EVFTA: Cam kết về sở hữu trí tuệ tác động đáng kể tới doanh nghiệp

Ngày 30/6/2019, Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA) đã chính thức được ký kết. Đây là hiệp định có mức cam kết cao nhất mà một đối tác dành cho Việt Nam trong số các FTA đã được ký kết.

Phát biểu khai mạc, Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh cho biết: "Đây là hội nghị có ý nghĩa vì có lẽ là lần đầu tiên trong một thời gian rất dài sau khi hội nhập, chúng ta đã thấy sự chủ động của các bộ, ngành liên quan trong đó có Bộ Công Thương cũng như Bộ Khoa học & Công nghệ trong việc tổ chức một hội nghị đi sâu và làm rõ những nội dung quan trọng, đặc biệt là việc thực thi các các cam kết hội nhập của 1 hiệp định thương mại rất toàn diện như EVFTA.

Chắc chắn hội nghị này sẽ có ý nghĩa to lớn đối với các cơ quan chức năng, các cơ quan quản lý Nhà nước, và đặc biệt là cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam, với các tổ chức liên quan, qua đó tạo nền tảng về nhận thức và hiểu biết cũng như các chương trình hành động của chúng ta để thực thi các cam kết của hiệp định này hiệu quả".

Theo Bộ trưởng Bộ Công Thương, EU đã ký kết một số hiệp định quan trọng với Nhật Bản, Canada, Singapore, Nam Mỹ... Với Việt Nam, Hiệp định EVFTA có những đặc thù riêng bởi đây là FTA đầu tiên mà EU ký kết với một quốc gia đang phát triển ở khu vực. Do đó, đây là cơ hội và cũng là thách thức, áp lực rất lớn, trong đó tập trung vào áp lực cạnh tranh và trách nhiệm của các cơ quan quản lý Nhà nước trong việc thực thi các cam kết trong hiệp định, trong đó có cam kết về sở hữu trí tuệ (SHTT).

"Nhiệm vụ quản lý thị trường phát triển bền vững là yêu cầu sống còn để đảm bảo cho nền kinh tế, cho các ngành sản xuất, cho cộng đồng doanh nghiệp. Nhưng nếu như không có những nền tảng cơ bản và quan trọng nhất về pháp luật liên quan đến SHTT và liên quan đến các cam kết của chúng ta trong hiệp định thì câu chuyện đấu tranh chống hàng lậu, đặc biệt là hàng giả, hàng nhái... sẽ vô phương cứu chữa", người đứng đầu Bộ Công Thương nhấn mạnh.

Trong khi đó, Bộ trưởng Bộ Khoa học & Công nghệ Chu Ngọc Anh đánh giá, nhìn chung, đa số các cam kết về SHTT là phù hợp với pháp luật Việt Nam. Tuy nhiên, EVFTA cũng đặt ra một số tiêu chuẩn cao hơn pháp luật Việt Nam, trong đó có thể kể đến như bảo hộ 169 chỉ dẫn địa lý của EU với mức độ bảo hộ cao như mức độ mà pháp luật Việt Nam đang bảo hộ cho chỉ dẫn địa lý đối với rượu vang và rượu mạnh; hoặc gia nhập Thỏa ước La Hay về đăng ký quốc tế kiểu dáng công nghiệp trong vòng 2 năm kể từ khi Hiệp định này có hiệu lực…Việt Nam đã và đang có những sự chuẩn bị kỹ lưỡng để đảm bảo thi hành đầy đủ và hiệu quả các cam kết về SHTT.

“Việc chống xâm phạm quyền SHTT nghiêm minh hơn có thể khiến doanh nghiệp của Việt Nam nếu không nhận thức rõ nguy cơ, sẽ phải chịu gánh nặng đối với các thủ tục kiểm soát (ví dụ như kiểm soát tại biên giới), đặc biệt là khi bị rơi vào tranh chấp, kiện tụng”, Bộ trưởng Chu Ngọc Anh phân tích.

Cho rằng, Việt Nam là quốc gia đang phát triển, chỉ sở hữu một số lượng rất ít các sản phẩm SHTT so với đối tác EU, ông Trần Hữu Linh, Tổng cục trưởng Tổng cục Quản lý thị trường (Bộ Công Thương) nhận định, Việt Nam rất cần không gian cho phép các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân tiếp cận các sản phẩm SHTT phục vụ cho quá trình phát triển kinh tế, khoa học, xã hội với chi phí thấp nhất có thể.

Tổng cục trưởng Tổng cục QLTT khẳng định, thực thi quyền SHTT luôn là vấn đề khúc mắc trong thực tiễn thi hành pháp luật về SHTT. Do vậy, đây cũng là chủ đề được EU chú trọng đàm phán trong EVFTA. Để đảm bảo thực thi có hiệu quả các cam kết trong EVFTA, bên cạnh việc nội luật hóa các cam kết của EVFTA, Việt Nam cần tiếp tục triển khai các giải pháp chính sách để nâng cao năng lực và hiệu quả thực thi quyền SHTT.

Bà Nguyễn Thị Thu Trang, Giám đốc Trung tâm WTO và hội nhập (VCCI) cho rằng, những cam kết của Việt Nam về sở hữu trí tuệ (SHTT) trong Hiệp định EVFTA tác động đáng kể tới cộng đồng doanh nghiệp, theo đó có cả tác động tích cực và tiêu cực đến nhóm DN chủ sở hữu quyền cũng như nhóm DN và chủ thể sử dụng sản phẩm được bảo hộ về SHTT.

"Với nhóm DN chủ sở hữu quyền, tác động từ phạm vi, cách thức bảo hộ quyền được mở rộng gồm gia tăng lợi ích kinh tế và tăng động lực sáng tạo. Trong khi đó, tác động từ quy trình, cách thức công nhận quyền minh bạch hơn bao gồm tiết kiệm chi phí và tự tin trong đăng ký bảo vệ quyền", bà Trang nêu.

Với nhóm DN và các chủ thể sử dụng sản phẩm được bảo hộ về SHTT, Giám đốc Trung tâm WTO và hội nhập cho biết, tác động từ việc bảo hộ SHTT mở rộng trên hai phương diện, đó là chi phí mua sản phẩm tăng và khả năng tiếp cận sản phẩm giá rẻ giảm. Trong khi đó, tác động từ việc tăng cường thực thi SHTT là rủi ro vi phạm tăng lên, rủi ro chi phí do bị xử lý vi phạm tăng.

Qua đó, bà Trang đề xuất cơ quan Nhà nước cần lựa chọn phương án tăng minh bạch trong quy trình, lựa chọn phương án có lượi cho nhóm sử dụng sản phẩm được bảo hộ quyền, đồng thời tận dụng tối đa các quyền của chủ thể quyền vì lợi ích công cộng.

Đối với DN, nhóm DN chủ quyền và đại diện SHTT, bà Trang khuyến nghị cần tham gia vào quá trình nội luật hóa, hợp tác để giảm vi phạm quyền SHTT. Nhóm DN sử dụng sản phẩm được bảo hộ phải chủ động hơn nữa tăng cường nhận thức về các nghĩa vụ và các quyền cũng như nghiên cứu các ngoại lệ - vận động cho việc vận dụng các ngoại lệ.