốn ngân sách Nhà nước chiếm 10,5%; vốn lồng ghép 7,2%; vốn tín dụng 72,9%; doanh nghiệp, cộng đồng và người dân 9,4%.

Đáng chú ý, tiến độ giải ngân vốn ngân sách trung ương (vốn đầu tư công, vốn sự nghiệp) năm 2024 đạt rất thấp. Theo số liệu tổng hợp của Bộ Tài chính, đến hết tháng 8, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công đạt 45% tổng kế hoạch vốn được giao.

Xây dựng NTM gặp không ít khó khăn

Chia sẻ tại hội nghị, ông Nguyễn Hữu Chiến - Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Lạng Sơn, cho biết tỉnh đã có 98 xã đạt chuẩn NTM và đặt mục tiêu năm 2024 sẽ có thêm 11 xã đạt chuẩn. Tuy nhiên, Lạng Sơn đang đối mặt với một thách thức lớn.

Đó là các xã còn lại chủ yếu thuộc khu vực III – vùng đặc biệt khó khăn, khiến việc hoàn thiện các tiêu chí NTM gặp nhiều trở ngại. Người dân tại những xã này sống rải rác, hệ thống giao thông chưa hoàn thiện, và đời sống kinh tế còn nhiều hạn chế, làm chậm quá trình nâng cao thu nhập cho người dân.

Ông Nguyễn Văn Đệ - Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Nghệ An cho biết, dù huyện Nam Đàn đã được chọn để xây dựng NTM kiểu mẫu, nhưng do nguồn hỗ trợ và nguồn lực địa phương còn hạn chế. Mục tiêu đưa huyện đạt chuẩn NTM kiểu mẫu vào năm 2025 có nguy cơ khó hoàn thành. Các huyện miền núi của tỉnh đang nỗ lực phấn đấu đạt chuẩn NTM nhưng lại bị cắt giảm các chương trình hỗ trợ về giáo dục và bảo hiểm y tế.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh An Giang Nguyễn Thị Minh Thúy nhận định tiêu chí giảm nghèo đa chiều trong xây dựng NTM, yêu cầu tỷ lệ hộ nghèo phải dưới 4%, là quá cao và chưa thực sự phù hợp với thực tế tại địa phương. Nhà nước cần xem xét lại tiêu chí này để việc thực hiện được thuận lợi và sát với tình hình thực tiễn hơn.

Nỗ lực để các xã NTM nâng cao, huyện NTM hoàn thành đúng thời hạn

Đại diện Cục Kiểm soát ô nhiễm môi trường thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường, bà Nguyễn Hoàng Ánh chỉ rõ, hiện nay chỉ tiêu về môi trường và an toàn thực phẩm trong xây dựng NTM trên cả nước chỉ đạt khoảng 80%, trong khi mục tiêu đến hết năm 2025 là phải đạt 90%. Thời gian còn lại không nhiều, nhưng tiến độ thực hiện rất chậm.

Một phần nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do tiêu chí 17 và 18 liên quan đến môi trường hiện đang được hướng dẫn và chỉ đạo bởi nhiều bộ, gây ra khó khăn và bất cập cho các địa phương. Điều này khiến cho các tỉnh miền núi phía Bắc, Tây Nguyên và Tây Nam Bộ gặp khó khăn trong việc đạt được các chỉ tiêu này.

Bên cạnh đó, việc xây dựng NTM liên quan đến đầu tư cơ sở hạ tầng, do đó cần một nguồn vốn lớn. Tiêu chí về môi trường không chỉ đòi hỏi nguồn tài chính mà còn cần sự tham gia tích cực của người dân.

“Các địa phương cần chủ động phân bổ nguồn lực để duy trì hoạt động của các điểm chôn lấp và xử lý rác thải, nhằm bảo đảm tiêu chí về môi trường mà không làm giảm chỉ số hài lòng của người dân,” bà Ánh đề xuất.

Ông Vũ Ngọc Hưng - Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính tiền tệ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết hiện có một số tỉnh vẫn còn huyện chưa đạt tiêu chí NTM. Theo kế hoạch của Thủ tướng Chính phủ, đến năm 2025, các huyện này phải được xóa bỏ tình trạng “trắng” NTM. Ngân sách Trung ương đã có cơ chế hỗ trợ cho các địa phương này, do đó việc chú trọng xóa huyện trắng NTM là rất cần thiết để tạo thêm động lực cho các huyện.

Một số địa phương có xã thuộc khu vực III đang gặp khó khăn trong việc xây dựng NTM. Bộ Kế hoạch và Đầu tư sẽ phối hợp với Ủy ban Dân tộc để giải quyết những khó khăn cho các địa phương này.

Phát biểu kết luận hội nghị, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan nhấn mạnh, trong xây dựng NTM, tiêu chí về môi trường chưa có sáng kiến vượt qua các quy định cứng, dẫn đến hiệu quả môi trường chưa đạt yêu cầu cao. Nhiều địa phương vẫn gặp khó khăn trong việc đăng ký sản phẩm OCOP (Chương trình mỗi xã một sản phẩm) 5 sao, khiến việc tiêu thụ và cạnh tranh trên thị trường gặp khó khăn.

Ông Hoan yêu cầu các cấp, các ngành cần nỗ lực, tháo gỡ khó khăn để các xã NTM nâng cao và huyện NTM đã đăng ký hoàn thành đúng thời hạn vào cuối năm 2024. Quá trình này đã mất quá nhiều thời gian vì bị ảnh hưởng bởi đại dịch COVID-19 và Bão số 3 vừa qua.

“Đối với các huyện chưa có xã đạt chuẩn NTM, các địa phương cần phấn đấu để mỗi huyện có ít nhất một xã đạt chuẩn NTM, tạo động lực cho các xã khác trong huyện. Việc tổ chức thực hiện các chương trình NTM cần cụ thể và gắn liền với thực tiễn để nhanh chóng tháo gỡ vướng mắc cho người dân và địa phương”, ông Hoan nói.